کار کردن همراه با ایمنی

کارگر جوان قمی با خوشحالی از این که بالاخره بعد از مدت ها صبر و پیگیری برای پیدا کردن شغل او نیز صاحب کاری شده روانه کارگاه می شود و با خیالی راحت و انرژی زیاد مشغول به کار می گردد, غافل از این که نمی داند چه سرنوشتی در انتظارش است, اخبار این گونه پخش شد «یک کارگر جوان در کارگاه نخ ریسی بر اثر گیر کردن در بین غلتک جان خود را از دست داد »

کارگر جوان قمی با خوشحالی از این که بالاخره بعد از مدت‌ها صبر و پیگیری برای پیدا کردن شغل او نیز صاحب کاری شده روانه کارگاه می‌شود و با خیالی راحت و انرژی زیاد مشغول به کار می‌گردد، غافل از این که نمی‌داند چه سرنوشتی در انتظارش است، اخبار این‌گونه پخش شد: «یک کارگر جوان در کارگاه نخ‌ریسی بر اثر گیر کردن در بین غلتک جان خود را از دست داد.»

البته حوادث دیگری هم در صفحات روزنامه‌ها دیده می‌شود مانند بی‌دقتی نصاب آسانسور باعث کشته شدن وی گردید، گودبرداری غیراصولی در پایتخت یک کشته و ۷ مصدوم بر جای گذاشت، انتشار گاز منوکسید کربن ۲ کارگر را به کام مرگ کشاند و...

با خواندن این اخبار اولین سوالی که به ذهن متبادر می‌گردد این است:

● ایمنی کار کجاست؟

۲ عنصر اصلی محیط کار:

در مدیریت نیروی انسانی، نظام نگهداری ارزش و اهمیت بسزایی دارد و در کارکنان ایجاد علاقه، انگیزش، شوق و دلگرمی می‌کند و باعث می‌شود کارکنان یک سازمان به محیط کاری خود دلبستگی پیدا کنند و در نتیجه وظایف محوله را بهتر انجام دهند.

نظام نگهداری اموری را از قبیل بهداشت و ایمنی در محیط کار، اجرای برنامه‌های ورزشی و تربیت بدنی و تندرستی، امور مختلف رفاهی، ایجاد امنیت شغلی و تامین زندگی در حال و آینده از طریق برنامه‌های بیمه و بازنشستگی شامل می‌گردد که در مجموع باعث می‌شود کارکنان از کار کردن در سازمان مربوط راضی و خشنود باشند و کارایی‌شان افزایش یابد.

حوادث ناشی از کار موجب رنج و عذاب افراد بشر و ضایعات مادی فراوان می‌شوند و دنیا همه ساله متحمل خسارات بسیاری می‌شود. گسترش تکنولوژی، کاربرد بیشتر وسایل ماشینی، سرعت، پیچیدگی روابط اجتماعی و ... نیز به طور دائم میزان و شدت آنها را دامن می‌زند. واقعیت انکار‌ناپذیر آن است که به‌رغم پیشرفت تکنیک و تکنولوژی، جلوگیری از حوادث به طور صد درصد و کامل اجتناب‌پذیر نبوده و نمی‌توان حوادث را از صحنه زندگی بشر به طور کامل حذف کرد.

حفاظت صنعتی، رشته باارزش، وسیع و گسترده‌ای است که مجموعه تدابیر،‌ فنون، شیوه‌ها و اصولی را در بر می‌گیرد که با به کار بردن آنها می‌توان نیروی انسانی و سرمایه را در مقابل خطرات مختلف و محتمل در محیط‌های کار به نحو موثری حفظ و حراست کرد و در نتیجه محیط‌های کاری بی‌خطر و سالمی جهت افزایش کارایی کارکنان ایجاد نمود و خطرات محیط کار را به حداقل خود رسانید. آشنا شدن با عوامل و عناصر زیانبخش و خطرات محیط کار و نحوه مقابله با آنها، باعث می‌شود که نیروی انسانی شاغل در محیط کار احساس امنیت کند و کارایی‌اش افزایش یابد. شناخت آثار سوء مواد شیمیایی، گازها، تشعشعات و سایر عوامل فیزیکی و شیمیایی زیانبخش محیط کار روی بدن انسان و حوادث ناشی از کار با ماشین‌آلات، پیش‌بینی وسایل و تکنولوژی ایمنی را برای هر یک از موارد مذکور ضروری و اجتناب‌ناپذیر می‌سازد.

نظام مهندسی حفاظت ابزاری است در دست مدیریت که به کمک آن می‌تواند از طریق پیشگیری یا کاهش حوادث ناشی از کار به هدف افزایش تولید و کاهش هزینه‌های آن نایل آید.

● آمارها سخن می‌گویند

هر ساله در جهان حوادث ناگواری به وقوع می‌پیوندد که بر اثر آن میلیون‌ها کارگر در معرض خطراتی چون مرگ، نقص عضو و بیماری‌های ناشی از کار قرار می‌گیرند. البته آمارها همواره می‌توانند مبنای تصمیم‌گیری‌ها باشند، به شرط آن که براساس واقعیت‌ها اعلام شوند، اما برخی آمارها هر چقدر واقعی‌تر باشند تاسف‌برانگیزترند و آدمی آرزو می‌کند که ای کاش هرگز این آمارها وجود نداشت.

یکی از معتبرترین منابع اطلاعات و آمارها در حوزه‌های کار و کارگری، سازمان بین‌المللی کار است. بر اثر گزارشات رسمی این سازمان، سالانه ۳۰۰ میلیون حادثه ناشی از کار اتفاق افتاده که نزدیک به ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار کارگر جان خود را بر اثر این حوادث از دست داده‌اند، قریب به ۱۶۰ میلیون نفر به بیماری‌های ناشی از کار مبتلا شده و ۷ میلیون نفر نیز دچار از کار افتادگی شده‌اند.

سهم این آمارها در کشورهای جهان سوم یا در حال توسعه اسفبارتر است و کشورهایی همچون ایران در حوزه کار و کارگری با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو هستند. با توجه به این پیش‌زمینه، در ایران نیز حوادث صنعتی جدا از اکثر کشورهای در حال توسعه نیست. به طوری که بر اثر گزارشات رسمی سازمان تامین اجتماعی، در سال ۸۵ بیش از ۲۱ هزار حادثه کار در کشور اتفاق افتاده و در سال ۸۶ با رشدی معادل ۹ درصد، تعداد حوادث کار ۲۳ هزار مورد شده است. از این تعداد، بالغ بر ۲ هزار و ۱۰۰ نفر بر اثر این حوادث و بیماری‌های ناشی از آن دچار فوت یا از کار افتادگی شده‌اند. لازم به ذکر است که استان‌های تهران و اصفهان بیشترین و استان‌های خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان کمترین آمار حوادث ناشی از کار را به خود اختصاص داده‌اند که تجمع فعالیت‌های اقتصادی در شهرهای بزرگ نظیر تهران و اصفهان می‌تواند علت بالا بودن آمار حوادث در این شهرها باشد.

بیشترین حوادث کار در فصل تابستان و کمترین حوادث در فصل زمستان رخ داده که به نظر می‌رسد رشد فعالیت‌های اقتصادی، بخصوص کارهای ساختمانی در تابستان و رکود فعالیت‌ها در زمستان علت این مساله باشد.

گزارش سازمان تامین اجتماعی نشان می‌دهد که حوادث حین کار بیشتر در ساعات اولیه روز بین ۱۰ تا ۱۱ صبح رخ داده است.

● بازرسی کار

بازرسی به معنای نظارت بر حسن اجرای مقررات و آیین‌نامه‌های تصویب شده می‌باشد. انجام بازرسی از محیط‌های صنعتی ممکن است از طریق سازمان‌های ذی‌صلاح مانند اداره کار، مرکز بهداشت یا سازمان تامین اجتماعی صورت گیرد.

نکته: نظام مهندسی حفاظت، ابزاری است در دست مدیریت که به کمک آن می‌تواند از طریق پیشگیری یا کاهش حوادث ناشی از کار به هدف افزایش تولید و کاهش هزینه‌های آن نائل آید

آنچه که در اینجا تحت عنوان بازرسی مورد بحث قرار می‌گیرد بازرسی ایمنی جهت حذف اعمال و شرایط ناامن است که ممکن است توسط مسوولان ایمنی یک واحد صنعتی صورت گیرد.

به طور کلی این بازرسی‌ها به دو دسته تقسیم می‌شود:

الف) بازرسی ایمنی دائمی و مستمر که هدف آن همانا تعیین اعمال و شرایط ناامن می‌باشد و انجام آن همیشگی بوده و به طور مستمر صورت می‌گیرد.

ب) بازرسی بر حسب ضرورت مثلا در مواردی که حادثه‌‌‌ای رخ داده باشد برای بررسی علت حادثه صورت می‌پذیرد.

در بازرسی‌های دائمی و مستمر جهت شناسایی اعمال ناامن از روش نمونه‌برداری استفاده می‌شود. این روش تکنیکی موثر در ایمنی صنعتی جهت ارزیابی برنامه‌های ایمنی و بخصوص پیشگیری از حوادث می‌باشد.

ـ برخی از تعاریف و مواد قانونی:

تعریف حقوق کار: مفهوم لغوی کار عبارت است از شغل یا فعل.

و در اصطلاح کار عبارت است از فعالیت ثمربخش انسان، ‌گاهی این فعالیت برای انجام امور شخصی است به این مفهوم که عامل مستقیما از نتیجه و محصول کار بهره‌مند می‌شود و در نوع دیگر فعالیت به امر و سفارش دیگری، در قبال عوض انجام می‌شود. در مجموع بهترین تعریفی که می‌توان ارائه داد به این قرار است: حقوق کار عبارت است از مجموعه قواعدی که به منظور ایجاد نظم و استقرار عدالت اجتماعی، تدوین و اجرای آن از طرف دولت تضمین می‌گردد.

● کارگر کیست؟

طبق ماده ۲ قانون کار، کارگر کسی است که به هر عنوان در مقابل دریافت مزد، حقوق، سهم سود و سایر مزایا به درخواست کارفرما کار می‌کند.

بنابراین کارگر یک شخص حقیقی است و شامل اشخاص حقوقی نمی‌گردد و عنوان فرد مزبور تاثیری درکارگر بودن او ندارد مثلا یک پزشک می‌تواند مشمول عنوان کارگر قرار گیرد. اگر پزشک در کارخانه‌ای یا بیمارستان خصوصی کار کند و مطب نداشته باشد.

نکته دیگر این‌که کارگر کسی است که کارش جنبه تبرعی ندارد و مجانی نیست و در مقابل کاری که انجام می‌دهد مزد دریافت می‌کند. ضمن این‌که کارگر کار خود را به دستور شخص دیگری انجام می‌دهد.

● سخن آخر

همه روزه حوادث کار جان انسا‌ن‌هایی را می‌گیرد که می‌خواهند سالم زندگی کنند. انسان‌هایی که با رانت، زد و بند، سودجویی و... هیچ رابطه‌ای ندارند، بلکه از صبح تا شب کار می‌کنند که لقمه نانی حلال را بر سر سفره زن و فرزندشان بیاورند، خانه ۷ طبقه در یکی از گران‌قیمت‌ترین نقاط تهران (سعادت‌آباد)‌، جان کارگران را می‌گیرد تا ساخته شود و برای خراب شدنش نیز جان کارگران معامله می‌شود. کارگران معدن در عمق ۵۰۰ متری زمین کار می‌کنند که یکباره در اثر تجمع گاز انفجاری رخ می‌دهد و باز هم کارگران نه‌تنها کشته می‌شوند بلکه غیب می‌شوند. در این شرایط چنین به نظر می‌رسد که توجه به رعایت اصول ایمنی و جلوگیری از حوادث و بیماری‌های ناشی از کار در کارگاه‌ها بایستی از اولویت بالایی در همه جوامع صنعتی و بویژه در کشور ما برخوردار باشد چرا که ایران اکنون در مسیر توسعه قرار دارد و بایستی همواره شعار «انسان سالم، محور توسعه پایدار» را مدنظر قرار دهد.

میترا پازکی‌زاده