آداب آغاز دعا

آن هنگام که مومن دعا را می خواهد آغاز کند، باید آدابی را رعایت نماید از جمله آن ها آغاز کردن با نام خدا ستایش و ثنا گفتن، اعتراف به گناه، درود فرستادن بر محمد (ص) و خاندان او و توسل …

آن هنگام که مومن دعا را می خواهد آغاز کند، باید آدابی را رعایت نماید از جمله آن ها آغاز کردن با نام خدا ستایش و ثنا گفتن، اعتراف به گناه، درود فرستادن بر محمد (ص) و خاندان او و توسل به قرآن و پیامبران و اولیای الهی است که در ذیل به تفضیل درباره هر کدام سخن خواهیم گفت:

۱) آغاز کردن به نام خدا:

در حدیثی از پیامبر گرامی اسلام آمده است:« لایرد دعاء اوله: بسم الله الرحمن الرحیم۱؛ دعایی که با بسم الله الرحمن الرحیم آغاز گردد رد نمی شود».

نیز پیامبر گرامی اسلام (ص) فرموده است: « هر کس اندوهی به او برسد و از روی اخلاص و با توجه به قلب به خدا بگوید: بسم الله الرحمن الرحیم از دو حال خارج نمی شود: یا در همین دنیا به حاجتش می رسد یا نزد پروردگارش به حساب می آید و در نزد او ذخیره می گردد و البته آنچه نزد خداست برای اهل ایمان بهتر و ماندگار تر است۲».

۲) ستایش و ثنا گفتن:

مناسب است دعا کننده هنگام آغاز دعا ،حمد و ثنای پروردگار را بگوید. پیامبر رحمت حضرت محمد مصطفی (ص) می فرماید: « هر کس چهار مرتبه بگوید الحمدلله رب العالمین(ستایش خداوندی را که پروردگار جهانیان است) خداوند می فرماید: بخواه تا به تو عطا شود۳».

نیز آن حضرت می فرماید:« هر دعایی که پیش از آن تمجیدی نباشد{درخواستی} ناقص است. نخست تمجید(خداوند) و سپس دعا».

{راوی می گوید}گفتم: کمترین حد تمجید که کفایت می کند چیست؟ فرمود: « بگو ، پروردگارا، تو آغازینی و پیش از تو چیزی نیست، تو پیدایی و پیداتر از تو چیزی نیست. تو نهانی و نهان تر از تو چیزی نیست. تو عزیز و حکیمی۴».

سیمونه دختر سعد، خدمتگزار پیامبر (ص) می گوید: پیامبر (ص) بر سلمان- که غازش را خوانده و مشغول دعا کردن بود- گذشت و فرمود: ای سلمان، از پروردگارت حاجتی داری؟ گفت: آری، ای پیامبر خدا. فرمود: پس، پیش از دعایت پروردگارت را ثناگوی و او را چنان که خود، خویشتن را وصف کرده است وصف کن و سبحان الله و الحمدلله و لا اله الا الله بگو. سلمان گفت: ای پیامبر خدا، چگونه ثنایش کنم؟ فرمود: سه مرتبه فاتحهٔالکتاب(سوره حمد) را بخوان؛ زیرا آن ثنای خداوند متعال است. گفت: چگونه وصفش کنم: فرمود: سه مرتبه سوره صمد (توحید) را بخوان؛ زیرا آن، وصف خداست که خداوند خویشتن را بدان وصف کرده است. گفت: چگونه تسبیح او گویم؟

فرمود: بگو سبحان الله و الحمدلله و لا اله الا الله و الله اکبر؛ یعنی: پاک است خدا و ستایش، ویژه اوست. معبودی جز خدای یگانه نیست و خدا، بزرگتر است . سپس حاجتت را از او درخواست کن.۵».

امام علی (ع) فرموده است:« در هیچ رکوع و سجده ای قرائت نیست؛ بلکه در آن دو باید ستایش خداوند کرد و سپس در خواست نمود. پس، پیش از درخواست ستایش خداوند گویید و سپس درخواست کنید۶».

جواد محمد زمانی

۱. تنبیه الخواطر،ج۱،ص۳۲, بحار الانوار،ج۹۳،ص۳۱۳

۲. التوحید، ص۲۳۲؛ بحارالانوار، ج۹۲،ص۲۳۳،ح۱۴

۳. نهج الدعاء،ج۱، ص۱۱۷

۴. مکارم الاخلاق، ج۲،ص۸۰،ح۲۲۰۶؛ الکافی ، ج۲، ص۵۰۴، ح۶

۵. تنبیه الغافلین، ص۵۴۴، حجت الاسلام ۸۷۶

۶. قرب الاسناد، ص۱۴۲،ح۵۱۲؛ بحارالانوار، ح۸۵،ص۱۰۴، ح۹