آنفلوانزای مرغی تهدید بزرگ

چندی پیش سازمان بهداشت جهانی در گزارشی در مورد گسترش ویروس آنفلوانزای مرغی در اروپا, خاورمیانه, جنوب آسیا و آفریقا هشدار داد و اعلام کرد پرندگان مهاجر سیبری حامل ویروس آنفلوانزای مرغی هستند, بنابراین احتمال انتقال این ویروس به مناطق دریای خزر و دریای سیاه وجود دارد

چندی پیش سازمان بهداشت جهانی در گزارشی در مورد گسترش ویروس آنفلوانزای مرغی در اروپا، خاورمیانه، جنوب آسیا و آفریقا هشدار داد و اعلام کرد پرندگان مهاجر سیبری حامل ویروس آنفلوانزای مرغی هستند، بنابراین احتمال انتقال این ویروس به مناطق دریای خزر و دریای سیاه وجود دارد.

این سازمان همچنین بر ضرورت آماده شدن کشورها در برابر اپیدمی آنفلوانزای مرغی تأکید کرد و هشدار داد که کشورها نباید از این تهدید آشکار بی‌خبر بمانند.

به گزارش ایسنا آنفلوانزای مرغی برای نخستین بار در سال ۲۰۰۳ در کره جنوبی دیده شد، اما در حال حاضر به ۱۱ کشور جهان راه پیدا کرده که برخی از این کشورها فاقد امکانات لازم برای مقابله با آن هستند، لذا با توجه به هشدار سازمان جهانی بهداشت و گسترش این بیماری ضرورت دارد که مسئولان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، سازمان دامپزشکی و دیگر نهادهای ذی‌ربط قبل از آنکه این بیماری وارد کشور شود چاره‌اندیشی‌های لازم را بکنند تا در صورت شیوع دچار مشکلات اساسی نشویم.

آنفلوآنزای مرغی، بیماری ویروسی است که معمولاً به‌صورت تنفسی و گوارشی ایجاد می‌شود و دارای سه تیپ مختلف C، B، A است، که آنفلوانزای مرغی تنها توسط تیپ A و آنفلوانزای انسانی توسط تیپ C،B،A ایجاد می‌شود.

ویروس‌های آنفلوانزای مرغی دارای ۱۵ تحت تیپ H است که اخیراً تحت تیپ شانزدهم شناسائی و تشخیص داده شده است. به‌علاوه این ویروس‌ها دارای ۹ تیپ مهم است که همگی آنها در طیور ایجاد بیماری یا عفونت می‌کنند.

آنفلوانزا در ایران از سال ۱۳۷۷ با سروتیپ H و N۲ در دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران شناسائی و برای اولین بار تشخیص داده شد. یکی از عوامل اصلی انتقال‌دهنده ویروس آنفلوانزا، پرندگان وحشی هستند که ویروس این بیماری را با خود حمل می‌کنند و در صورتی‌که مسیرشان به ایران باز شود، عامل بیماری را منتقل می‌کنند.

البته باید توجه داشت که هر پرنده‌ای آلوده نیست و در صورتی‌که آلوده باشد، وقتی شروع به پرواز می‌کند، از شدت این ویروس کم می‌شود و مقاومتش در برابر ویروس بیشتر می‌شود. البته در تعدادی از آنها ویروس باقی می‌ماند و منتقل می‌شود و درصد کمی هنوز ویروس را دفع می‌کنند و به کشورهائی که در مسیر راهشان هستند انتقال می‌دهند.

تاکنون پانزده عامل بروز آنفلوانزا شناسائی شده که این تعداد در پرندگان مهاجر وجود دارند ولی ظاهراً همه این تحت تیپ‌ها در مرغ‌های صنعتی، بیماری‌زا نیست و تنها تعدادی از آنها از جمله H و N۲ بیماری‌زا هستند که در سال ۷۷ در کشور ما بروز کرد و هنوز واگیری آن ادامه دارد، البته تحت‌ تیپ‌های H۱۰ ،H۳ و H۶ نیز برای طیور اهلی بیماری‌زا هستند، ولی تیپ‌های H۷ و H۵ برای طیور به شدت بیماری‌زا هستند و عامل بیماری آنفلوانزای فوق حاد طیور می‌باشند.

عامل آنفلوانزا که در طیور ایجاد بیماری می‌کند و تمامی آنها دارای تحت تیپ H۷ و H۵ هستند و مایلی پاتوژن هستند و در ۵۰ سال اخیر باعث خسارات سنگین به صنعت طیور شده‌اند. گروه دیگر به شدت بیماری‌زا نبوده و جزء ویروس‌های آنفلوانزا با بیماری‌زائی ملایم هستند و مانند تحت تیپ H و N۲ در کشور ما، پاکستان و کشورهای خاور دور شایع است. این گروه عموماً عفونت‌های تنفسی ایجاد می‌کنند ولی درصد تلفات آن کمتر از ۵ درصد است مگر اینکه عوامل عفونی اولی، ثانویه یا تشدیدکننده به عفونت آنفلوانزای مایپوتژنیک اضافه شود که در این‌صورت میزان تلفات می‌تواند تا ۷۵ درصد افزایش یابد.

آنفلوانزای مرغی تهدید بزرگی برای جمعیت انسانی است و در صورتی‌که ویروس HSN۱ توانائی انتقال از انسان به انسان را پیدا کند ممکن است کل جمعیت کره زمین را تهدید کند.

در هر حال این تهدید در حال افزایش است و در صورتی‌که همه‌گیری جهانی HSN۱ در سال‌های آینده رخ ندهد، دیگر مطمئناً جهان از یک خطر جدی نجات پیدا کرده است.

با توجه به اینکه بیشترین دفع از طریق دستگاه گوارش است و مدفوع آلوده آن را منتشر می‌کند، کسانی‌ بیشتر در معرض ابتلاء به این بیماری هستند که مستقیماً با مرغ در کشتارگاه‌ها، مزارع یا منزل (به‌‌هنگام قطعه کردن آن) سروکار دارند.

لازم به ذکر است که این ویروس مقاوم نیست و نسبت به اکثر ضدعفونی‌کننده‌ها حساس است. البته اگر مرغ به حرارت بالای ۶۰ درجه در پخت نرسد، خطرناک است بنابراین پختن و ضدعفونی‌ کردن می‌تواند ویروس را از بین ببرد.

در صورت بروز این بیماری باید مزرعه مدتی خالی نگه داشته شود تا از ویروس پاک گردد. حدود ۸۰۰ میلیون قطعه جوجه گوشتی در سال توسط بیست میلیون قطعه مرغ مادر تولید می‌شود و اگر مرغ تخمگذار و اجداد را به آن اضافه کنیم، جمعیت ۹۰۰ میلیون قطعه مرغ را شامل می‌شود که ارزش اقتصادی آن به گوشت تولیدی نیست و به دنبال راکد شدن صنعت پرورش تمام صنایع جانبی نیز متوقف می‌شود و این صنعت دچار بحران می‌شود، چون احتمال انتشار آن به انسان وجود دارد این خسارت شدیدتر و مهم‌تر خواهد بود.

آنفلوانزای مرغی تنها محدود به مرغداری‌های صنعتی نمی‌شود، در بسیاری از نقاط کشور طیور به‌صورت سنتی نگهداری می‌شوند و افراد ساکن در آنجا مستقیماً با طیور در ارتباط هستند و نسبت به آنها وابستگی عاطفی دارند و مرغ خود را نمی‌فروشند. در بعضی نواحی شمالی کشور بعد از برداشت برنج، آب روی زمین می‌بندند و سپس اردک‌ها را روی آن رها می‌کنند و به‌وسیله آنها اردک‌های وحشی را تشویق می‌کنند تا بر روی آب بنشینند و آنها را شکار کنند. این اردک‌ها با اردک‌های وحشی در ارتباط هستند و احتمال انتقال بیماری از آنها به طیور خانگی ممکن است، البته شناسائی این موارد طولانی است که شاید برای کنترل بیماری از دست بدهیم.

پرداخت غرامت به پرورش‌دهندگان طیور از اهمیت خاصی برخوردار است، چون اگر مرغداران متوجه ابتلاء مرغ‌ها به آنفلوانزای کشنده HSN۱ شوند و این مطلب را گزارش دهند و غرامتی دریافت نکنند، بار دیگر ابتلاء مرغ‌ها را گزارش نخواهند داد و ما شاهد سیل عظیمی از جابه‌جائی مرغ‌ها یا طیور مبتلا به آنفلوانزا در سراسر کشور خواهیم بود. بنابراین باید فرهنگ‌سازی بالائی صورت گیرد تا مردم نسبت به این مسئله حساس شوند و خودشان نگهبان واقعی باشند.

مهمترین اقدام و عملیات در ارتباط با بیماری آنفلوانزای مرغی کشنده قابل انتقال به انسان، تشخیص زودهنگام آن است، اگر ویروس به طرق مختلف به مرغداری صنعتی راه یابد و سازمان دامپزشکی بتواند در اولین زمان ممکن آن را تشخیص دهد باید کلیه پرندگان، دان، واکسن و داروهای موجود در مرغداری معدوم شده و کلیه تجهیزات باید ضدعفونی شود تا ویروس از کانون آلوده اولیه به بیرون انتشار نیابد.

مشکل اصلی این بیماری این است که با علایم عمومی همراه است. ضمناً داروی صددرصد مؤثری برای آن وجود ندارد و تولید این دارو محدود است. مردم نباید انتظار داشته باشند که برای همه آنها دارو و واکسن آماده شود، چون امکان آن وجود ندارد. اگر این بیماری از انسان به انسان منتقل شود، جمعیت زیادی را شامل خواهد شد و در آن صورت کل دنیا با محدودیت دارو مواجه خواهد بود.

کارکنان مرغداری‌ها باید واکسن انسانی بزنند تا ایجاد نوترکیبی نشود، این بیماری چون از طریق تنفسی منتقل می‌شود تا حدودی قابل کنترل است بنابراین باید دست‌ها را با آب و صابون شست و اصول بهداشتی را رعایت کرد و روی مرغداری‌های صنعتی نیز کنترل و نظارت داشت. دارو و واکسن برای مقابله با آنفلونزا ساخته شده است، اما تولید گسترده آنها ممکن نیست، زیرا اگر تمام کارخانجات در دنیا برای تولید انبوه بسیج شوند تنها می‌تواند ۵ درصد از ساکنان دنیا را واکسینه کنند، البته شاید این داروها و واکسن‌ها نسبت به تغییرات ژنتیکی ویروس‌های HSN۱ در آینده کارآئی لازم را نداشته باشد.

بیماری آنفلوانزا شامل دو دسته‌اند: یک گروه آنها که به شدت بیماری‌زا هستند و دارای تحت تیپ H۷ و H۵ هستند که البته باز هم تمام آنها کشنده نیستند ولی در کشورهائی مثل ویتنام و تایلند تلفات انسانی نزدیک به ۵۲ درصد را داشتند.

از این بیماری در سال‌های قبل با عنوان ”طاعون مرغی“ نام می‌بردند زیرا تمامی مرغ‌ها را از بین می‌برد و تلفات بسیاری به‌جا می‌گذارد و با توجه به اینکه احتمالاً شکل آن تغییر می‌کند، می‌تواند از صفر تا صددرصد تلفات را شامل شود.در سال‌های قبل برای اولین‌بار در ایتالیا H۷ که در طبقه بیماری‌زائی با شدت ملایم بود، بروز کرد، ولی چون با آن مبارزه جدی صورت نگرفت، باعث شد H۷ به‌صورت یک ویروس به شدت بیماری‌زا درآید.

در ویروس H۵ منتقل شده از طیور به انسان بیش از ۶۰ درصد مرگ و میر وجود دارد، البته شاید نوع انسان به انسان آن این میزان زیاد نباشد. احتمالاً به محض بروز این بیماری، مانند دوره‌ای که بیماری سارس رایج شده بود و برنامه‌های خاص در نظر گرفته شده بود، برنامه‌ای برای آنفلوانزای مرغی نیز مدنظر خواهد بود البته در صورتی‌که تعداد محدود باشد می‌توان با ماسک، اصول بهداشتی را رعایت کرد، ولی در صورت گسترده بودن، مقابله با آن بسیار دشوار خواهد بود.

نمی‌توان پیش‌بینی‌ کرد چه تغییری در این ویروس به‌وجود خواهد آمد. شاید گیرنده‌های انسانی این ویروس را خوب بگیرند و آن را تکثیر کنند و سپس پخش نمایند.

راه بعدی انتقال ویروس‌های HSN۱ به کشور مسافرانی هستند که به کشورهای آلوده می‌روند و در آن کشور ممکن است آلوده شوند.

بنابراین، این افراد در صورتی‌که علایم آنفلوانزا را در خودشان مشاهده کردند، بایستی به پزشک مراجعه کنند و برای پزشک توضیح دهند که از کشور آلوده به آنفلوانزای HSN۱ می‌آیند، تا پزشک نیزدستورالعمل‌های بهداشتی لازم را ارائه دهد. راه بعدی انتقال ویروس‌های آنفلوانزا پاندمی یا همه‌گیری جهانی است و آن زمانی است که ویروس از فردی به فرد دیگر منتقل شود در آن‌صورت وزارت بهداشت باید به حالت آماده‌باش کامل باشد تا بحران خطرناک را مدیریت کند و از آن طریق میزان تلفات انسانی را کاهش دهد. ما باید به دنبال دلیل آن باشیم که چرا بعد از گذشت مدت‌ها این بیماری هنوز کنترل نشده است و از کشورهای دیگر درس بگیریم مانند سهل‌انگاری که در ایتالیا انجام شد و به‌صورت جدی اقداماتی را انجام ندادند و باعث انتشار و شیوع آن شدند. رعایت مسائل بهداشتی (انتقال طیور تا کشتارگاه فرم مرغداری‌ها و مسائل مربوط به غذا و آب) نیز باید مورد توجه قرار گیرد تا مانع انتقال آن به محیط شوند و جلو انتشار آن را بگیرند.