زندگی و زمانه ملا احمد نراقی

علامه احمد بن محمد مهدی نراقی، معروف به فاضل نراقی (م ۱۲۴۵ ق) در ۱۴جمادی الثانی، در عهد سلطنت کریم خان زند در سال ۱۱۸۵ ق در خاندان علم و فضیلت در نراق دیده به جهان گشود. وی دوران …

علامه احمد بن محمد مهدی نراقی، معروف به فاضل نراقی (م ۱۲۴۵ ق) در ۱۴جمادی الثانی، در عهد سلطنت کریم خان زند در سال ۱۱۸۵ ق در خاندان علم و فضیلت در نراق دیده به جهان گشود. وی دوران نوجوانی و جوانی را در شهر کاشان و در محضر پدر بزرگوارش محقق نراقی حدود سالهای ۱۱۹۰ تا ۱۲۰۵

-در پانزده سال اواخر عمر پدر بزرگوارش ـ به تحصیل دوره‏های مقدمات، سطح و خارج گذراند و عمده تحصیل وی در این ایام می‏باشد. وی در حالی که در سال ۱۲۰۵ به درجه اجتهاد نایل شده بود همراه پدر بزرگوارش به عتبات عالیات مشرف و مراتب عالی تحصیلات حوزوی را در آنجا می‏گذراند. در آنجا از محضر بزرگانی همچون سید محمد مهدی بحرالعلوم سید علی طباطبایی، صاحب الریاض، سید مهدی شهرستانیوشیخ محمد جعفر نجفی، استفاده‏های وافری برده و به تدریس، تحقیق و تألیف می‏پردازد .

هنوز بیش از چهار سال از اقامت وی در نجف اشرف نمی‏گذشت که به خاطر وفات پدر بزرگوارش در سال ۱۲۰۹ ق به ناچار به کاشان باز می‏گردد و به جای پدرش مسئولیت اداره حوزه علمیه، تدریس و خدمت به مردم آن سامان را به عهده می‏گیرد. احمد نراقی در بین علمای قرون اخیر از جایگاه خاصی برخوردار است.وی در علوم مختلف اصول فقه، فقه، حدیث، رجال، درایه، ریاضیات، نجوم، حکمت، کلام، اخلاق، ادبیات و شعر سرآمد علمای زمان خود بوده است. هوش سرشار، سهولت فراگیری علوم متعدد، عمق تحقیق و وسعت تتبع و عنایات خاص الهی، او را در طول تاریخ دانشمندان شیعه به عنوان فقیهی

کم نظیر مطرح ساخته است. وی از همان دوران جوانی مسئولیت مرجعیت و ریاست و زعامت دین و دنیای مردم کاشان و قسمتهای وسیعی از ایران را برعهده داشت و کلمات معاصرین و علمای پس از وی شاهد بر این مطلب می‏باشد .

دو جنگ بزرگ بین روسیه و ایران در سالهای ۱۲۲۲ و ۱۲۴۱ ق که منجر به دو عهدنامه گلستان و ترکمانچای شد از حوادث مهم زندگانی وی می‏باشد. از دیگر حوادث زندگی وی قتل محمد خان قاجار در سال ۱۲۱۲ق است. فتحعلی شاه که پس از او به حکومت رسید با توجه به ایمان دینی مردم و از باب مصلحت و برای مشروعیت دادن به حکومتش به دنبال جلب نظر علما بود. وی در هنگام جلوس بر تخت سلطنت از شیخ جعفر نجفی معروف به کاشف الغطاء که از بزرگان فقها در زمان او بود اجازه گرفت و سپس از احمد که بزرگترین شخصیت علمی و مرجع شیعیان ایران بود درخواست نمود که رساله عملیه‏ای را تألیف نماید تا به دستورات آن عمل شود. احمد به دلیل تمایل شاه رساله وسیله النجاه را در دو مجلد نوشته به او هدیه نمود.

پس از فرار نیروهای ایرانی در جنگ سال ۱۲۱۹ و ۱۲۲۸ و به اشغال در آمدن بعضی از مناطق ایران به وسیله نیروهای روسی و ظلم و اجحاف آنان به مردم علمای بزرگی همچون سید محمد مجاهد (م ۱۲۴۲ ق)،

احمد سید نصر الله استرآبادی و سید محمد تقی قزوینی (م ۱۲۷۰ ق) به دربار شاه رفته و از شاه خواستند که آنها را بیرون کند وفتوای به جهاد دادند و گفتند هر کس از جهاد رو برگرداند گناه کرده و از شیطان تبعیت کرده است .

در نتیجه تلاش علما، شاه به جمع آوری نیرو و جنگ با آنان پرداخت اگر چه در ابتدا ایرانیان پیروز شدند و آنان را بیرون کردند اما به دلیل کمبود تجهیزات جنگی نیروهای ایران شکست خوردند و در نتیجه معاهده ترکمانچای به ایران تحمیل شد.

اشتغال به امور اجتماعی و سیاسی و سعی وی در طرح مباحث جدید فقهی به گونه‏ای که با مسائل مستحدثه هماهنگ باشد او را به فقیهی زمان شناس، مبتکر و مجدد که حقایق زمان خود را به خوبی درک می‏کرد تبدیل کرده بود. نمونه‏هایی از درک عمیق از حقایق و تحقیق فراگیر وی را در کتاب عوائد الایام می‏توان دید. طرح مبحث ولایت فقیه از نمونه‏های بارز این ابتکارات می‏باشد. وی بر خلاف اکثر فقهای قبل از خود که به این بحث به صورت یک مسئله فرعی وجزئی نگاه می‏کردند و آن را در امور حسبیه و صرف موارد زکات و خمس منحصر می‏دیدند، بین حکومت اسلامی و مبحث ولایت فقیه جمع نموده و آن را به صورت مفصل و منسجم مطرح نموده است.

اگر چه در این جنگ ایرانیان موفق نشدند اما تلاش در مقاومت آنان با عده و تجهیزات کم در طول تاریخ به عنوان سند افتخار از مقاومت این مردم و تلاش علمای آگاه در برابر تهاجم بیگانه باقی ماند. سرانجام این عالم ربانی در ۲۳ ربیع الثانی سال ۱۲۴۵ ق در اثر بیماری وبا که نراق و کاشان و اطراف آن را فراگرفته بود چشم از جهان فروبست.