شركت تجاری با یك مدیر

یكی از مواردی كه در عرصه تجارت بسیار ضروری است, وجود شركت های تجاری عمدتا خانوادگی با مدیریت واحد است

غالبا افراد، دوستان و خانواده‌ها علاقه‌مند هستند یك شركت تجاری تشكیل دهند و به منظور شفافیت وضعیت شركت و قانونمندی آن علاقه‌مند به ثبت آن در چارچوب یك شركت تجاری‌اند و علاقه‌ای به درگیری با مقررات گسترده و دست‌وپاگیر ندارند.گاهی در یك خانواده، شخصی نظریه‌ای اقتصادی ارائه می‌دهد و دیگران (دوستان و فامیل) هم او را تایید می‌كنند و حاضرند چنین فعالیت اقتصادی شروع و انجام شود و از نظر مالی او را تامین می‌كنند اما شركت مذكور آنقدر گسترده نیست كه بخواهند برای آن مدیریت و تشكیلات گسترده‌ای فراهم نمایند و یا اینكه سایر شركا درگیر مسائل دیگری بوده و علاقه‌ای به دخالت در اداره شركت ندارند، لذا باید بررسی نموده و مناسب‌ترین قالب شركت یا نهاد تجاری را برای این نوع تجارت برگزینیم.در شركت سهامی خاص وجود حداقل سه شریك، حداقل سه عضو هیات مدیره و تشكیل جلسات ماهانه و وجود حداقل سرمایه (در حال حاضر بسیار ناچیز است، ولی احتمالا در اصلاحیه آتی این حداقل افزایش خواهد یافت)، ایجاد دفتر سهام، داشتن بازرس و گزارش حسابرسی سالانه و سایر الزامات و مقررات است كه در مورد یك شركت خانوادگی ضرورتی ندارد.

شركت با مسوولیت محدود

این خلاء توسط قانون‌گذار، قانون تجارت درسال ۱۳۱۱ باتبیین شركت با مسوولیت محدود، عملا پر شده است، اما به این شركت كم‌توجهی شده و هیچگاه از آن به عنوان شركت كارا و موثر نام برده نمی‌شود.در حال حاضر بسیاری از فعالیت‌های تجاری، از جمله شركت‌های حسابرسی كه اعضای آنها حداكثر دو نفر است و یا اینكه به دلیل محدود بودن فعالیت‌هالی مالی و اداری و تشكیلاتی آنها، اعضا علاقه‌ای به داشتن شركت سهامی ندارند، شاید با مقایسه شركت با مسوولیت محدود و شركت سهامی خاص، بتوانیم سهولت تشكیل و اداره آن را بهتر بیان نماییم:

۱. شركت با مسوولیت محدود با حداقل ۲ نفر شریك تشكیل گردیده و با حداقل یك مدیر اداره می‌شود، ولی در مورد شركت سهامی خاص، باید حداقل سه نفر سهام دار و سه نفر عضو هیات مدیره وجود داشته باشد. در ماده ۱۰۱ل.ا.ق.ت نكات حائز اهمیتی وجود دارد. طبق این ماده قانونی، مجامع عمومی توسط هیات مدیره‌ای مركب از یك رییس و یك منشی و دو ناظر اداره می‌شود. در صورتی كه تركیب دیگری در اساسنامه پیش‌بینی نشده باشد، ریاست مجمع با رییس هیات مدیره خواهد بود مگر در مواقعی كه انتخاب یا عزل بعضی از مدیران یا كلیه آنها جزو دستور جلسه مجمع باشد كه در این صورت رییس مجمع از بین سهامداران حاضر در جلسه با اكثریت نسبی انتخاب خواهد شد. ناظران از بین صاحبان سهام انتخاب خواهند شد ولی منشی جلسه ممكن است صاحب سهم نباشد. بر اساس این ماده قانونی برای تشكیل مجمع عمومی عادی صاحبان سهام شركت باید دارای بیش از سه سهامدار باشد و در موقع انتخاب مدیران اعضا مجمع باید از بین غیر مدیران انتخاب گردد كه ممكن است در عمل منجر به ممتنع شدن ادامه فعالیت شركت گردد.

۲.در شركت با مسوولیت محدود در صورتی كه تعداد شركا حداقل ۱۲ نفر باشند سه نفر از بین سهامداران به عنوان هیات نظار انتخاب می‌شوند، در حالی كه در شركت سهام خاص باید بازرس، مستقل از سهامداران باشد.

در شركت سهامی، برای استقلال بازرس و صلاحیت حرفه‌ای او، مقررات و ضوابط خاصی وجود دارد. ماده ۱۴۷ ل.ا.ق.ت مقرر می‌دارد، مدیران و مدیر عامل شركت، اقربای سببی و نسبی مدیران و مدیر عامل تا درجه سوم از طبقه اول و دوم و هركس كه خود یا همسرش از مدیران و مدیر عامل شركت موظفا حقوق دریافت می‌دارند، همچنین اشخاص مذكور در ماده ۱۱۱ این قانون (محجورین و كسانی كه حكم ورشكستگی آنان صادر شده است و اشخاصی كه به علت ارتكاب به یكی از جنحه‌های سرقت، خیانت در امانت، كلاهبرداری یا در حكم جنحه‌های مذكور، مانند اختلاس، تدلیس، تصرف غیر قانونی در اموال عمومی از حقوق اجتماعی كلا یا بعضا محروم شده‌اند نمی‌توانند به سمت بازرسی شركت‌های سهامی انتخاب شوند.همچنین طبق ماده ۱۵۶ این قانون، بازرس نمی‌تواند در معاملاتی كه با شركت یا به حساب شركت انجام می‌‌گیرد به طور مستقیم یا غیر مستقیم ذی‌نفع شود. در حالی كه در شركت با مسوولیت محدود هیات نظار از بین سهامداران انتخاب می‌گردد و محدودیت‌ خاصی وجود ندارد. در حالی كه در شركت سهامی خاص، انواع محدودیت‌ها در خصوص صلاحیت و استقلال بازرس وضع گردیده است.

۳-طبق مواد ۱۰۲ و ۱۰۳ قانون تجارت، در شركت با مسوولیت محدود انتقال سهم الشركه با رضایت شركایی كه حداقل سه چهارم سرمایه و اكثریت عددی را دارند و از طریق سند رسمی در دفتر اسناد رسمی صورت می‌گیرد، امكان پذیر است. در حالی كه در شركت سهامی خاص با برداشت مخالف از ماده ۴۱ ل.ا.ق.ت نقل و انتقال سهام براساس اساسنامه با تصویب مجمع عمومی صاحبان سهام، هیات مدیره حتی می‌تواند اختیار آن را به مدیر عامل نیز واگذار كند (در شركت سهامی عام چنین محدودیتی برای نقل و انتقال وجود ندارد) و از طریق دفتر ثبت سهام شركت صورت می‌گیرد. در شركت با مسوولیت محدود سهم الشركه به شكل اوراق تجاری قابل انتقال اعم از با نام یا بی‌نام صادر نمی‌گردد ولی در شركت سهامی خاص، سهام با نام و بی‌نام قابل انتقال صادر می‌گردد.

۴- شركت‌های سهامی قابلیت‌های زیادی از جمله صدور اوراق قرضه، صدور انواع سهام عادی، سهام ممتاز، سهام با نام و بی‌نام و انواع سهام با امتیازات خاص دارد ولی برای شركت‌های كوچك مناسب نیست.

۵- شركت با مسوولیت محدود با شركت سهامی تفاوت‌های دیگری نیز دارد كه می‌تواند در تشكیل یك شركت خانوادگی از آنها به عنوان یك مزیت نام برد:

* مدت مدیریت در شركت‌های سهامی حداكثر دو سال است كه قابل تمدید است و در شركت با مسوولیت محدود، مدیران شركت برای مدت نامحدود انتخاب می‌شوند و همچنین مخیر خواهند بود كه مدتی را برای مدیران در اساسنامه مقرر دارند.

* مدیران در شركت سهامی الزاما بایستی سهامدار بوده و یا تعداد سهام وثیقه مقرر در اساسنامه را تهیه و به صندوق شركت بسپارند ولی در شركت با مسوولیت محدود مدیران به صورت موظف، غیر موظف و از بین شركا و از غیر شركا انتخاب می‌شوند.

* تقویم سهم الشركه غیر نقدی در شركت با مسوولیت محدود توسط شركا صورت می‌گیرد و مسوولیت آن با شركا است ولی در شركت‌های سهامی، تقویم آورده‌های غیر نقدی توسط كارشناس رسمی دادگستری صورت می‌گیرد.

* در شركت سهامی سرمایه باید نقدا در یكی از شعب بانك‌ها تودیع و گواهی مربوط به اداره ثبت شركت‌ها ارائه شود در حالی كه در شركت‌های با مسوولیت محدود، سرمایه تحویل مدیر عامل می‌شود و اقرار مدیر عامل كافی بوده و تودیع آن نزد بانك الزامی نیست.

* انتخاب روزنامه كثیرالانتشار برای درج آگهی‌های دعوت‌های رسمی شركت، در شركت‌های سهامی الزامی بوده و در شركت با مسوولیت محدود اختیاری است.

گاهی چنین اظهار می‌شود كه شركت سهامی خاص در سال ۱۳۴۷ یك تاسیس نو بوده و به عنوان یك شركت خانوادگی تبیین گردیده است كما اینكه قانون‌گذار شركت سهامی خاص را (بر اساس تبصره ذیل ماده ۱۴۴ ل.ا.ق.ت) از انتخاب بازرس از بین افراد ذی‌صلاح معاف كرده است. به احتمال زیاد شركت سهامی عام و خاص ترجمه شركت عمومی‌(public company و شركت خصوصی (private company) در كشورهای صنعتی مانند انگلیس و فرانسه است. شركت سهامی عام می‌تواند سرمایه مورد نیاز خود را از طریق پذیره‌نویسی و عرضه سهام به عموم مردم تامین نماید ولی سرمایه شركت سهامی خاص باید تماما توسط موسسین تعهد و پرداخت شود (ماده ۴ لایحه اصلاح قانون تجارت ایران و ماده ۸۱ قانون شركت‌های انگلیس مصوب ۱۹۸۵).

نتیجه‌گیری‌

اگر چه در حال حاضر شرایط شركت‌های سهامی خاص بسیار سهل است، ولی با اصلاحات آتی قانون تجارت در صورتی كه شرایط تشكیل شركت‌های سهامی خاص كمی سخت‌تر شود شركت با مسوولیت محدود می‌تواند جایگزین خوبی برای شركت‌های تجاری با فعالیت محدود و خانوادگی باشد و تدوین مقررات تكمیلی برای این نوع شركت می‌تواند این خلا را پر كند.جامعه تجاری به تشكیل شركت‌های تجاری با مدیریت انفرادی و با مقررات ساده‌تر و با محدودیت‌های كمتری نیاز دارد و در صورتی كه با اصلاح قانون تجارت، تشكیل شركت‌های عام و خاص سخت‌تر شود یا سرمایه‌ بیشتری را نیاز داشته باشد، شركت با مسوولیت محدود می‌تواند مكمل خوبی برای شركت‌های تجاری باشد.لذا جا دارد كه این نوع شركت به نحو مناسب تبیین و قانون‌گذاری شود.