شیردهی بازی دوسر برد

نفع شیردهی هم به مادر می رسد, هم به شیرخوار

اول آگوست (مصادف با دهم مرداد) روز جهانی شیر مادر است اما برای بیان فواید بی‌شمار و ترویج تغذیه با شیرمادر، نامگذاری یک روز جهانی یا صحبت درباره آن در یک هفته خاص کافی نیست حتی اگر هر روز و هر هفته و هر ماه هم در مورد این غذای ایده‌آل برای شیرخوار صحبت کنیم، کم است چون ترکیب غذایی شیرمادر منحصربه‌فرد است...

این بهترین هدیه‌ای است که خداوند بلافاصله بعد از تولد برای نوزاد جاری می‌کند. از همان بدوتولد تا ۳ روز بعد از آن که شیر در پستان مادر جاری می‌شود، تغذیه با آغوز که شامل پروتئین و مواد محافظت‌کننده ویژه در برابر عفونت‌هاست، سلامت نوزاد را بیمه می‌کند اما با این همه فایده برخی مادران به فرزند خود شیر نمی‌دهند. به عقیده من به جز در موارد بسیار نادر که مادر طبق تجویز پزشک منع شیردهی دارد، ناآگاهی مادر و پدر و اطرافیان دلیل این تصمیم است؛ تصمیمی که ضرر آن هم متوجه مادر است، هم متوجه نوزاد.

یکی از فواید تغذیه با شیرمادر، فایده اقتصادی است. مادری که به نوزاد خود شیر می‌دهد، با تغذیه مناسب خود و کودکش کالری لازم را برای موفقیت در شیردهی افزایش می‌دهد و از هزینه‌های خانواده می‌کاهد زیرا هزینه تامین غذاهای مفید برای مادر شیرده از قیمت تمام‌شده برای تهیه شیرخشک بسیار کمتر است. علاوه بر این، کودکی که شیرمادر می‌خورد کمتر در معرض انواع بیماری‌ها به‌خصوص اسهال و استفراغ خواهد بود و این یعنی صرفه‌جویی در هزینه تشخیص و درمان. شیرمادر همیشه در دسترس و در هر شرایط مکانی و زمانی آماده است. مادر فقط به ۵۰۰ کالری بیشتر از حد معمول نیاز دارد و با آموزش روش صحیح شیردهی، می‌تواند موفقیت خود را تضمین کند. در کشورمان موسسه‌ای به نام «انجمن ترویج تغذیه با شیرمادر» وجود دارد که به آموزش و حمایت مادران شیرده کمک می‌کند. حتی کارشناسان این انجمن می‌توانند به مادران مشاوره تلفنی دهند و در رفع مشکلات شیردهی یاری‌شان کنند.

● نفعی که مادر می‌برد

امتیازهای عاطفی و روانی شیرمادر به‌خصوص اگر این شیردهی در اولین ساعت تولد شروع شود، واقعا برای مادر و کودک زیاد است و هیچ‌کس جز خود آنها نمی‌تواند این نیاز و تماس پوستی را درک کند. شیردهی به بدن مادر کمک می‌کند زودتر به حالت قبل از بارداری برگردد. با شیردهی مناسب، رحم جمع می‌شود و مادر کاملا متوجه می‌شود با اینکه خوب غذا می‌خورد تا شیردهی مناسبی داشته باشد، چقدر خوب در حال کم‌کردن وزن است. علاوه بر این مادرانی که از شیر خود کودکشان را تغذیه می‌کنند، به مراتب کمتر از زنان دیگر در معرض ابتلا به سرطان پستان هستند.

● نفعی که شیرخوار می‌برد

هنوز بعد از این همه تلاش در ساخت انواع شیرخشک، محققان نتوانسته‌اند آنزیم‌ها، آنتی‌بادی‌ها و سایر مواد با ارزش موجود در شیرمادر را به‌طورتقریبی در شیرخشک بسازند. چربی‌ها و پروتئین‌های قابل‌هضم، موادمعدنی و ویتامین‌های لازم همگی در شیرمادر وجود دارند و برای سلامت نوزاد ضروری‌اند. آغوز (آنچه در پستان مادر در ۳ تا ۵ روز اول بعد زایمان جاری می‌شود) و شیرمادر کودک را از بیماری‌های عفونی گوارشی، دستگاه تنفسی و بسیاری بیماری‌های دیگر مصون می‌کند. علاوه بر افزایش ضریب‌هوشی، ثابت شده کودکان تغذیه شده با شیرمادر بعد از بلوغ و در سنین بالا هم کمتر دچار بیماری‌هایی مانند دیابت، مشکل‌های قلبی و چاقی می‌شوند. کاهش مشکل‌های دندانی و فکی هم سود دیگری است که کودک از شیرمادر می‌برد.

سیستم تولید شیرمادر بر عرضه و تقاضا متکی‌است. هرچه کودک بیشتر و موثرتر پستان مادر را بمکد، بیشتر شیر تولید می‌شود اما اگر در چند روز اول بعد از تولد، پستان‌ها مکرر تخلیه نشود، دچار احتقان پستان‌ها می‌شوید که بهترین درمان آن دوشیدن شیر در فواصل تغذیه است. دوشیدن با دست، زیر دوش آب گرم، کمپرس گرم در زمان شیردهی و کمپرس سرد در فواصل بین تغذیه از احتقان می‌کاهد. اگر احتقان زیاد باشد، گرما جریان خون ناحیه را زیاد می‌کند و درد و احتقان بیشتر می‌شود پس باید بین وعده‌های شیردادن از کمپرس سرد استفاده کنید.

دکتر سیدحسین فخرایی

فوق‌تخصص نوزادان، استاد دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی