نقش بازی هاو برنامه های رایانه ای در رشد حرکتی کودکان

بی شک توجه به وضعیت سلامت و رشد جسمانی و حرکتی کودکان جزو اولویت های مهم سیاستگذاران بهداشت هر کشوری محسوب می شود و از آنجا که در جوامع امروزی, نیروی انسانی با ارزش ترین و گرانبهاترین سرمایه هر جامعه ای است, لذا توجه به رشد و تکامل کودکان که آینده سازان جوامع هستند, به نوعی حفاظت از سرمایه های ملی محسوب می شود

بی‌شک توجه به وضعیت سلامت و رشد جسمانی و حرکتی کودکان جزو اولویت‏های مهم سیاستگذاران بهداشت هر کشوری محسوب می ‏شود و از آنجا که در جوامع امروزی، نیروی انسانی با ارزش‏ترین و گرانبهاترین سرمایه هر جامعه ‏ای است، لذا توجه به رشد و تکامل کودکان که آینده ‏سازان جوامع هستند، به نوعی حفاظت از سرمایه ‏های ملی محسوب می ‏شود.

با پیشرفت تکنولوژی و کاهش قیمت و دسترسی بیشتر به رایانه و نرم‌افزارها تعداد رایانه‌های شخصی در منازل به طور قابل توجهی افزایش یافته است. این امر امکان دسترسی بیشتر کودکان را به رایانه افزایش می‌دهد. این دسترسی‌ها می‌تواند به واسطه استفاده از بازی‌های رایانه‌ای، نرم‌افزارهای آموزشی یا دیدن فیلم یا کارتون به دست آید. امروزه شمار کاربران اینترنتی کودک نیز رو به افزایش است. برای مثال ۴۸درصد کودکان ۱۷-۱۲سال در آمریکا در منزل به اینترنت دسترسی دارند. دسترسی کودکان به رایانه و اینترنت در مدارس نیز با رشد تکنولوژی رو به افزایش است.

این روند رو به گسترش تکنولوژی موجب افزایش دغدغه متخصصان سلامت جسمانی و حرکتی کودکان شده است. یافته‌های ضد و نقیض بسیاری در مورد مزایا و معایب استفاده کودکان از این تکنولوژی‌ها وجود دارد. نتایج تحقیق در آمریکا در سال ۲۰۰۴ نشان داد انجام این بازی‌ها می‌تواند موجب بهبود رشد شناختی کودکان دبستانی شود؛ اما ارتباطی بین تجربه این بازی‌ها و مهارت‌های حرکتی کودکان مشاهده نشد. بررسی تحقیقات انجام شده تاکنون نشان می‌دهد اگرچه تجارب کار با رایانه می‌تواند موجب بهبود برخی مهارت‌های شناختی کودکان مانند تمرکز و توجه و شاید برخی مهارت‌های حرکتی ظریف مانند حرکات چشم- دست گردد، اما بر مهارت‌های حرکتی بنیادی کودکان مانند دویدن، پریدن، پرتاب کردن و... بی‌تاثیر بوده و حتی مخرب است. به نظر می‌رسد عوارض جسمانی کار طولانی با رایانه می‌تواند با کندی رشد حرکتی کودکان مرتبط باشد. برای مثال، قرار گرفتن در وضعیت‌های کم تحرک یا تحرک بیش از حد در یک بخش خاص بدن حین انجام بازی‌های رایانه‌ای می‌تواند موجب آسیب‌های مفصلی کودکان در ناحیه مچ و انگشتان دست، ستون فقرات در ناحیه گردن و پشت گردد. همچنین تداوم خیرگی چشم‌ها روی صفحه نمایش هنگام بازی و کم شدن تعداد پلک زدن‌ها می‌تواند موجب خشکی چشم‌ها و خستگی آنها شود که این امر در طولانی مدت آسیب به سیستم بینایی را به همراه دارد. کم‌تحرکی ناشی از انجام طولانی‌مدت این بازی‌ها می‌تواند اضافه وزن و چاقی کودکان را به همراه داشته باشد. طبق شواهد این عوارض جسمانی خود می‌تواند بر روند رشد حرکتی کودکان و اکتساب مهارت‌های حرکتی مانند راه رفتن، دویدن، پریدن و... اثر منفی بگذارد.

به تازگی بازی‌های تعاملی رایانه‌ای طراحی و به بازار آمده است و محبوبیت زیادی یافته‌اند. در این گونه ورزش‌ها، فرد کاربر وسیله‌ای را به نام دسته هدایت‌کننده در دست می‌گیرد و با رقیب مجازی خود در نمایشگر رایانه یا تلویزیون بازی می‌کند. اگرچه این بازی‌ها تا حدودی محدودیت‌های حرکتی بازی‌های رایانه‌ای را ندارد، اما به دلیل قیمت‌های گزاف امکان استفاده آنها برای عموم وجود ندارد.

اما از سوی دیگر نمی‌توان منکر جاذبه‌های ذاتی بازی‌ها و برنامه‌های رایانه‌ای برای کودکان و نوجوانان شد، چرا که این برنامه‌ها با استفاده از تصاویر پرتحرک و صداهای مهیج، دنیایی از هیجان را برای کودکانی که شیفته جنب و جوش هستند فراهم می‌کند، لذا به منظور بهره‌گیری از مزایای این برنامه‌ها و به حداقل‌رسانی مضرات آنها لازم است میزان انجام اینگونه بازی‌ها و برنامه‌های رایانه‌ای توسط کودکان به خوبی تحت نظارت و کنترل والدین و مربیان باشد.

دکتر امین غلامی

رییس پژوهشکده علوم رفتاری پژوهشگاه تربیت بدنی و علوم ورزشی