لزوم رعایت اعتدال در زندگی

در اسلا م همان طور که تجمل گرایی افراطی که از آن به تجمل پرستی تعبیر شده, مردود است محروم کردن خود از زیبایی های پاک و حلا ل مانند لباس زیبا و مناسب و زیبایی های طبیعت و پسندیده نیست زیرا انسان زیبایی پسند است

در اسلا‌م همان طور که تجمل گرایی افراطی که از آن به تجمل پرستی تعبیر شده، مردود است؛ محروم کردن خود از زیبایی های پاک و حلا‌ل مانند لباس زیبا و مناسب و زیبایی های طبیعت و... پسندیده نیست؛ زیرا انسان زیبایی پسند است. امام مجتبی(ع) هنگامی که به نماز برمی خاست، بهترین لباس خود را می پوشید. پرسیدند: چرا بهترین لباس خود را می پوشید؟ فرمودند: <خداوند زیباست و زیبایی را دوست دارد. از این رو من لباس زیبا را برای راز و نیاز با پروردگارم می پوشم، همو که دستور داده زینت خود را به هنگام بیرون رفتن به مساجد برگیرید.> ‌

زندگی اسرافگرانه علا‌وه بر اینکه روح عاطفی و انسانی را از بین می برد و انسان را از درد و سوز دیگران بی خبر می سازد، از نظر اقتصادی نیز به شخص مسرف و بلکه به اجتماع آسیب می رساند؛ چرا که سرمایه ها را پایان می بخشد و فرد و جامعه را به نابودی می کشاند. امام علی(ع) می فرماید: <هرکس اعتدال و میانه روی را خوب رعایت نکند، در اثر اسرافگری به نابودی کشیده می شود.> بنابراین راه نجات و موفقیت در اعتدال است و این روش باعث ثبات و بلکه پیشرفت می شود. کسی که آن را ترک کند، بی ترید گرفتار آفت ها می شود و سرانجام به هلا‌کت معنوی از یک سو و تهی دستی از سوی دیگر دچار خواهد شد. ‌ امام علی(ع) در این باره فرموده اند: <نادیده گرفتن برنامه اعتدال در زندگی باعث فقر و بدبختی می گردد.> دوری از خداوند و هدایت او، جزء یاران شیطان قرار گرفتن و هلا‌کت دنیوی و اخروی از جمله کیفرهایی است که خداوند برای اسرافکاران درنظر گرفته است. ‌

قرآن میانه روی را الگوی مصرف و عامل پایداری خانواده و جامعه معرفی می کند. <والذین اذا انفقوا لم یسرفوا و لم یقتروا و کان بین ذلک قواما< >قوام> به معنای حد وسط و اعتدال است. اقتصاد اسلا‌می برای افراد و جوامع دو ارمغان مهم دارد: بشر را از بزرگترین رنج تاریخی او که مسئله معیشت و غصه تأمین مایحتاج زندگی است، نجات می دهد. همچنین جامعه و فرد را از عوارض شوم فقر که سوءاخلا‌ق و فساد و فحشا و حتی کفر و بی دینی است، محفوظ نگه می دارد. ‌

یکی از تدابیر مهم اسلا‌م برای تأمین زندگی و جلوگیری از فقر ارائه الگوی صحیح است. امام صادق(ع) فرموده است: <ضمانت می کنم کسی که میانه روی کند، فقیر نشود.> رعایت اعتدال در هزینه های زندگی به قدری مهم است که امام علی(ع) درک لذت ایمان واقعی را منوط به آن دانسته و فرموده اند: <انسانی که این سه خصلت را نداشته باشد، حقیقت ایمان را نخواهد چشید: ژرف اندیشی در علم دین، شکیبایی در حوادث، اندازه گیری نیکو در امر معیشت.> امام کاظم(ع) نیز فرموده اند: <هیچ انسانی با میانه روی نیازمند نمی شود.> ‌

لزوم صرفه جویی و قناعت ‌

صرفه جویی و قناعت در زندگی و هزینه های مختلف، مایه آرامش روحی و روانی است و کسی که آن را سرلوحه زندگی خود قرار می دهد، از فقر و بدبختی نجات می یابد و شرافت و عزت اجتماعی و رضایت و خشنودی الهی را به دست می آورد. اگر قرآن به مومنین صالح وعده خوشبختی وحیات طیبه داده است، طبق فرمایش امام علی(ع) مراد از آن قناعت در زندگی است. رسول خدا(ص) بهترین فرد از امت اسلا‌می را کسی می داند که صرفه جویی پیشه کرده و به روزی حلا‌ل قانع باشد و بدترین فرد از امت اسلا‌می را کسی دانسته که حریص دنیا باشد. ‌

طبیعت انسان بر آمال و آرزوها سرشته شده است، اگر انسان بدون تربیت نفس پیش رود و دسترسی به مربی آگاه پیدا نکند، در چنین حالتی در آرزوهای مادی و شهوی باقی می ماند و هرگز به کمالا‌ت انسانی نمی رسد. اما اگر از تعالیم آسمانی بهره برده و بر نفس خود چیره شود و رسیدن به دنیا و اهل آن را هدف قرار ندهد، به سعادت دنیوی و اخروی خواهد رسید. راه عملی قناعت و اجتناب از اسراف، باور کردن حساب و بازدهی اعمال در روز رستاخیز و همسویی با نیکان و دوری از اهل دنیاست. امام باقر(ع) فرمودند: <با دوری از حرص و طمع به میدان قناعت وارد شو.> امام علی(ع) نیز فرموده اند: <هیچ گاه قناعت پیش نیاید جز آنکه حرص و طمع از میان برود.>

الگوهای فکری وحرکتی نباید اهل دنیا باشند وگرنه انسان را به دنبال خود می کشانند که در آن صورت هر چه فرد تلا‌ش کند، به جایی نمی رسد. فرهنگ صحیح مصرف را علا‌وه بر اینکه از آیاتی که در مورد اسراف و زیان های آن صحبت می کند، می توان به دست آورد، از مکتب اهل بیت(ع) نیز می توان دریافت. امام سجاد(ع) در این خصوص فرموده اند: پروردگارا! بر محمد و آلش درود فرست و پرده ای بین من و اسراف حایل کن و با درپیش گرفتن انفاق و میانه روی به زندگی من قوام بخش و راه های صحیح مصرف و اندازه گیری در معیشت را به من تعلیم فرما و به لطف خود مرا از ارتکاب تبذیر برکنار دار>! با توجه به این فرمایش امام سجاد(ع) تمتع و انتفاع از مواهب الهی، قناعت و پرهیز از اسراف و تبذیر سه اصل اساسی است که اسلا‌م به عنوان الگوی صحیح مصرف ارائه می دهد. ‌

توجه به اعتدال و صرفه جویی در هزینه های زندگی مایه بقا و توانایی مالی در زندگی و حافظ مناعت و شخصیت انسانی آدمی است. درآمد زندگی همچون چشمه آبی است که در بستر رود به جریان می افتد که اگر مهار نشود، هر اندازه که متراکم و انبوه هم باشد، یا به هدر می رود یا به دریا می ریزد؛ اما اگر در جای مناسبی سد شود و با دقت و محاسبه مقدار ورودی آن معین و بر همین اساس راه های خروجی آن اندازه گیری شود، نه تنها از هدر رفتن آن جلوگیری می شود بلکه با برنامه ریزی صحیح می توان از آن در جهات مختلف به صورت بهینه استفاده کرد. ‌

اندازه گیری در مخارج نسبت به درآمد براساس ضرورت ها و پس انداز مقداری از مازاد مصرف، بنیان خانواده را تا حد زیادی در مقابله با خطرات محافظت خواهد نمود. اسراف بر هم زننده تعادل و موازنه بین دخل و خرج و نیز نابودکننده توانایی مالی زندگی و ضایع سازی ثروت و امکانات حیات است و حال آنکه قناعت عامل عزت، بی نیازی، خودکفایی، آرامش روحی و رضایت ابدی است.>