مرمت بازار تبریز الگوی مناسبی برای تهران

بازار تبریز یکی از بزرگ‌ترین بازارهای سرپوشیده جهان و از شاهکارهای معماری ایرانی است. این بازار در سال ۱۱۹۳ هجری قمری بر اثر زلزله با خاک یکسان شد، اما طولی نکشید که دوباره …

بازار تبریز یکی از بزرگ‌ترین بازارهای سرپوشیده جهان و از شاهکارهای معماری ایرانی است. این بازار در سال ۱۱۹۳ هجری قمری بر اثر زلزله با خاک یکسان شد، اما طولی نکشید که دوباره بازسازی شد.

بازاریان تبریز در طول ۱۰ سال گذشته بیش از ۹۰ درصد بافت فرسوده این اثر تاریخی را مرمت کرده‌اند.

این بازار منحصر به فرد با وجود گذشت صدها سال اهمیت تجاری خود را از دست نداده، به طوری که هم‌اکنون ۸۰ درصد شریان اقتصادی منطقه در این بازار جریان دارد.

این بازار هم‌اکنون به طول یک کیلومتر بزرگ‌ترین مجموعه به هم پیوسته و مسقف دنیاست و در سال ۱۳۵۴ در فهرست آثار ملی ثبت شده‌ است.

طاق‌ها و گنبدهای مقرنس بلند، سازه‌های آجری به هم پیوسته، آرایش مغازه‌ها، کثرت تیمچه‌ها، وجود انواع مشاغل و تعداد زیادی مدرسه و مسجد که در کنار سراهای بازرگانی قرار گرفته‌اند، این بازار را نمونه‌ای عالی از محیط تجارت و زندگی شرقی ساخته ‌است. سبک معماری، کثرت‌سراها و تیمچه‌ها و وجود تعدادی مدرسه و مسجد نیز به این مجموعه اهمیت خاصی داده‌اند. از تاریخ بنای اولیه مجموعه بازار تبریز اطلاعی در دست نیست اما بیشتر مورخان و جغرافی‌نویسان و جهانگردان اسلامی و خارجی که از قرن چهارم هجری تا عهد قاجار از تبریز دیدن کرده‌اند، اسناد مهم و مدارک ارزنده‌ای را درباره بازار و وضع بازرگانی تبریز ارائه داده‌اند. از مقدسی ـ یاقوت، مارکوپولو، ابن‌بطوطه، حمدالله مستوفی، کلاویخو، جان کارت رایت انگلیسی، شاردن، جملی کاردی جهانگرد ایتالیایی و ده‌ها سیاح و مورخ دیگر مطالب جالب توجهی به جای مانده که دال بر اهمیت مجموعه بازار در دوره‌های مختلف بوده ‌است. وجود مدارس و مساجد تاریخی مهم و معروفی چون مسجد جامع، مدرسه حاج صفرعلی و مدرسه صادقیه در این بازار نیز گواه بر پیشینه تاریخی این مجموعه بنا می‌باشد.

بازار کنونی تبریز مربوط به اواخر زندیه (یعنی بعد از زلزله‌ای که در سال ۱۱۹۳ هجری قمری روی داد) و عصر قاجار می‌باشد. در زمان عباس‌میرزا که تبریز ولیعهدنشین و دارالسلطنه گردید. سراها و تیمچه‌ها و بازارهای عالی تازه‌ای احداث شد.

بازار تبریز با طاق‌ها و گنبدهای بلند آجری شامل بازار امیر، بازار کفاشان، راسته بازار، بازار حلاجان، یمینی دوز بازار، راسته کهنه، بازار حاج محمدحسین، بازار مشیر، بازار دلاله زن بزرگ، بازارچه صفی، بازار امیر ابوالحسن سرای حاج‌رسول، سرای حاج میرزاعلی نقی، تیمچه و سرای شیخ کاظم، تیمچه حاج صفرعلی، تیمچه و دالان میرزا شفیع، تیمچه ملک و ...، که به اختصار چند اثر اشاره می‌شود.

بازار تیمچه امیر یکی از شاهکارهای جالب معماری و با شکوه‌ترین تیمچه‌های بازار تبریز به حساب می‌آید.

تیمچه حاج صفرعلی بنا است معظم که بانی آن حاج صفرعلی خوئی بازرگان معروف معاصر فتحعلی شاه قاجار می‌باشد.

تیمچه مظفریه:

تیمچه مظفریه نیز یکی از زیباترین بخش‌های بازار است که حاج شیخ جعفر قزوینی تاجر سرشناس دوره ناصرالدین شاه آن در سال ۱۳۰۵ ساخته بود و به مناسبت حضور مظفرالدین میرزا ولیعهد وقت دراین تیمچه به نام مظفریه نام‌گذاری کرد.

بازارامیر:

پشت بازار امیر، اوچ تیمچه لر(سه تیمچه‌ها)، بازارکفاشان، بازار حرمخانه، راسته بازار، یمنی دوز بازار، بازار حلاجان، قیز بستی بازار، بازار سرا جان، راسته کهنه یا قدیم، بازار کلاهدوزان، دلاله زن بازار، بازار صادقیه، بازارمسگران، بازار حاج‌محمد حسین، بازارمشیر، بازارچه شتربان، بازار صفی، بازار میر ابوالحسن، بازار شیشه‌گر خانه، رنگلی بازارچه (بازارچه رنگی) و بازارچه خیابان، کشمشچی بازار، ایکی قاپیلی (دودری) از راسته‌های مشهور بازار تبریز هستند. بزرگ‌ترین گنبد این بازار، گنبد تیمچه مظفریه‌ است.

در همه این بازارها تیمچه‌ها و سرای‌ها و چارسوهایی هست که حجره‌ها و مغازه‌های آنها مرکز عمده‌فروشی اجناس گوناگون داخلی و خارجی است.

اغلب تیمچه‌ها و سرای‌ها سه طبقه‌اند. طبقه زیرین مخصوص نگهداری کالا یا به عبارت دیگر انبار مال‌التجاره ‌است، طبقه دوم تجارتخانه و محل کار و طبقه سوم محل بیتوته و استراحت.

اگرچه اکنون اکثر حجره‌های طبقه سوم تیمچه‌ها و سرای‌ها نیز مبدل به دفتر کار بازرگان شده‌ ‌است اما سابقاً که وسایل نقلیه بازرگانان این‌گونه فراهم نبود، بازرگانان ناچار بودند همیشه نماینده‌ای برای خرید و فروش کالا در محل داشته باشند. آن نماینده در اتاق فوقانی تجارتخانه خود بیتوته می‌کرد. یعنی این سرای‌ها و تیمچه‌ها هم محل کار آنها بودند و هم محل اقامت و استراحتشان.