سرطان تخمدان چیست

سرطان تخمدان هشتمین سرطان شایع در خانم ها و پنجمین علت مرگ ناشی از سرطان در زنان است

سرطان تخمدان هشتمین سرطان شایع در خانم‌ها و پنجمین علت مرگ ناشی از سرطان در زنان است. این سرطان در تخمدان‌ها شروع می‌شود. اعضای دوقلویی که تخمک‌های زن را تولید می‌کنند و منبع اصلی هورمون‌های زنانه به نامهای استروژن و پروژسترون هستند.

درمان‌های امروزی برای سرطان تخمدان نسبت به گذشته بسیار موثرتر و کارآمدتر شده‌اند و اگر بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده شده و تحت درمان قرار گیرد، درمان موثرتر خواهد بود.

● علایم سرطان تخمدان

▪ تورم یا فشار در ناحیه شکم

▪ احساس درد در شکم یا لگن

▪ احساس سیری زودرس هنگام صرف غذا

▪ تکرر ادرار

این علایم می‌توانند توسط علل دیگری جز سرطان ایجاد شوند. ولی اگر در هفته‌های متوالی چنین علایمی وجود داشت باید با پزشک مشورت کرد.

● عامل خطر: سوابق خانوادگی

خطر ابتلا به سرطان تخمدان در زنانی که بستگان نزدیک آنها قبلا دچار انواع سرطان از قبیل تخمدان، سینه و روده بوده‌اند بسیار بیشتر از سایر افراد است. محققان براین باورند که تغییرات ژنتیکی به ارث رسیده، باعث ایجاد ۱۰درصد از موارد سرطان‌های تخمدان است. این تغییرات ژنتیکی شامل جهش ژنتیکی BRCA ۱ و BRCA ۲ می‌شود که می‌تواند عامل سرطان سینه باشد. خانم‌هایی که در خانواده آنها سابقه سرطان وجود دارد باید بطور منظم به پزشک مراجعه کنند. پیگیری‌های مداوم می‌تواند در جلوگیری از سرطان و تشخیص زودهنگام بیماری موثر باشد.

● عامل خطر: سن

مهم‌ترین عامل خطر برای ابتلا به سرطان تخمدان، سن است. احتمال ابتلا به سرطان در زنانی که به سن یائسگی رسیده‌اند بیشتر است. استفاده از درمان‌های بعد از یائسگی نیز می‌تواند خطر ابتلا را افزایش دهد. این ارتباط در زنانی که داروهای استروژنی را بدون داروهای پروژسترونی حداقل بمدت ۵ تا ۱۰ سال مصرف کرده باشند، بسیار بیشتر می‌شود. پزشکان درباره اینکه اگر ترکیب این دو دارو استفاده شود در میزان ابتلا به سرطان تاثیرگذار است یا نه، دچار شک هستند.

● عامل خطر: چاقی مفرط

زنان چاق بیش از سایر زنان در معرض خطر ابتلا به سرطان تخمدان هستند. همچنین خطر مرگ ناشی از سرطان تخمدان در زنان چاق نیز در مقایسه با زنانی که چاق نیستند بالاتر است.

● مراحل سرطان تخمدان

جراحی اولیه در سرطان تخمدان می‌تواند به تشخیص اینکه سرطان تا چه حدی گسترش پیدا کرده کمک کند؛ گسترش سرطان تحت مراحل زیر توضیح داده می‌شود:

▪ مرحله ۱: منحصر به تخمدان (یک یا هر دو)

▪ مرحله ۲: درگیری رحم و عضوهای مجاور تخمدان

▪ مرحله ۳: درگیری غدد لنفاوی یا قسمت‌های داخلی شکم

▪ مرحله ۴: انتشار و دست اندازی به اعضای دورتری مانند ریه یا کبد.

● انواع سرطان تخمدان

شایعترین نوع سرطان تخمدان، سرطان‌های اپیتلیال تخمدان هستند. اینها تومورهای بدخیمی هستند که از سلول‌های موجود در سطح تخمدان‌ها به وجود می‌آیند. برخی از تومورهای اپیتلیالی بدخیم نیستند و کاملا سرطانی به حساب نمی‌آیند. اینگونه تومورها دارای احتمال کمی برای بدخیمی هستند، روند رشد کندتری دارند و نسبت به انواع سرطانی کمتر خطرناکند.

● میزان مرگ و میر در اثر ابتلا به سرطان تخمدان

سرطان تخمدان در سال‌های گذشته یک تشخیص وحشتناک به شمار می‌رفت. اما در ابتدای قرن بیست‌ویکم بسته به مرحله تومور هنگام تشخیص میزان زنده ماندن بیمار بین ۱۸ تا ۸۹ درصد تخمین زده می‌شد. همچنین در سال‌های اخیر با توجه به پیشرفت‌های رخ داده در تشخیص و درمان‌های موثر ایجاد شده برای این بیماری، میزان زنده ماندن زنانی که به تومورهای با احتمال کم بدخیمی مبتلا هستند، به ۷۷ تا ۹۹ درصد افزایش یافته است.

● جراحی سرطان تخمدان

جراحی در سرطان تخمدان برای تشخیص سرطان و تعیین مراحل پیشرفت آن است؛ اما این روش می‌تواند نخستین مرحله درمان نیز باشد. هدف این است که بافت‌های سرطانی در حد امکان برداشته شوند. این عمل می‌تواند شامل برداشتن یک تخمدان و اعضای نزدیک به آن در مرحله اول باشد. در مراحل پیشرفته‌تر ممکن است نیاز به برداشتن هر دو تخمدان، رحم و بافت‌های اطراف آنها باشد.

● شیمی درمانی

در همه مراحل سرطان تخمدان، بعد از جراحی معمولا شیمی درمانی استفاده می‌شود. در این مرحله از درمان از داروهایی استفاده می‌شود تا سلول‌های باقی مانده سرطانی را از بین ببرد. دارو ممکن است برای چندماه تجویز شود و ممکن است از طریق وریدی یا مستقیما از طریق شکمی (داخل صفاقی) انجام شود. زنانی که تومور با احتمال پایین بدخیمی دارند، تا زمانی که تومور شروع به رشد مجدد نداشته باشد تحت شیمی درمانی قرار نمی‌گیرند.

● درمان هدفدار

محققان در حال بررسی و کار روی روشی هستند که در آن نحوه رشد سرطان تخمدان مورد هدف قرار می‌گیرد. این روند، ساخته شدن عروق جدید نام دارد که شامل شکل‌گیری رگ‌های جدید خونی برای تغذیه تومور است. نوعی دارو به نام آواستین (avastin) این فرآیند تشکیل عروق جدید را متوقف می‌کند که باعث از بین رفتن یا توقف رشد تومور می‌شود. آواستین برای سایر سرطان‌ها به‌کار می‌رود اما محققان سرطان تخمدان هنوز در حال آزمایش این روش هستند، چون ممکن است عوارض جانبی جدی به دنبال داشته باشد.

● بعد از درمان: یائسگی زودهنگام

هنگامی که هر دو تخمدان زنان برداشته می‌شود، آنها دیگر قادر به تولید استروژن نیستند. این باعث یائسگی می‌شود و این امر به سن بیمار بستگی ندارد. افت سطح هورمون در خون می‌تواند باعث شرایط پزشکی خاصی شود، از جمله پوکی استخوان. برای زنان حیاتی است که تحت مراقبت مداوم بعد از درمان سرطان تخمدان قرار گیرند.

● بعد از درمان: داشتن تحرک

بعد از دوران درمان ممکن است خانم‌ها احساس کنند که زمان زیادی طول می‌کشد تا آنها انرژی خود را دوباره به دست بیاورند. بعد از درمان سرطان، خستگی مفرط بسیار رایج است. شروع کردن یک برنامه ورزشی ملایم یکی از موثرترین راه‌های بازیابی انرژی و بهبود احساسی است. با تیم پزشکی خود مشورت کنید تا تصمیم بگیرند که چه نوع فعالیت ورزشی برای شما مناسب‌تر است.

● کاهش‌دهنده خطر: بارداری

زنانی که بارداری را تجربه می‌کنند نسبت به کسانی که باردار نشده‌اند، کمتر در معرض ابتلا به سرطان تخمدان هستند. با هر بار حاملگی خطر ابتلا کمتر می‌شود؛ همچنین شیر دادن به کودکان خطر ابتلا را کمتر می‌کند.

● کاهش‌دهنده خطر: قرص‌های ضدبارداری

خطر ابتلا به سرطان تخمدان همچنین در خانم‌هایی که از قرص‌های ضدبارداری استفاده می‌کنند، کمتر از سایرین است. در زنانی که حدود ۵ سال از قرص‌های ضدبارداری استفاده کرده‌اند، ریسک ابتلا به سرطان نسبت به خانم‌هایی که از این قرص‌ها استفاده نمی‌کنند، نصف می‌شود.

● کاهش‌دهنده خطر: بستن لوله‌ها

در برخی از موارد بستن لوله‌ها برای جلوگیری از سرطان تخمدان توصیه می‌شود. همین عمل هنگامی که جراحی برداشتن رحم انجام می‌شود، صورت می‌گیرد که در این مرحله رحم در حالی برداشته می‌شود که تخمدان‌ها سالم می‌مانند.

● کاهش‌دهنده خطر: برداشتن تخمدان‌ها

برای خانم‌هایی که در آنها جهش ژنتیکی وجود دارد و ریسک ابتلای آنها به سرطان‌های رحم و تخمدان بالاست، یک راه درمان برداشتن هر دو تخمدان است. این عمل در زنانی که بالای ۴۰ سال هستند و عمل برداشتن رحم را انجام داده‌اند، قابل انجام است.

● کاهش‌دهنده خطر: رژیم غذایی کم‌چربی

در حالی که هنوز رژیم غذایی خاصی برای جلوگیری از سرطان تخمدان وجود ندارد، شواهدی وجود دارد که رژیم غذایی و چیزی که شما می‌خورید می‌تواند تفاوت ایجاد کند. در یکی از تحقیقات اخیر، زنانی که بمدت ۵ سال اخیر از رژیم کم‌چرب استفاده کرده‌اند، کمتر در معرض خطر پیشرفت سرطان تخمدان قرار داشته‌اند. برخی از محققان گزارش داده‌اند که آمار ابتلا به سرطان در افرادی که میزان بالایی از سبزیجات مصرف می‌کنند، کمتر است، اما در این زمینه نیاز به مطلعات بیشتری وجود دارد.

دکتر علی عربعلی