آب شرب کی به تهران رسید

امیرکبیر آب نهر کرج را به تهران رساند, یک آلمانی مامور لوله کشی آب شرب شهری شد

امیرکبیر آب‌ نهر کرج را به تهران رساند، یک آلمانی مامور لوله‌کشی آب‌شرب شهری شد...

آب شرب شهر تهران و نحوه در دسترس قرار گرفتن آن از دیرباز مسئله مورد بحث بوده، مشکلاتی که دو روی متقارن داشت: نخست رفع کمبود آب و در ادامه بهداشتی‌تر شدن آن از نظر استفاده عموم مردم و این دو روی یک سکه مورد توجه بوده و حاکمان این سرزمین همواره به فکر رفع این معضل بوده‌‌اند. در رفع روی نخست استفاده از آب حومه طهران می‌توانست کارگشا باشد. چنانکه فتحعلی شاه کوشید تا از طریق نهر کرج بر این مساله فائق آید، اما نتوانست و این نتیجه‌ای بود که حاج میرزا آغاسی نیز در کوششی نافرجام به همین منظور، به آن دست یافت.

اگرچه در زمان ناصرالدین‌شاه، میرزا تقی‌خان امیرکبیر توانست آب نهر کرج را به شهر برساند و این به معنای رفع بخش نخست مشکلات یاد شده بود، اما در همین زمان روی دوم این سکه خود را نمایان کرد و آن مشکل غیر بهداشتی‌ بودن آب طهران بود. این موضوعی بود که دستمایه مقالاتی در نشریات آن روزگار نیز شد که نمونه‌ای از آن در روزنامه وقایع اتفاقیه به چاپ رسید، با این مضمون که: آلودگی آب تهران با آن روش انتقال از طریق جوی‌های روباز بسیار مشکل‌آفرین است و به لحاظ بهداشتی، مردم تهران همیشه از بروز بیماری‌های مهلک در رنج و عذاب هستند.

سال ۱۳۰۱ نخستین بار سخن از لوله‌کشی آب شهری در تهران به میان آمد و یک آلمانی مامور انجام کار شد اما از پس آن برنیامد. این روند تا سال‌های بعد نیز ادامه یافت، به طوری که تلاش مسوولان وقت در چند مقطع و به سال‌های ۱۳۰۲ تا ۱۳۲۸ چندین بار شکست خورد؛ حتی در سال ۱۳۲۵، شهرداری مناقصه‌ای در همین راستا نیز منتشر کرد، این مناقصه دارای ۱۲ ماده بود که بر اساس ماده ۲ آن برنده مناقصه خرید کلیه لوازم و مصالح جهت لوله‌کشی شهر تهران را چه از داخل و چه از خارج کشور به نمایندگی شهرداری بین مقاطعه‌کاران ذی‌صلاحیت به مناقصه گذارده شده و تا پایان کار از طرف برنده مناقصه نظارت خواهد شد. همچنین بر اساس ماده ۸، نقشه‌های لوله‌کشی شهر باید طوری تهیه شود که پس از پنج ماه از تاریخ عقد پیمان بتوان شروع به ساختمان نمود و نیز بر طبق آخرین ماده این آگهی مناقصه شرکت‌های ذی‌صلاحیت از تاریخ شنبه ۲۲ تیر ماه ۱۳۲۵ برابر با ژوئیه ۱۹۶۴ فرصت داشتند تا با ارسال مدارک به شهرداری، در مناقصه شرکت کنند.

به نظر می‌رسد سه سال پس از این آگهی، اجرای طرح لوله‌کشی آغاز شده باشد. اخبار موجود نشان می‌دهد که سال ۱۳۳۱ مسافت ۱۶۰ کیلومتر از این طرح به مرحله اجرایی رسیده باشد، اما مشخص نیست که آیا لوله‌کشی به معنای واگذاری انشعاب بوده یا خیر. هرچند نگاهی به مدارک موجود نشان می‌دهد که نمی‌توان انجام لوله کشی را به معنای واگذاری انشعاب دانست و این مسئله تا چندی بعد نیز ادامه داشت.

توجه به این نکته ضرورت دارد که مقدار فوق تنها متعلق به بخش‌هایی از تهران بود، چرا که بررسی اخبار سال ۱۳۳۸ نشان می‌دهد که تا این سال بخش شمالی شهر که حومه آن نیز به حساب می‌آمد، دارای آب لوله‌کشی نبود. در این سال با توجه به خبری، سازمان آب تهران مطالعات نقشه‌برداری شبکه لوله‌کشی شهرهای حومه، نارمک، تهران نو، عباس‌آباد و یوسف‌آباد را همزمان با نقشه‌برداری تهران بزرگ آغاز کرده بود. همچنین در همین خبر واگذاری انشعاب نیز جلب توجه می‌کند و مشخص می‌شود که مردم در تهران و این منطقه برای مستغلات خود متر مربعی ۷۵ ریال بابت حق انشعاب پرداخت کنند و اگر هزینه بیش از پول جمع‌آوری شده باشد، بقیه آن به عنوان تنخواه گردان از بانک‌ها و مراجع دیگر وام گرفته می‌شود و از محل دریافتی‌های بعدی استهلاک می‌گردد.

به هر روی به مرور تهران دارای آب لوله‌کشی شد، اما این پدیده نیز دستاویزی برای کسب درآمد بیشتر شد. دولت وقت کوشید تا سال ۱۳۴۱ آب‌بها را افزایش دهد، اگر چه میزان آن مشخص نیست، اما همین اندازه معلوم است که این اقدام اعتراض عمومی را در پی داشت و حتی اعلام شد مردم آب لوله کشی را تحریم خواهند کرد.

روزنامه اطلاعات با درج اخباری از این واکنش‌های مردمی می‌نویسد خوانندگان روزنامه طی صدها تلفن از روزنامه اطلاعات درخواست کردند که هر چه بیشتر نظریات و اعتراضات مردم تهران نسبت به افزایش آب بها منعکس شود.

آقای رحیمی یکی از خوانندگان روزنامه گفت: من یک کارمند دولت هستم و ماهی سه هزار ریال حقوق می‌گیرم، با این درآمد پرداخت افزایش آب بها برای من ممکن نیست. من از طرف تمام ساکنان محلات مرکزی تهران درخواست می‌کنم که نظریات ما را بنویسید و به سازمان آب توصیه کنید از این تصمیم عدول کند. در این ایام که قدرت خرید مردم فوق‌العاده کم است، تصمیم سازمان آب مغایر با سیاست اقتصادی دولت است که می‌خواهد با تثبیت قیمت‌ها از تنزل فاحش پول جلوگیری کند. اگر سازمان آب نرخ آب را افزایش دهد، تمام مملکت با ترقی سریع و آنی قیمت‌ها روبه‌رو خواهد شد، لذا مردم آب لوله‌کشی را تحریم خواهند کرد.

حمید نجار