حاشیه زیاد,متن اندک

سینمای ایران در سالی که گذشت

سینمای ایران در سال ۱۳۸۶ شاهد اتفاق‌های بسیاری بود که بیشتر آنها در حاشیه فیلم‌ها، نشست‌ها، جلسه‌ها و اظهارنظر افراد می‌گذشت. در واقع به مانند بسیاری از مسائل سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و ورزشی کشور این حاشیه‌ها بودند که بر ماهیت اصلی و وجودی سینمای ایران سایه افکندند. با این وجود گاه خبرهایی خوشحال کننده نیز در بدنه این سینمای بیمار به گوش می‌رسید که روزنه‌های امید را در دل علاقه‌مندان و پیگیران سینمای ایران زنده می‌کرد. در این گزارش سعی شده است تا بر وقایع و حاشیه‌های سینمای ایران در سال جاری مروری اجمالی شود.

● فروردین ماه:

▪ یکه تازی اخراجی‌ها

در اولین روز سال جاری خبر رسید که مانی حقیقی برای فیلم کارگران مشغول کارند جایزه بهترین فیلمنامه نویس سال آسیا را در بخش «جایزه فیلم آسیا» در جشنواره فیلم هنگ کنگ از آن خود کرد. خبر دیگر اینکه سمیرا مخملباف و گروه فیلمسازی‌اش در حال ساخت فیلم «اسب دوپا» در افغانستان در یک حمله تروریستی مورد سوءقصد قرار گرفتند. با اینکه در نیمی‌از ماه فروردین به دلیل تعطیلی روزهای نوروز باستانی، کمتر شاهد گزارش و تحلیل و خبر هستیم، اما به هر کجا که سر می‌کشیدیم، در هر محفل و مجلس و مهمانی حرفی از فیلم مسعوده نمکی- اخراجی‌ها- زده می‌شد. مسعود ده نمکی فعال تندرو سیاسی و روزنامه نگار و مستندساز یک دهه اخیر، در جشنواره فجر سال گذشته آن قدر بر سر فیلمش حاشیه سازی کرد که حتی توجه عامه مردم را که میانه چندانی با سینما نداشتند، نیز به خود جلب نمود. ضمن اینکه اخراجی‌ها با بهره‌گیری از ستارگان سینمایی و مطرح کردن شوخی‌هایی که در سینمای ایران کمتر شاهد آن بودیم، توانست خیل عظیم بینندگان را به سالن سینماها بکشاند، به طوری که برخی از سینماها در روزهای عید نوروز چند سانس فوق‌العاده برای فیلم در نظر گرفتند.

با وجود ضعف‌های آشکار اخراجی‌ها و حاشیه‌سازی‌های گاه بی مورد و اعصاب خردکن سازنده اش، همین که فیلم توانسته بود تماشاگران زیادی را به دنبال خود بکشاند و صف‌های طویلی در مقابل سینماها ایجاد کند، بسیاری از تحلیل گران و کارشناسان سینما را به آینده اقتصادی سینمای ایران امیدوار کرد. یکی دیگر از حاشیه‌های فروردین ماه اظهارنظرهای تند و امیدوارکننده ایرانی‌های سراسر کشور و حتی دنیا نسبت به فیلم موهن و احمقانه ۳۰۰ بود که بار دیگر نشان داد سینما هیچ گاه قدرت جادویی خود را بر توده مردم از دست نمی‌دهد و ایرانیان نیز در لحظاتی که نیاز به دفاع از کیان و تاریخ و تمدن باستانی خود دارند، تمام اختلافات را کنار می‌گذارند و یکصدا می‌شوند. به هر حال ماه فروردین خبرهای مسرت بخش زیادی با خود به همراه داشت و خیلی‌ها را به یاد ضرب‌المثل «سالی که نکوست از بهارش پیداست» انداخت. مثلی که شاید در ماه‌های بعد چندان صدق نمی‌کرد! جا دارد یادی هم از عزیز رفیعی کنیم; یکی از فیلمبرداران بنام سینمای فارسی که چند فیلم هم در بدنه سینمای تجاری آن سال‌ها ساخت و در فروردین ماه در هشتاد و چهار سالگی در غربت جان به جان آفرین تسلیم کرد.

● اردیبهشت ماه:

▪ سایه سیاه سی‌دی‌های قاچاق

اخراجی‌ها در عرض یک ماه رکورد فروش آتش بس (تهمینه میلانی)، پرفروش ترین فیلم سینما در سال گذشته و تاریخ سینمای ایران (البته از لحاظ رقم فروش)، را شکست و سازندگان آن قول دادند که فیلم در تهران به فروش باور نکردنی سه میلیارد تومان دست پیدا خواهد کرد. اما همه پیش‌بینی‌ها نقش بر آب شد! باند تکثیر سی‌دی‌های قاچاق که مدتی فعالیتش به تکثیر و توزیع غیرمجاز فیلم‌های شبکه‌های خانگی محدود شده بود، سی‌دی‌های قاچاق اخراجی‌ها را با بهترین کیفیت و در سطحی وسیع پخش کرد، به طوری که فروش فیلم به شکلی محسوس کاهش یافت و کف فروش آن پائین آمد.

البته دامنه این بلا شامل حال مهمان (سعید اسدی)، دیگر فیلم نوروزی، نیز شد و جلوی فروش آن فیلم را نیز گرفت. دیگر اتفاق مهم این ماه برگزاری بیست و یکمین جشنواره فیلم کودک و نوجوان در همدان بود. در این دوره از جشنواره که نزدیک به یک دهه است دیگر مهمان شهر تاریخی اصفهان نیست و برگزاری آن هم با وقفه‌هایی انجام شده، بچه‌های ابدی (پوران درخشنده) و نصف مال من، نصف مال تو (وحید نیکخواه آزاد) جوایز بهترین فیلم را دریافت کردند و کیومرث پوراحمد برای فیلم اتوبوس شب جایزه بهترین کارگردانی را از آن خود کرد.

در اواسط این ماه بود که نخستین گردهمایی کارگردانان سینمای ایران از نسل‌های مختلف با عنوان «شب کارگردانان سینمای ایران» برگزار گردید که با استقبال مثبت و خوبی از سوی کارگردانان و مطبوعات مواجه شد. گویا قرار است سالی یک بار این همایش برگزار شود. ضمن اینکه خون بازی (رخشان بنی اعتماد، محسن عبدالوهاب)- که برنامه نوروزی یکی از سرگروه‌های سینمایی بود و با استقبال نسبی تماشاگران مواجه شد- از لحاظ حجم نقدها و مصاحبه‌ها، در نشریات تخصصی سینمایی رکورد دار بود و از این منظر حتی از اخراجی‌ها نیز پیشی گرفت.

● خرداد ماه:

▪ ادامه موج نگران کننده سی‌دی‌های قاچاق

در این ماه خبرهای بسیار بدی در رابطه با قاچاق کپی‌های فیلم‌های در حال اکران به گوش می‌رسید. نقاب (کاظم راست گفتار)، که سازندگانش در زمان تولید امید بسیاری به فروش آن داشتند و نزدیک به سه سال در محاق توقیف بودن فیلم، لطمه زیادی به پیش‌بینی‌های تولیدکنندگان آن زده بود، از تکثیر غیر مجاز سی‌دی‌های قاچاق در امان نماند و عملا به پروژه‌ای شکست خورده تبدیل شد. همچنین وزیر ارشاد در یکی از مصاحبه‌هایش به طور تلویحی از ساخت و نمایش این فیلم (حتی با حذف صحنه‌هایی از آن برای نمایش عمومی) ابراز گله مندی کرد.

سنگ، کاغذ، قیچی (سعید سهیلی) نیز اندکی پس از اکران با همین مشکل روبرو شد و به فروش مورد انتظار تهیه کننده‌اش نرسید. اما قربانی بزرگ این سرقت فرهنگی شوم قطعا فیلم اگه میتونی منو بگیر (شاهد احمدلو) بود که در روز دوم اکرانش نسخه‌های غیر مجاز آن در بساط دستفروش‌ها به وفور یافت شد و فیلمی‌را که با توجه به حال و هوای فانتزی و کمدی اش می‌توانست به فروشی مناسب دست پیدا کند، بر زمین زد. خبر مهم این ماه استعفای سیدرضا میر کریمی، فیلمساز نام آشنای این سال‌های سینمای ایران، از سمت مدیر عاملی خانه سینما بود که با پیگیری اصناف گوناگون خانه سینما و به خصوص انجمن منتقدان، دبیر و اعضای هیئت مدیره با این استعفا مخالفت کردند و از میرکریمی‌خواستند که به فعالیت خود ادامه دهد. از دیگر خبرهای جالب توجه این ماه صدور مجوز فیلم سنتوری (داریوش مهرجویی)، البته با حذف صدای محسن چاووشی، بود که خیلی از علاقه‌مندان و مشتاقان تماشای فیلم را خوشحال کرد، غافل از اینکه سرنوشت ناخوشایندی در انتظار این فیلم بود.

بزرگداشت هوشنگ کاووسی در تالار خانه هنرمندان و عباس گنجوی (تدوینگر سینمای ایران) در فرهنگسرای هنر و حضور عزت‌الله انتظامی‌ و سازندگان فیلم مینای شهر خاموش در مراسم گشایش مجتمع آموزشی نمونه یونسکو در شهر بم از اتفاقات خوشایند سینمای ایران در این ماه بود. سه ماهه ابتدای سال از منظر آشتی تلویزیون با سینما فصلی خوب به شمار می‌آمد. مسئولین شبکه پنج سیما با راه اندازی برنامه «شب شیشه‌ای» پای بسیاری از ستارگان سینما و کارگردانان مطرح سینما را به این برنامه باز کردند و با طرح سئوالاتی جنجالی و البته گاهی سطحی و بازاری سعی کردند تا رونقی به برنامه خود بدهند. ضمن اینکه این برنامه باعث شد تا خیلی از کسانی که علاقه چندانی به پیگیری سینمای ایران نداشتند، جذب معادلات و بحث‌های روز سینمای کشور شوند.

● تیرماه:

▪ داغ و جنجالی

در آخرین روزهای خرداد هنرمندان سینما در یک حرکت زیبا و جالب توجه با حضور در موزه سینما به روند قاچاق فیلم‌ها اعتراض کردند. در ادامه این نشست تعزیه‌ای نمادین برگزار شد که بسیار مورد توجه اهل سینما و مطبوعات قرار گرفت.

در این نمایش یک قاچاقچی فیلم در لباس شمر به سراغ سینما رفت تا جان او را بگیرد. بازتاب این همایش اعتراض آمیز که با صدور قطعنامه و تهیه طوماری بزرگ به امضای سینماگران کشورمان، به پایان رسید، تا یک هفته بحث داغ محافل سینمایی و مطبوعاتی بود.

اما جنجالی‌ترین خبر این ماه; به اعلام آمادگی الیور استون- فیلمساز صاحب نام آمریکایی- برای ساخت مستندی درباره محمود احمدی نژاد مربوط می‌شد. این خبر با اظهارنظر‌ها و واکنش‌های متفاوت مشاورین فرهنگی و هنری رئیس جمهور مواجه شد. علیرضا سجادپور به طور ضمنی با ساخت این فیلم موافقت کرد. جواد شمقدری نیز به شرط کسب اجازه برای ساخت فیلمی‌درباره جرج بوش توسط فیلمسازی ایرانی، با ساخت مستند استون موافقتی ضمنی کرد.

اما مهدی کلهر، مشاور رسانه ای رئیس جمهور، اظهار کرد با اینکه استون فیلمسازی اپوزیسیون در آمریکا به حساب می‌آید، اما در آمریکا اپوزیسیون نیز بخشی از شیطان بزرگ است. در اواسط تیرماه در فرهنگسرای هنر و با حضور فیلمسازان صاحب نامی‌نظیر مسعود کیمیایی و بهروز افخمی‌از یک عمر فعالیت درخشان نعمت حقیقی در عرصه فیلمبرداری سینمای ایران تقدیر به عمل آمد. همچنین در آخرین روزهای این ماه در همین فرهنگسرا مراسم بزرگداشتی برای کامبوزیا پرتوی- فیلمساز و فیلمنامه نویس حرفه‌ای سینمای ایران- برگزار شد.

علیرضا رضا داد، مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی، نیز در روز بیست و یکم تیرماه از سمت خود استعفا داد که این کناره گیری بازتاب‌های گوناگونی در رسانه‌ها و محافل سینمایی کشور داشت و در مراسم تودیع او که در اوایل ماه بعد انجام شد، مجید شاه حسینی به عنوان جانشین رضا داد برگزیده شد و از زحمات پنجاه و دو ماهه رضا داد تقدیر به عمل آمد. رئیس (مسعود کیمیایی) در این ماه بیشترین حجم مطالب و نقدهای سینمایی روزنامه‌ها و مجلات و نشریات سینمایی را به خود اختصاص داد، با اشاره به این نکته که فیلم نتوانست انتظارات هواداران این فیلمساز صاحب سبک سینمای ایران را برآورده کند. از دیگر نکات قابل اشاره در این ماه فروش قابل توجه و بالاتر از حد انتظار پارک وی (فریدون جیرانی) بود که نشان داد با وجود ضعف‌ها و مشکلات موجود سینمای ایران، باید به سلیقه‌ها و ذائقه‌های گوناگون بینندگان احترام گذاشت تا زخم‌های پیکره اقتصادی سینما اندکی التیام یابد.

● مرداد ماه:

▪ وزش تندباد خبرهای ناخوشایند

در ابتدای این ماه و در حالی که بسیاری خود را آماده تماشای سنتوری (داریوش مهرجویی) می‌کردند، خبر رسید که اکران فیلم بنا به پاره‌ای از ملاحظات به زمان نامعلومی‌موکول شده و به جای آن محاکمه (ایرج قادری) به نمایش در می‌آید.

تقریبا تمام صفحات سینمایی روزنامه‌ها و نشریات تخصصی و غیرتخصصی به علل این ممانعت از اکران پرداختند و دقیقا مشخص نشد که چرا چنین فیلمی‌که بار هنری کمی‌نداشت و می‌توانست به رونق گیشه هم کمک بسیاری کمک کند، بار دیگر در محاق توقیف قرار گرفته است. اما حوادث بسیار تلخی در این ماه جامعه سینمایی را متاثر کرد. مصطفی کرمی، فیلمبردار و فیلمساز جوان، در حین فیلمبرداری یک فیلم کوتاه داستانی به دلیل برخورد دلخراش با سیم‌های فشار قوی متاسفانه یکی از دستان خود از آرنج و انگشتان یکی از پاهایش را از دست داد (راستی چرا دیگر کسی سراغی از این جوان هنرمند نمی‌گیرد؟). خبر ناگوار دیگر سقوط پگاه آهنگرانی از ارتفاعی چند متری در حین فیلمبرداری فیلم آتش سبز (محمدرضا اصلانی) بود که باعث شکستگی مهره‌های کمر این بازیگر جوان و توانمند سینمای ایران و بستری شدن او شد.

این دو سانحه مهر تایید دیگری بر امکانات ضعیف و آماتورگونه سینمای به اصطلاح حرفه ای ایران بود که لزوم بررسی کارشناسانه مسئولین فرهنگی کشور را می‌طلبید. اما متاسفانه پس از خوابیدن تب و تاب این دو موضوع دلخراش، تمامی‌این حرف‌ها به دست فراموشی سپرده شد و انگار نه انگار که اتفاقی افتاده است! در ادامه روند قابل تقدیر بزرگداشت سینماگران کشور، مراسمی‌برای فیلمساز برجسته پس از انقلاب- بهروز افخمی- در فرهنگسرای هنر برگزار شد. جا دارد از دو فیلمساز بزرگ تاریخ سینمای جهان- میکل آنجلو آنتونیونی و اینگمار برگمان- نیز یادی کنیم که در این ماه و در فاصله تنها دو روز از هم، به دیار باقی شتافتند و تمامی‌سینمادوستان دنیا و ایران را متاثر کردند، به طوری که نشریات تخصصی سینمایی و هنری پرونده‌های قابل توجهی در ستایش از سینمای این دو کارگردان برجسته تاریخ سینما تهیه کردند.

● شهریور ماه:

▪ مثل همیشه فقط جشن خانه سینما !

دیگر بیش از یک دهه است که برای جامعه سینمایی کشور، نام شهریور ماه معادل جشن بزرگ سینمای ایران است. امسال یازدهمین جشن خانه سینما به سرپرستی پرویز پرستویی برگزار شد و مطبوعات هم با پوشش خبری مناسبی از حدود یک ماه قبل از برگزاری این جشن سالیانه، به استقبال آن رفتند. در این مراسم که همانند همیشه در روز ملی سینما (بیست و یکم شهریور ماه) برگزار شد، اتوبوس شب (کیومرث پوراحمد) جوایز بهترین فیلم و فیلمنامه را از آن خود کرد و رخشان بنی اعتماد و محسن عبدالوهاب برای کارگردانی فیلم خون بازی جایزه بهترین کارگردانی را از آن خود کردند. ضمن اینکه خسرو شکیبایی برای فیلم اتوبوس شب و صابر ابر برای فیلم مینای شهر خاموش به ترتیب جوایز بهترین بازیگر نقش اول مرد و بهترین بازیگر نقش مکمل مرد را به خود اختصاص دادند.

باران کوثری برای فیلم خون بازی جایزه بهترین بازیگر نقش اول زن را برد و به سیما تیرانداز برای بازی در فیلم پاداش سکوت جایزه بهترین بازیگر نقش دوم زن اهدا شد. همچنین در حرکتی زیبا و قابل تقدیر، از مرحوم رسول ملاقلی پور، فرهاد فخرالدینی، آهنگساز کشورمان، علی کسمایی (یکی از بزرگان عرصه درخشان دوبلاژ ایران) و سید محمد بهشتی (نخستین مدیر عامل بنیاد سینمایی فارابی و از سیاست گذاران سینمای پس از انقلاب) در مراسمی‌جداگانه که پنج روز پیش از برگزاری جشن خانه سینما انجام شد، تقدیر به عمل آمد. از دیگر خبرهای جالب توجه و امیدوار کننده این ماه تاسیس مجموعه بزرگ سینمایی رازی- در خیابان هلال احمر تهران- بود.

همچنین مرکز پژوهش‌های مجلس گزارشی از عملکرد سینمای ایران در زمینه تولید و پخش و اقتصاد در پانزده سال اخیر ارائه داد که رشد منفی در زمینه سرانه سالن و تعداد صندلی سینما نگران‌کننده اما میزان کمی‌تولید فیلم‌های بلند سینمایی و آثار مستند و کوتاه امیدوارکننده بود. همچنین در ادامه مراسم بزرگداشت فیلمسازان ایرانی از یک عمر فعالیت هنری ابراهیم فروزش در آخرین روز مرداد ماه در فرهنگسرای هنر تجلیل به عمل آمد که خبرهای مربوط به آن در روزهای ابتدایی شهریور ماه بر روی خروجی خبرگزاری‌ها رفت. نکته حائز اهمیت این مراسم سخنرانی کیومرث پوراحمد و عباس کیارستمی‌در وصف ابراهیم فروزش، از قدیمی‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، بود.

● مهرماه:

▪ ماه درگذشتگان

در حالی که در این ماه فعالیت‌های سینمایی و وضعیت اکران به دلیل تقارن با ماه مبارک رمضان جنب و جوش همیشگی را نداشت و همه جا بحث از مجموعه‌های تلویزیونی ویژه این ماه بود، خبر درگذشت شش تن از سینماگران قدیمی‌کشورمان، هر چند روز یکبار به گوش می‌رسید و جامعه سینمایی و هنری کشور را متاثر می‌کرد.

حمید قنبری (بازیگر تاتر و سینما و رادیو و پیشکسوت دوبله ایران) یکی از این سینماگران بود که نسل‌های قدیمی‌خاطرات بسیار خوبی با این بزرگوار داشتند. حمید دلشکیب (بازیگر باسابقه سینما و تلویزیون) یکی دیگر از این درگذشتگان بود. پری دخت اقبال پور (بازیگر) ، گریگوری مارک (مارکو گریگوریان)- بازیگر سینمای پیش از انقلاب که گویا در شهریور ماه در ارمنستان به رحمت ایزدی پیوسته بود، حسین مدنی (فیلمساز سینمای فارسی) و سیف الدین کامرانی (موسس اولین استودیو صدابرداری حرفه ای سینمای ایران) از دیگر هنرمندان درگذشته در این ماه بودند. خبر مهم دیگر این ماه، به مانند سال‌های گذشته، بحث بر سر انتخاب یک فیلم به عنوان نماینده ایران در اسکار بود که این بار قرعه به نام «میم مثل مادر» (مرحوم رسول ملاقلی پور) افتاد.

اظهارنظرها و نقدها پیرامون این انتخاب تا چند روز بحث صفحات سینمایی روزنامه‌ها و مجلات و سایت‌های تخصصی بود. خبر دیگر در این ماه ضیافت افطاری تهیه‌کنندگان سینما با صاحبان صنایع جهت سرمایه گذاری نهادها در فیلم‌های سینمای ایران بود. انتشار خبر این گردهمایی، بار دیگر تحلیل‌هایی را درباره شیوه جذب اسپانسر برای فیلم‌ها (که متاسفانه در سال‌های اخیر در نهایت بی ظرافتی شاهد آن بوده‌ایم) برانگیخت. یک خبر جالب توجه نیز در ماه رمضان برای چند روز بحث سایت‌های اینترنتی بود. گویا در حین نمایش یکی از فیلم‌های اکران ماه رمضان در آخرین سانس یک سینمای معتبر تهران، تماشاگران دسته دسته سالن را ترک می‌کنند و از مسئول بوفه سینما می‌خواهند تا با روشن کردن تلویزیون، به تماشای سریال پرطرفدار میوه ممنوعه (حسن فتحی) بنشینند. خبری که با وجود برخورداری از بار طنز، زنگ خطری برای سازندگان فیلم‌ها به حساب می‌آمد که بی توجه به سلیقه و شعور مخاطب تنها برای دل خود و مطرح شدن بیش از اندازه فیلم می‌سازند و...!

● آبان ماه:

▪ جشنواره‌های گوناگون

‌یکی از مهم ترین خبرهای سینمایی و هنری و فرهنگی این ماه برگزاری جشنواره مطبوعات در نیمه آبان ماه بود که برای اولین بار مستقل از نمایشگاه بین‌‌المللی کتاب در سالن حجاب تهران برپا شد و البته با استقبال سرد نشریات سینمایی و مخاطبان روبرو گردید. تقریبا مقارن با نمایشگاه مطبوعات، سی و هفتمین جشنواره بین‌‌المللی فیلم رشد نیز آغاز به کار کرد و به مدت یک هفته پذیرای علاقه‌مندان بود. در این جشنواره عنوان بهترین فیلم به قفل ساز (غلامرضا رمضانی) رسید و سیروس حسن پور برای ساخت فیلم تصمیم کبری جایزه بهترین کارگردانی را از آن خود کرد.

جایزه ویژه هیئت داوران نیز به فیلم سبیل مردونه (جواد اردکانی) اهدا شد. جشنواره فیلم کوتاه تهران مهم ترین اتفاق سینمایی آبان ماه بود که با استقبال چشمگیر جوانان و علاقه‌مندان به سینمای تجربی روبرو شد. در این جشنواره گاه فیلم‌هایی به چشم می‌خوردند که از ظهور استعدادی جدید در عرصه فیلمسازی و سینما خبر می‌دادند. این جشنواره با انتخاب برگزیدگان خود در بخش‌های بین‌‌الملل، مسابقه سینمای جوان، بخش مسابقه نگاه ملی، بخش مسابقه ویژه میراث نبوی، جایزه یونیکا و بخش جنبی به کار خود در روز بیست و هفتم آبان ماه خاتمه داد.

شب انیمیشن، آخرین بخش از یازدهمین جشن خانه سینما بود که در بیست و پنجم آبان ماه برگزار شد و در آن برگزیدگان این بخش اعلام شدند و همچنین اسفندیار احمدیه (پدر انیمیشن ایران) و استاد نورالدین زرین کلک (از پیشگامان این عرصه) پنجاهمین سالگرد تولد انیمیشن در ایران را اعلام کردند. از درگذشتگان این ماه می‌توان به فواد نور، چهره سرشناس عرصه تهیه و تولید فیلم و سخنگوی انجمن سینماداران اشاره کرد که بسیاری از قدیمی‌های سینمای ایران را واداشت تا در مراسم بزرگداشت او شرکت کنند. خبر درگذشت مهندس مهدی میرصمدزاده نیز در غربت در همین روزها بود که منتشر شد. او که تحصیل کرده دانشگاه معروف ایدک فرانسه بود، با وجود فکرهای داشتن ایده‌های ناب سینمایی در چنبره سینمای تجاری سال‌های دور سینمای ایران گرفتار شد و نتوانست توانایی‌های خود را به مرحله بالفعل برساند.

خبر جالب دیگر اینکه وکیل خالد هردانی، هواپیماربایی که اصغر فرهادی و ابراهیم حاتمی‌کیا فیلمنامه فیلم ارتفاع پست و شخصیت قاسم در آن فیلم را با الهام از زندگی او نوشته بودند، پس از کش و قوس‌های فراوان توانست در اوایل آبان ماه عفو موکلش را از رئیس قوه قضائیه دریافت کند. قطعا فیلم ابراهیم حاتمی‌کیا نقش مهمی‌در روند پرونده این متهم بازی کرد. ضمن اینکه حجم زیادی از مطالب صفحات سینمای نشریات روزانه در این ماه به بررسی مجموعه‌های تلویزیونی ماه مبارک رمضان اختصاص داشت.

● آذر ماه:

▪ حاشیه‌های فیلم جدید حاتمی‌کیا و موفقیت بین‌‌المللی

مهم ترین خبری که در آذر ماه بحث داغ رسانه‌های سینمایی به خصوص سایت‌های مشهور در این زمینه بود، به اعلام حضور طیف وسیعی از ستارگان پولساز سینمای ایران در جدیدترین فیلم ابراهیم حاتمی‌کیا- دعوت- مربوط می‌شد که واکنش‌های متناقضی را برانگیخت و با پافشاری برخی از سایت‌های اینترنتی این مسئله شبیه به تیتر نشریات زرد و عامه پسند شد.

ضمن اینکه همزمانی انتشار این خبر با پخش مجموعه حلقه سبز که بازخوردهای گوناگونی را به همراه داشت، به تشدید این موضوع به ظاهر کم اهمیت دامن زد. اما خبر خوشحال کننده اینکه در نخستین دوره جشنواره بین‌‌المللی «جایزه سینمای آسیا پاسیفیک»، کیومرث پوراحمد برای کارگردانی فیلم اتوبوس شب جایزه بزرگ هیئت داوران را از آن خود کرد و به رخشان بنی اعتماد و محسن عبدالوهاب برای فیلم خون بازی جایزه بهترین کارگردانی اهدا شد. ضمن اینکه هومن بهمنش نیز برای فیلمبرداری فیلم آن سه (تقی نعمتی) جایزه بهترین فیلمبردار را به خود اختصاص داد.

اهمیت این موفقیت در این بود که بسیاری از رسانه‌ها و شبکه‌های تلویزیونی معتبر دنیا به پوشش خبری این جشنواره دست زدند و بار دیگر نام سینمای ایران که این بار با فیلم‌های نسبتا آبرومندی (به نسبت فیلم‌های معمول جشنواره‌ای) در یک جشنواره معتبر بین‌المللی شرکت کرده بود، بر سر زبان‌ها افتاد. در ابتکاری جالب اولین دوره کتاب سال سینمای ایران برگزار شد و برخی از چهره‌های مشهور عرصه نقد و نگارش و ترجمه بابت آثار قابل توجه شان مورد تقدیر قرار گرفتند که از مهم ترین آنان می‌توان به هوشنگ گلمکانی- منتقد و نویسنده شناخته شده و سینما- اشاره کرد که برای کتاب خاطره برانگیز و خواندنی «تنگنا» برنده دیپلم افتخار شد. همچنین از جمال امید و بهزاد رحیمیان به خاطر نگارش کتاب‌های مرجع تاریخ سینمای ایران و جهان تجلیل شد.

خبر درگذشت گرشا رئوفی (بازیگر و کمدین قدیمی‌سینما) و نیز بهروز جلیلی (بازیگر جوان سینما) از خبرهای ناگوار این ماه سینمای ایران بود. بهروز جلیلی در راه بازگشت به تهران در اثر سانحه رانندگی جان خود را از دست داد و اصغر شاهوردی- از برجسته ترین صدابرداران سینمای ایران- که همراه جلیلی بود در اثر این تصادف رانندگی به کما رفت. در آخرین روز آبان ماه در فرهنگستان هنر از یک عمر فعالیت درخشان و ارزشمند اکبر عالمی‌(محقق و مدرس سینما)، منصور براهیمی‌(مترجم متون سینمایی) و احمد ضابطی جهرمی‌(محقق و مدرس سینما) تقدیر شد که خبر آن در روزهای ابتدایی آذرماه در نشریات و رسانه‌ها اعلام شد.

● دی ماه:

▪ تب و تاب جشنواره

مطابق معمول هر سال سینماگران در دی ماه فرم‌های تقاضای حضور در جشنواره را پر کردند و فیلم‌ها در ماراتنی نفسگیر و البته سئوال برانگیز مراحل فنی خود را با سرعت هر چه بیشتر انجام می‌دادند تا آماده حضور در بیست و ششمین جشنواره بین‌‌المللی فیلم فجر شوند. دومین جشن بازیگری سینما در اواسط دی ماه برگزار شد که در آن از حمیده خیرآبادی به عنوان مادر سینما تجلیل شد. از دیگر تقدیر شدگان این مراسم می‌توان به هما روستا، گلچهره سجادیه، امین تارخ، داریوش ارجمند و مهدی‌هاشمی‌اشاره کرد. سومین جشنواره فیلم کوثر نیز از بیستم تا بیست و سوم آذرماه در مشهد برگزار شد که جایزه بهترین فیلم بلند سینمایی به میم مثل مادر اهدا شد. از دیگر خبرهای قابل اشاره این ماه می‌توان به تشکیل فدراسیون تهیه کنندگان و دومین سفر ژولیت بینوش، بازیگر مشهور و بین‌‌المللی فرانسوی، به ایران اشاره کرد که بازتاب‌هایی در رسانه‌های داخلی داشت. اما خبر ناگوار و ناراحت کننده این ماه به درگذشت رسول احدی ، فیلمبردار برجسته این سال‌های سینمای ایران، اختصاص داشت که جامعه سینمایی کشور را متاثر کرد.

● بهمن ماه:

▪ همه نگاه‌ها به سمت جشنواره فیلم فجر

بیش از ربع قرن است که تمامی‌کسانی که به نوعی با سینما سر و کار دارند، در بهمن ماه به استقبال جشنواره بین‌‌المللی فیلم فجر می‌روند. در روزهای برگزاری این چشن بزرگ سینمایی، خبرهای مربوط به آن، تیتر تمامی‌روزنامه‌ها و نشریه‌ها و رسانه‌های خبری می‌شود.

اما جشنواره بیست و ششم فیلم فجر یکی از ناامیدکننده‌ترین دوره‌های خود را پشت سر گذراند. پنج روز ابتدایی این جشنواره به خاطر تقارن آن با جشنواره فیلم برلین، به فیلم‌های بخش بین‌‌الملل اختصاص داده شد که به دلیل نبود برنامه ریزی‌های درست و عدم حضور فیلم‌های چشمگیر و بحث انگیز، نه از سوی منتقدان و نه از طرف تماشاگران، استقبال خوبی به عمل نیامد و همین موضوع سبب شد که نیمی‌از جشنواره در حالتی از بلاتکلیفی و سردی بگذرد.

اما نیمه دوم جشنواره نیز به خاطر ضعف تکنیکی و کیفی فیلم‌های سینمای ایران که ردپای سیاست گذاری‌های دوره ای مسئولین فرهنگی کشور در بسیاری از این آثار به راحتی قابل مشاهده بود، تمام امیدها را نقش برآب کرد و گلایه‌ها و انتقادهای بسیاری از صاحبنظران و اهل قلم را برانگیخت. تنها فیلم‌های برخی از کارگردانان جوان نظیر تنها دوبار زندگی می‌کنیم (بهنام بهزادی) و ریسمان باز (مهرشاد کارخانی) بودند که توانستند بخش عمده‌ای از نظرهای مثبت را به خود اختصاص بدهند و اندک گرمایی به این جشنواره سوت و کور ببخشایند.

اما خبر بسیار مسرت بخش این دوره از جشنواره آغاز به کار موقت سینمای بزرگ و خاطره انگیز آزادی بود که در سالن اصلی آن داوران و مردم به تماشای فیلم‌ها نشستند. جشنواره بیست و ششم فجر با اعلام به همین سادگی (رضا میرکریمی) به عنوان بهترین فیلم و فیلمنامه (شادمهر راستین و رضا میرکریمی) و بهترین بازیگر نقش اول زن (هنگامه قاضیانی) و مجید مجیدی به عنوان بهترین کارگردان به کار خود پایان داد. همچنین امین حیایی برای فیلم شب جایزه بهترین بازیگر نقش اول مرد را به خود اختصاص داد و محسن طنابنده برای فیلم استشهادی برای خدا و مهتاب نصیرپور برای فیلم فرزند خاک جوایز بهترین بازیگر مکمل مرد و زن را از آن خود کردند. خبر دیگری که همزمان با جشنواره فیلم فجر، نظرها را به سوی خود جلب کرد، درخشش آواز گنجشک‌ها (مجید مجیدی) در جشنواره فیلم برلین بود که در نهایت خرس نقره‌ای بهترین بازیگر را برای رضا ناجی بازیگر اصلی فیلم به ارمغان آورد. اما خبر مهمی‌که پس از جشنواره همگان را حیرت زده کرد، پخش گسترده‌های نسخه‌های با کیفیت از فیلم سنتوری بود که بسیاری از علاقه‌مندان فیلم را مجاب کرد تا دیگر قید تماشای فیلم را در سالن‌های سینما بزنند.

● اسفند ماه:

▪ سنتوری...!

اسفند ماه فصل مرده اکران سینماهاست و سینماگران هم معمولا در استراحت پس از روزهای طاقت فرسای جشنواره به سر می‌برند.

با این حال بیشترین حجم مطالب را در نشریات سینمایی در روزهای ابتدایی ماه اسفند نقد فیلم‌های جشنواره فجر و گزارش جلسه‌های مطبوعاتی اشغال کرده بود. ضمن اینکه دستگیری عامل اصلی پخش کننده نسخه قاچاق فیلم سنتوری نیز تیتر اصلی نشریات سینمایی شد و اعلام گردید که تعدادی از نسخه‌های قاچاق این فیلم نیز ضبط و معدوم شده است. با این حال کپی‌های فیلم میان مردم دست به دست می‌گشت و شنیده‌ها حاکی از آن است که این نسخه قاچاق از فیلمی‌که در جشنواره سال گذشته برای مردم و منتقدان به نمایش درآمد، کامل تر می‌باشد! تهیه کنندگان سنتوری، وزارت ارشاد را که فیلم چند ماه در آنجا برای اخذ پروانه نمایش و رفع اصلاحیه‌ها بایگانی بود مسئول تکثیر فیلم می‌دانند و مسئولین وزارت ارشاد نیز اهمال تهیه کنندگان سنتوری را برای ارسال نسخه‌های فیلم جهت شرکت در جشنواره‌های خارجی عامل اصلی این توزیع غیرقانونی معرفی می‌کنند.

به هر حال با اظهارنظر قاطعانه وزیر ارشاد که سنتوری از ابتدا نیز نباید ساخته و پخش می‌شد، اندک امیدی که برای اکران سنتوری در عید نوروز جهت کمک مالی و معنوی به صاحبان آن وجود داشت، از میان رفت. نکته جالب توجه اینکه به ابتکار یک روزنامه، شماره حساب داریوش مهرجویی و فراز فرازمند، تهیه کنندگان فیلم، اعلام شد تا کسانی که نسخه‌های قاچاق سنتوری را دیده اند، به میل خود پولی به حساب یاد شده واریز کنند. ضمن اینکه داریوش مهرجویی اعلام کرد نیازی به این پول‌ها ندارد و تمامی‌این مبلغ جمع شده (که تا هفته گذشته از مرز ده میلیون تومان گذشته) صرف امور خیریه خواهد شد. فیلم‌های اکران نوروزی سینماها نیز از اواسط اسفندماه بحث نشریات و رسانه‌های سینمایی شد. با اینکه تعدادی از فیلم‌های در نظر گرفته شده برای نمایش در نوروز۸۷ موفق به دریافت پروانه نمایش شده اند، اما جابجایی برنامه اکران و گمانه زنی‌ها همچنان ادامه دارد و فعلا نمی‌توان در مورد آن اظهارنظری قطعی کرد.

سال ۱۳۸۶ روزهای پایانی خود را سپری می‌کند و عملا پرونده سینمای ایران در این سال بسته شده است.

سالی که می‌رفت نوید بخش خبرهایی خوب برای سینمای کشورمان باشد، اما در ادامه این حاشیه‌ها بودند که پیروز و یکه تاز گزارش‌ها و خبرها و تحلیل‌ها شدند و سینمای ایران، که یکی از معدود سندهای فرهنگی و هنری قابل اتکای ایران زمین است، همچنان با مشکلات کوچک و بزرگ دست و پنجه نرم می‌کند و کسی نتوانسته است باری از دوش این سینمای رنجور و نیازمند بردارد. به امید اینکه سال آینده، روزهای خوبی برای سینمای کشورمان به همراه داشته باشد.

امیررضا نوری پرتو