تغذیه کودکان

کوکان قبل از سن یک سالگی نباید شیر گاو مصرف کنند تعجب نکنید زیرا بدن نوزادان به شیر مادر ـ و نه شیر فرآوری نشده گاو ـ نیاز دارد و اگر مادری نمی تواند به کودک خود شیر بدهد بهتر است به دنبال شیرخشک غنی شده با آهن که از شیر معمولی درست شده باشد بگردد

کوکان قبل از سن یک‌سالگی نباید شیر گاو مصرف کنند. تعجب نکنید زیرا بدن نوزادان به شیر مادر ـ و نه شیر فرآوری نشده گاو ـ نیاز دارد و اگر مادری نمی‌تواند به کودک خود شیر بدهد بهتر است به‌ دنبال شیرخشک غنی‌شده با آهن که از شیر معمولی درست شده باشد بگردد...

این به‌معنای اجتناب کلی از مصرف شیر گاو نیست بلکه بیانگر این است که مصرف شیر مادر و شیرهای خشک غنی از آهن در درجه اول اولویت قرار دارند.

به‌عبارت دیگر شیر گاو بهترین منبع دربردارنده موادغذائی برای نوزادان نیست.

حقیقت این است که در تولید شیرهای خشک شیر گاو به‌عنوان منبع پروتئین، چربی و کربوهیدرات استفاده می‌گردد. اما مواد دیگری نیز هنگام تولید به آن افزوده می‌شود.

اگر به‌جای شیر خشک به نوزاد شیر گاو فرآوری نشده داده شود بعد از مدتی ممکن است علائم کمبود بعضی از موادمغذی نظیر آهن، اسیدهای چرب ضروری و ویتامین E ظاهر گردد. شیر گاو همچنین دارای مقادیر بیش از حد لازم سدیم است که این مقدار اصلاً برای نوزاد نیاز نیست. همچنین از آنجائی‌که دستگاه گوارشی نوزاد هنوز تکامل نیافته است لذا مصرف مقادیر زیاد پروتئین موجب از دست دادن خون ـ از ناحیه روده‌ای معده‌ای ـ و به تبع آن کاهش ذخیره آهن در بدن نوزاد گردد.

بنابراین قبل از سن یک‌سالگی تنها مصرف شیرهای خشک فرآوری و غنی شده می‌توانند نیازهای تغذیه‌ای نوزادان را برآورده نماید. همچنین در مورد کودکانی که ممکن است به‌طور ارثی آمادگی ابتلا به آلرژی غذائی داشته باشند عدم مصرف هر نوع شیری غیر از شیر مادر می‌تواند باعث شود که دستگاه گوارشی آنها به‌خوبی تکامل یافته و احتمالاً در سنین بعد از یک‌سالگی بتواند بدون ابتلا به عوارض این آلرژی از هر نوع شیر و غذائی که تمایل دارند استفاده نماید.

اگر چه هنوز به‌طور کامل اثبات نشده است اما دلایل زیادی وجود دارد که بیان می‌دارند در مورد کودکانی که به‌طور ارثی استعداد ابتلا به دیابت وابسته به انسولین را دارند مصرف زودهنگام شیرهای غیر از شیر مادر قبل از یک‌سالگی ـ می‌تواند یک عامل تسهیل‌کننده و تسریع‌بخش باشد.

همچنین بیان می‌شود که ترکیبی از استعداد ارثی و مصرف زودهنگام از شیر گاو می‌تواند موجب بروز دیابت کودکان گردد.

● چه هنگام می‌توانید به کودکانتان شیر گاو بدهید؟

برای اولین سال زندگی شیر مادر یا شیر خشک مهمترین منبع شیر به‌شمار می‌آید. شیر گاو برای اولین سال زندگی اصلاً مناسب نیست اما از حدود ۷ ماهگی به بعد کمی شیر گاو و یا غذاهائی که حاوی مقادیر کمی شیر گاو هستند می‌توانند به‌عنوان یک غذای کمکی مورد استفاده قرار بگیرند.

می‌توانید شیر را با غذاهای جامد مثل پوره سیب‌زمینی یا برنج مخلوط کنید و یا می‌توانید مقدار کمی شیر را با میوه‌های تازه مخلوط نمائید با افزودن ادویه و پوره سبزیجات به شیر می‌توانید یک غذای لذیذ و خوشمزه برای کودکتان تهیه کنید.

هر چه سن کودکان افزایش می‌یابد نگرانی از کمبود کلسیم نیز افزایش می‌یابد. بیش از بیست درصد از کودکان مقادیر ناکافی از کلسیم را دریافت می‌کنند. این امر بدان علت است که اکثر کودکان از نوشیدنی‌هائی استفاده می‌کنند که حاوی مقادیر ناکافی سدیم می‌باشد.

سال‌های اولیه زندگی یک کودک زمان رشد و تکامل استخوان‌های اوست لذا مصرف موادغذائی حاوی کلسیم زیاد در این سن بسیار مفید می‌باشد. در این مورد شیر یک نوشیدنی خوب و مفید است زیرا قند موجود در شیر (لاکتوز) و همچنین ویتامین D موجود در آن از عواملی هستند که موجب افزایش جذب کلسیم می‌شوند. پس:

▪ شیر کامل گاو را نباید تا یک‌سالگی به کودکان داد.

▪ کودکانی که دارای سابقه ابتلا به آلرژی و یا دیابت وابسته به انسولین هستند نباید تحت هیچ عنوانی و به هیچ مقداری قبل از پایان یک‌سالگی به‌غیر از شیر مادر و شیر خشک از شیر دیگری استفاده نمایند.

▪ مصرف شیر به‌عنوان یک غذای مکمل تنها بعد از هفت‌ماهگی توصیه می‌شود.

▪ بعد از یک‌سالگی دریافت مقادیر کافی شیر موجب می‌شود که یک منبع غنی کلسیم به‌دست آورید.

استفاده از شیر مادر به‌جای استفاده از شیر خشک می‌تواند موجب جلوگیری از ایجاد چاقی گردد.

به تمام مزیت‌های استفاده از شیر مادر به‌جای شیر خشک این نکته را هم اضافه کنید که استفاده از شیر مادر می‌تواند موجب جلوگیری از ایجاد چاقی در سال‌های بعدی زندگی یک کودک بشود. کودکانی که در شش‌ماهه اول زندگی‌شان به‌وسیله شیر مادر تغذیه شده‌اند در سن ۱۴ سالگی ۲۲ درصد کمتر از کودکانی که به‌وسیله شیر خشک تغذیه شده‌اند به عارضه چاقی دچار می‌گردند. علاوه بر این هر چه مدت زمان شیردهی به‌وسیله مادر بیشتر باشد احتمال ابتلاء کودک به عارضه چاقی در سنین نوجوانی کاهش می‌یابد.

● بی‌اشتهائی کودکان

غذانخوردن کودکان یکی از مشکلات رایج تغذیه‌ای موجود در خانواده‌هاست سئوال این است که والدین در مقابل این عمل چه می‌کنند؟ تهدید و ارعاب؟ ضرب و شتم؟ مقایسه با دیگران؟ به زور خوراندن غذا؟ خوردن خوراکی‌های بی‌ازرش یا به اصطلاح هله هوله؟ و...؟ کدام‌یک از راه‌ها صحیح است؟ هیچکدام.

اگر کودکتان غذا نمی‌خورد باید او را نزد کارشناس تغذیه و همچنین در صورت نیاز نزد روانشناس ببرید. از کودکتان بخواهید در بعضی از کارهای بی‌خطر آشپزی به شما کمک کند هنگامی‌که سفره را پهن کردید به همه اعلام کنید که غذای امروز را با کمک او آماده کرده‌اید و از اهل خانه هم بخواهید ولو اینکه از آشپزی شما ناراضی هستند از غذا تعریف کنند مسلماً این برخورد باعث خواهد شد که بچه نسبت به غذائی که خودش تهیه کرده است رغبت نشان داده و مقدار بیشتری از آن را بخورد.

راه دیگر این است که ببینید کودکتان برای غذا خوردن چه شرایطی را برای شما در نظر می‌گیرد و حتی‌الامکان آن را بپذیرد و فراموش نکنید آنچه از نظر ما نامعقول است شاید برای کودکتان ـ در آن شرایط ـ کاملاً معقول و پذیرفتنی است و قبول آن باعث بهبود وضعیت روحی کودک می‌شود. حتماً قضیه ابن‌سینا و شاهزاده‌ای را که فکر می‌کرد گاو است را می‌دانید.

شاهزاده به‌هیچ وجه غذا نمی‌خورد و می‌خواست تا قصابی را برای ذبح‌کردنش احضار کنند.

ابن‌سینا در هیئت قصاب نزد شاهزاده رفت و گفت، این گاو لاغر است به او غذا بدهید تا فربه شود. آنگاه او را قربانی خواهم کرد. آن وقت شاهزده شروع به خوردن غذا کرد هنگامی‌که کمی غذا خورد حالش بهبود یافت و سالم شد.

با کودکان هم باید همین‌گونه برخورد کرد. یک مشاور تغذیه تعریف می‌کرد: کودکی را برای رژیم درمانی نزدش آورده بودند که به شدت لاغر بود و به هیچ‌وجه حاضر به خوردن غذا نمی‌شد مگر اینکه خواسته‌اش را که از نظر خانواده غیرمعقول بود عملی می‌کردند. این بچه از پدرش که از قضا و قدر یک نظامی بوده می‌خواست تا او را روی یخچال بگذارد و خودش به اتفاق همسرش (مادر بچه) دور میز غذاخوری برقصند تا او غذایش را بخورد. خانواده از انجام این‌کار طفره می‌رفتند و بچه هم متقابلاً از خوردن غذا سر باز می‌زد.

هنگامی‌که مشاور تغذیه انجام این‌کار را از والدین کودک طلب کرد آنها ابتدا طفره رفتند اما بعد از اصرار او قبول کردند. بعد از مدتی کودک خوب شد و به حالت عادی بازگشت.

● عادت بدغذائی در کودکان

یکی از بزرگ‌ترین مشکلات در زمینه تغذیه کودکان و نونهالان، عادات بدغذائی است. علت ایجاد این عدات و اصلاح‌نشدنشان چیست؟ علم فیزیک بیان می‌دارد که برای اینکه برآیند دو نیروی هم‌راستا و خلاف جهت صفر باشد باید آن دو نیرو با هم برابر باشند.

یکی از نیروهای تغذیه‌ای موجود در جامعه نیروی عادات بدغذائی است.

علل و عوامل زیادی باعث به‌وجود آمدن آن می‌شود از جمله اعتقادات قدیمی خرافی، روزنامه‌ها و مجلاتی که از افراد بی‌اطلاع یا کم‌اطلاع برای نوشتن اطلاعات تغذیه‌ای یاری می‌گیرند و نیروئی به نام عظیم‌تر نیز آنها را یاری می‌کند و موفق می‌گرداند نیروی ”تبلیغات موادغذائی از جعبه جادوئی“ و نیروی جهالت تغذیه‌ای ناشی از آموزش کم یا ناصحیح مسائل تغذیه‌ای.

این مواد بر دو نوعند یا از اصل و ریشه برای سلامتی مضر تشخیص داده شده‌اند و یا اینکه مضر نیستند (اما مفید هم نیستند) اما خوردن زیادتر از حد آنان باعث جلوگیری از مصرف غذاهای اصلی و مفید خواهد شد که نتیجه این امر سوءتغذیه می‌باشد.

به هر صورت این همه تبلیغات و عدم ارائه برنامه‌های آموزشی تغذیه‌ای چه در سطح بزرگسال و چه در سطح خردسال و همچنین والدینی که اغلب برای ساکت کردن کودکان خود و یا از سر خود بازکردن کودکشان بدون هیچ محدودیتی امکان خرید و تهیه انواع تنقلات غیرسودمند و میان‌وعده‌های غیرلازم برای کودکان را فراهم می‌کنند از سوئی دیگر به نوعی در ایجاد و دامن‌زدن به عادات بدغذائی مؤثرند.