نقش پرچم ها و سمبل ها در افکار و رفتار سیاسی

جریانات سیاسی و فرهنگی, از روزگاران گذشته تا به امروز, از ابزار های تبلیغاتی گوناگون برای تبیین و تحکیم مبانی هویتی خویش بهره برده اند

جریانات سیاسی و فرهنگی، از روزگاران گذشته تا به امروز، از ابزار‎های تبلیغاتی گوناگون برای تبیین و تحکیم مبانی هویتی خویش بهره برده‎اند. شرط باخبری از یک روحیه جمعی در جامعه بشری، ظهور آن به شکل‎‎های سمبلیک و قابل رؤیت است. سمبل‎‎هایی مانند پرچم، کارکردی اجتماعی و هویتی دارند و مهمترین آنها برانگیختن روحیه اتحاد میان اعضای یک گروه یا ملت است. گرد هم آمدن و زیر یک پرچم قرار گرفتن، یکی از تشریفات سنتی است که از لحاظ روانی، روحیه یکی بودن از طریق یک سمبل را در میان اعضا تقویت می‎کند. جنبشی که هم اکنون حزب چای (Tea Party) در آمریکا نامیده می‎شود نیز سعی دارد با بهره‎مندی از این ابزار، رویکرد ایدئولوژیک خویش را تبیین و همچنین روحیه همبستگی میان طرفدران را تقویت کند. در این مجال، ویژگی‎‎ها و مفاهیم پرچم‎‎ها و علامت‎‎های مورد استفاده جنبش چای، مورد بررسی قرار می‎گیرند.

● پرچم گادسدن

جنبش چای که در آغاز حرکت سیاسی خود است، از پرچمی موسوم به پرچم گادسدن استفاده می‎کند. این پرچم زرد رنگ که امروزه در تجمعات جنبش به چشم می‎خورد، از یک نقش مار و یک جمله - بر روی من گام مگذار - تشکیل شده است. استفاده از نقش حیواناتی مانند مار، الاغ، فیل، عقاب، گوزن، و حتی خروس ریشه در توانایی جامعه آمریکایی برای انتقال مفاهیم از طریق اشکال حیوانی دارد. هرکدام از این اشکال، ماجرا و تاریخچه مخصوص خود را دارند. نقش مار، اولین بار در تاریخ آمریکا توسط بنجامین فرانکلین استفاده شد.

در سال‎‎های اولیه تشکیل مستعمرات آمریکا، دورانی که هنوز آمریکا استقلال خود را از انگلستان به دست نیاورده بود، بنجامین فرانکلین در اعتراض به تبعید بیش از ۵۰ هزار جنایتکار انگلیسی به آمریکا، پیشنهاد داد برای قدردانی از زحمات دربار انگلستان، مار‎های زنگی به این کشور هدیه کنند. البته این موضوع در حد طنز باقی ماند. اما پس از چندی فرانکلین دوباره برای انتقال یک پیام سیاسی دیگر از نقش مار بهره برد.

در سال ۱۷۵۴، فرانکلین در یک کاریکاتور سیاسی از هشت مستعمره آمریکایی خواست تا در برابر حمله فرانسویان متحد شوند و اگر این اتحاد شکل نگیرد، آنها قطعا شکست خواهند خورد. نقاشی وی یک مار را که به هشت قطعه تقسیم شده بود نشان می‎داد. زیر این تصویر نیز جمله «اتحاد یا مرگ» درج شده بود. این موضوع تا حدی نیز از اعتقادی عامیانه نشأت گرفته بود که معتقد بود در صورت کشتن یک مار و چسباندن اجزای آن تا قبل از طلوع آفتاب، آن مار دوباره زنده شده و انتقام خواهد گرفت.

پس از این، در سال‎‎های مبارزات آمریکاییان برای استقلال از انگلستان، تصویر مار بیش از پیش مورد استفاده قرار گرفت. در معروفترین آنها، یعنی پرچم گادسدن، ماری زنگی با ۱۳ زنگواره در انتهای دمش، که بیانگر ۱۳ مستعمره آمریکایی بود، دیده می‎شود که آماده مقابله با دشمن است. این پرچم توسط نیرو‎های دریایی و نظامی مستعمرات نیز مورد استفاده قرار گرفت و تلاش‎‎هایی نیز برای انتخاب آن به عنوان پرچم ملی صورت گرفت که ناکام ماند.

پس از استقلال آمریکا، هر زمان که احساسات وطن‎پرستانه، ضد حاکمیت، و حقوق مدنی بروز می‎کرد، از این پرچم نیز استفاده می‎شد. به عنوان مثال، پس از یازدهم سپتامبر این پرچم بر سر در برخی ساختمان‎‎ها دیده می‎شد. اما از سال ۲۰۰۹ به بعد، پرچم گادسدن نماد مشخص جنبش چای شده است و در اعتراضات و تجمعات ایشان به چشم می‎خورد. جنبش چای با این کار، طرفداران و سایرین را به بازگشت به روز‎های استقلال آمریکا، احساسات میهن‎پرستانه، مقابله با حاکمیت (البته حاکمیت دموکرات‎ها)، عدم دخالت دولت در اقتصاد، فرا می‎خوانند. جنبش چای از پرچم دیگری نیز استفاده می‎کند که پرچم انقلاب دوم نام دارد.

● پرچم انقلاب دوم

این پرچم که از نقوش پرچم اصلی آمریکا تشکیل شده است، این بار به جای ۵۰ ستاره از ۱۳ ستاره، به صورت دایره‎وار، و عدد یونانی ۲ در داخل این دایره استفاده کرده است. محتوای این پرچم، به صورت خاص اشاره به دوران انقلاب آمریکا در سال‎‎های دهه ۱۷۷۰ دارد. ۱۳ ستاره، نشان‎دهنده ۱۳ مستعمره بوده و عدد ۲ نیز نشان‎دهنده دومین انقلاب در تاریخ آمریکاست.

پرچم انقلاب دوم برای اولین بار در آوریل سال ۲۰۰۹ در شهر «لنسینگ» ایالت میشیگان مورد استفاده قرار گرفت. در این مراسم، البته بحث‎‎هایی همانند تقسیم آمریکا به دو کشور جداگانه، دموکرات و جمهوری‎خواه نیز ارائه شد که واقعیت و جدیت چندانی را نمی‎توان برایشان متصور شد.

استفاده از سمبل‎‎هایی از این قبیل، توسط جمهوری‎خواهان دو آتشه در سراسر کشور باعث بروز اختلافاتی نیز شده است و برخی معتقدند عقایدی از این قبیل، امنیت آمریکا را متأثر ساخته و باید با آنها برخورد شود.

جنبش چای همچنین به دنبال تولید سرود‎های مخصوص به خود نیز هست و برخی اشکال اولیه آنها، مردم و دولتمردان آمریکایی را به بازگشت به روز‎های اولیه انقلاب آمریکا، مقابله با ساختار مالیاتی حاکم بر این کشور، فرار از سوسیالیسم، و شعار‎های همیشگی لیبرالیسم اقتصادی فرامی‎خوانند.

از آنجا که اوضاع اقتصادی آمریکا نابسامان است، مسؤولین جنبش چای با استفاده از سمبل‎‎هایی از این قبیل، سعی دارند حس بازگشت به گذشته را در مردم برانگیزند و از همین‎رو مقابله خود برای رسیدن به اهداف خود، با مقابله مردم مستعمرات برای استقلال از انگلستان همسان می‎سازند. اینکه آیا این تنها یک تاکتیک برای به قدرت رسیدن در ساختار سیاسی آمریکاست یا مفهومی وسیعتر، یعنی انقلابی واقعی در آمریکا را در خود نهفته دارد، موضوعی است که در آینده نه چندان دور و انتخابات آمریکا مشخص خواهد شد.

جواد اصغری‎راد

هفته‌نامه خبری‌- تحلیلی پنجره