واقع گرایی با هویت ایرانی

نقد شفاهی فیلم بیداری رویاها

به نظر من "بیداری رویاها" در گونه دفاع‌مقدس، یک فیلم واقع‌گرای اجتماعی است که موضوع‌اش کمی هم به نسبت سایر آثار دفاع مقدس، تازه جلوه می‌کرد، هر چند که ما بیش از این دو فیلم دیگر هم با همین مضمون دیده می‌شود.

"بیداری رویاها"، نمادی است از مظلومیت زن ایرانی که نه تنها در عرصه دفاع مقدس بلکه در تمام عرصه‌های زندگی، این نوع مظلومیت دیده می‌شود. دقت کنیم که "رخشانه" (هنگامه قاضیانی) به اصرار بی بی می‌آید و با "داوود" (امین حیایی- برادر شوهرش)، ازدواج می‌کند اما در طول فیلم، ما از نوع نگاه این دو رابطه یک زن و شوهر معمولی را مشاهده نمی‌کنیم.

به زبان دیگر، عشقی که لازمه زندگی است، مخصوصا در نوع نگاه "رخشانه" که گویی از سر وظیفه دارد نوعی مأموریت اجتماعی را انجام می‌دهد و به نوعی به آن عمل می‌کند. این نوع واقع‌گرایی را ما کمتر در فیلم‌های دفاع مقدسی، دیده بوده‌ایم.

از سوی دیگر می‌توان به این برداشت رسید که فیلم سینمایی "بیداری رویاها"، تنها نمایش مظلومیت زن نیست. به هر حال بعد از وقوع هر حادثه مهمی در اجتماع به خصوص دفاع مقدس، صدمات زیادی به خانواده‌ها وارد می‌شود و طبیعی است که به فرزندان هم لطمه وارد می‌شود که این مسئله حتی به «داوود» هم که حالا فرزندی دارد و به طور طبیعی باید وابستگی بیشتری به "رخشانه" داشته باشد و در کنار آن دارای غیرت مردانه را نیز دارا است. او هم به نوعی مظلوم است و در ته نگاهش همچنان نقش برادر شوهر را ایفا می‌کند تا همسر واقعی "رخشانه" باشد.

این نوع نگاه و حس درون فیلم در فیلمنامه، دکوپاژ، اجرا و بازی بازیگران، خیلی خوب درآمده است و در کنار آن وجود این غریب و آشناها در کنار هم بعد جدیدی از یک زندگی تازه بعد از جنگ را به خوبی نمایش می‌دهد. فیلم سینمایی "بیداری رویاها"، فیلم تلخی است اما علیرغم تلخی‌اش، مزه واقعیتی را می‌دهد که می‌شود آن را به راحتی احساس کرد و در کنار آن، این یک فیلم ایرانی است که هویت ایرانی را هم به نمایش می‌گذارد.

اخلاقی در ادامه به نواقص فیلم "بیداری رویاها" نیز اشاره کرد و افزود: در کنار تمام محاسنی که در بالا ذکر شد، فیلم "بیداری رویاها" نواقص کمی هم دارد. بعضی ایده‌ها در آن تکامل پیدا نمی‌کند که از آن جمله می‌توان به رفتار بی بی بعد از این که می‌شنود ایوب هنوز زنده است، اشاره کرد که من این نوع رفتار را نپسندیدم، چرا که هیچ‌کس در این فیلم گنهکار نیست. در واقع در آن صحنه خاص، رفتار بی بی عادی نبود و یا تمهیداتی که برای ایوب در فیلمنامه چیده شده خوب درنیامده و ساختگی به نظر می‌رسد و جلوه قهرمانانه کمی پررنگ به‌نمایش درآمده است و به باور تماشاگر لطمه وارد می‌کند.

با همه این اوصاف، احساس من این است که فیلم "بیداری رویاها" با تماشاگر خود نیز ارتباط برقرار می‌کند و او را ناراضی را از سالن سینما بیرون نمی‌فرستد و در گونه دفاع مقدس، در کنار "فرزند خاک" فیلم بسیار شاخصی از باشه‌آهنگر است.

میزان واقع‌گرایی در فیلم سینمایی "بیداری رویاها" نسبت به فیلم قبلی باشه آهنگر "فرزند خاک"، شکل تکامل‌یافته‌تری به خود گرفته است. واقع‌گرایی در فیلم سینمایی "فرزند خاک" شکل آرمانگرایانه داشت که بیشتر به ایده و اندیشه تاکید داشت اما درفیلم "بیداری رویاها" واقعیت جاری زندگی به نمایش درآمده است و تفاوت این دو این است که از یک نگاه سیراب می‌شوند اما تفاوت در بروز دیدگاه در دو شکل مختلف است به طوری که در فیلم "بیداری رویاها" واقعیت جاری زندگی به نمایش درمی‌آید.

به نظر من امین حیایی در این فیلم، بازی خوبی دارد اما در نگاه اول به علت اینکه تماشاگر او را در ژانرهای مختلف دیده، شاید با کاراکتر او ارتباط برقرار نکند اما در ادامه وقتی فیلم به جلو حرکت می‌کند، تماشاگر هم به بازی خوب او عادت می‌کند.

زوج هنگامه قاضیانی و امین حیایی هم در این فیلم خوب از آب در آمده است، به دلیل این که خود هنگامه قاضیانی در نقش کاملا جا افتاده است و این دو مدت زیادی در کنار هم قرار ندارند اما در مقاطعی که در کنار همدیگرند، متفاوت دیده می‌شوند در صورتی که تماشاگر این دو را کنار هم باور می‌کند.

به عقیده من ارتباط و راضی بودن تماشاگر، دو نوع مقوله جدا است. به نظر من در خیلی از مقاطع فیلم تماشاگر به حال کاراکتر‌ها این فیلم، گریه می کند اما این بدان معنا نیست که ناراضی باشد ... شاید مخاطب به دلیل تلخی داستان فیلم، شاید به دیگران توصیه نکند که به تماشای چنین فیلمی بروند. نوع پایان‌بندی کار هم نوعی پایان باز و الاکلنگی است، بدین معنا که تماشاگر خودش مسائل را کنار هم می‌چیند و با خود با فیلم مشارکت می‌کند که در این شیوه، پایان دلخواه خود را انتخاب می‌کند.

در مجموع من به این فیلم، به خاطر وجود گوهره، نوع ساختار و مواردی که در ریزه‌کاری فیلمنامه رعایت شده، علاقه‌مندم و آن را دوست دارم.

علیرضا اخلاقی