بررسی عوامل موثر در پرخاشگری کودکان

پرخاشگری در کودکان دلایل متفاوتی دارد ولی همانطور که در ابتدای متن اشاره شد کودکان به دلیل عدم توانایی در مقابله با ناکامی بیشتر از سایرین به پرخاشگری و مشاجره رو می آورند

همه ما با این تصویر آشناهستیم، بچه ای که پاهایش را محکم به زمین می کوبد و با صدای بلند جیغ و فریاد می کند و داد و هوار راه می اندازد. پافشاری برای برآورده شدن نیاز های گاه غیرضروری در همه کودکان وجود دارد ولی در برخی اصرار های مداوم برای به انجام رسیدن کار با پرخاشگری و دعوا و مشاجرات لفظی همراه است. پرخاشگری در کودکان دلایل متعددی دارد که قسمت اعظم آن به ناکامی کودک در برابر خواسته هایش مربوط می شود.

از نظر روانشناسی پرخاشگری به رفتاری اطلاق می شود که با هدف آسیب رساندن یا مجروح ساختن موجود دیگری انجام می گیرد. برخی نیز پرخاشگری را رفتاری می دانند که به دیگران آسیب می رساند یا بالقوه می تواند آسیب برساند.

پرخاشگری ممکن است بدنی باشد مثل زدن، لگدزدن و گازگرفتن یا لفظی نظیر فریاد زدن. نوع دیگری نیز وجود دارد که در رفتارهای کودکان در سنین پایین بسیار دیده می شود. در این روش آنها بدون اینکه اطلاعی از عواقب رفتار خود داشته باشند سعی می کنند تا به زور وسایل همبازی یا خواهر و برادرشان را از آن خود کنند. پرخاشگری در کودکان زیر هفت سال به خاطر اسباب بازی و متعلقات دیگر در ارتباط با همسالان به مراتب بیشتر از کودکان بزرگتر است. ولی به طور کلی کودکانی که در سال های اولیه زندگی بسیار پرخاشگر و تندخو و خشن هستند در جوانی و بزرگسالی هم پرخاشگر خواهند بود.

پرخاشگری در کودکان دلایل متفاوتی دارد ولی همانطور که در ابتدای متن اشاره شد کودکان به دلیل عدم توانایی در مقابله با ناکامی بیشتر از سایرین به پرخاشگری و مشاجره رو می آورند. زندگی در محیط ناسالم و با پدر و مادر خشن در پرخاشگری کودکان نیز بی تاثیر نیست. مطالعات نشان می دهد کودکانی که به شدت پرخاشگرند، والدینی خشن دارند.

در این خانواده ها رفتارهای متقابل غالباً وضعیتی ایجاد می کند که الگوی رفتار پرخاشگرانه را در خانواده افزایش می دهد. وقتی که واکنش خشونت آمیزی بروز می کند، سایر اعضای خانواده کاری می کنند که باعث دامن زدن به رفتار پرخاشگرانه می شوند. پرخاشگری نتیجه عدم توانایی کودک در کنترل خود است. همچنان که کودک بزرگتر می شود، پرخاشگری خصمانه او افزایش می یابد و کودک بیشتر سعی در آسیب رساندن به دیگران دارد.

عوامل محیطی نیز در پرخاشگری کودکان بسیار نقش دارد. رسانه ها مهمترین عامل به شمار می روند. بر اساس تحقیقات انجام شده تماشای فیلم های خشن و انجام بازی های کامپیوتری و ویدئویی خشونت آمیز اثرات سویی بر ذهن کودک می گذارد که در نهایت به افزایش پرخاشگری در وی می انجامد.

این تحقیقات که به مدت ۲۰ سال بر روی کودکان و نوجوانان انجام شده حاکی از آن است که کودکان بعد از تماشای صحنه های خشونت آمیز خانوادگی حرکات پرخاشگری از خود نشان می دهند که کاملاً برگرفته از حالات شخصیت های فیلم است. برخی از معلمان شرکت کننده در این تحقیق اظهار داشتند که دانش آموزانی که وقت بیشتری را برای بازی های خشونت آمیز صرف می کنند بیشتر از دانش آموزان دیگر حالت های خصمانه در بحث ها به خود می گیرند و در برابر رفتارهای منفی همسالان از خود واکنش نشان می دهند.

بر این اساس انجمن روانشناسی امریکا در گردهمایی سالانه خود خواستار کاهش برنامه ها و بازی های خشونت آمیز برای کودکان و نوجوانان شده اند و همچنین از والدین خواسته اند که برای مراقبت از سلامت کودکان خود باید بر بازی های کودکان نظارت بیشتری داشته باشند.

ژنتیک نیز از دیگر عواملی است که موجب پرخاشگری کودکان می شود. مطالعات انجام شده نشان می دهد والدینی که خود پرخاشگر هستند، کودکانی دارند که زمینه پرخاشگری در آنها بیش از سایر افراد است. از دیگر عوامل موثر در بروز پرخاشگری کودکان می توان به اضطراب اشاره کرد. اضطراب یکی از مهمترین دلیل پرخاشگری است زیرا موجب تحریک پذیری فرد شده و آستانه تحمل فرد را کاهش می دهد طوری که فرد با کوچکترین فشار از خود واکنش نشان می دهد.

● درمان پرخاشگری

بهترین راه درمان پرخاشگری کودکان تشنج زدایی از محیط زندگی و تامین نیازهای ضروری و فراموش شده آنان است. در مورد کودک پرخاشگری که الگوپذیری عامل این گونه رفتار او بوده، باید روی الگوی کودک کار کرد و راه های دیگری جز پرخاشگری را به آن الگو آموخت. در مواردی که علت پرخاشگری اضطراب است، باید از نگرانی درونی و اضطراب کودک مطلع شویم.

باید توجه داشت در پاره ای موارد پرخاشگری کودکان به اتفاقات و ناکامی های درون مدرسه، رابطه میان کودک با دانش آموزان دیگر و اولیای مدرسه مربوط می شود. در بعضی موارد پرخاشگری کودکان نتیجه رویارویی آنها با آزار و اذیت همسالان یا یکی از اعضای خانواده است که در این صورت باید کودک را از آزار و اذیت کردن دور کنیم تا مجبور نباشد برای تلافی و انتقام، افراد دیگر را اذیت کند؛ و اگر پرخاشگری از نوع وسیله ای است، بایستی راه های دیگری را جهت مطرح کردن کودک برگزینیم تا او ناچار نباشد از روش خشونت برای جلب توجه استفاده کند.

به طور کلی باید دانست که خشونت و پرخاشگری بیشتر عامل بیرونی دارد و فقط در موارد خاص به علل درونی مربوط می شود بنابراین گام اصلی در درمان پرخاشگری کودک شناسایی محرک های محیطی موثر در بروز خشونت و دور کردن کودک از محیط ناسالم به شمار می رود.