معرفی مراكز اطلاعاتی مركز اطلاعات و مدارك علمی ایران و مؤسسه اطلاعات علمی آمریكا و مقایسه این دو مركز با یكدیگر

در عصر اطلاعات,جهان شاهد گسترش روزافزون نقش و جایگاه اطلاعات در ابعاد مختلف حیات بشر است اطلاعات هم دراندازه و هم درعمق درحال گسترش است دراین عصر, با ظهور فناوریهای مدرن در زمینه تولید,ذخیره سازی و به كارگیری اطلاعات و نیز تغییرات شگرف در نظام بین الملل,اطلاعات یك كالای ارزشمند محسوب می شود

درعصراطلاعات،جهان شاهد گسترش روزافزون نقش و جایگاه اطلاعات درابعاد مختلف حیات بشر است.اطلاعات هم دراندازه و هم درعمق درحال گسترش است.دراین عصر، با ظهورفناوریهای مدرن درزمینه تولید،ذخیره سازی و به كارگیری اطلاعات و نیزتغییرات شگرف درنظام بین الملل،اطلاعات یك كالای ارزشمند محسوب می شود.ازطرفی،داده های اطلاعاتی به عنوان كالای قابل عرضه بادرآمدی بالا و ازطرف دیگر،حفظ و گسترش جایگاه و اعتبارآن درمراكزتصمیم گیری و برنامه ریزی،كارشناسان را به فكرایجاد و گسترش مراكزتولید و توزیع اطلاعات نموده است.آشنایی با چنین مراكزی،امربهره برداری ازمنابع تحقیقاتی و انتشاراتی آنهاراتسهیل می بخشد.این گزارش به معرفی ۲مركزمهم اطلاعاتی :مركزاطلاعات و مدارك علمی ایران و مؤسسه اطلاعات علمی درامریكا،ازطریق وب سایت آنها درشبكه اینترنت و مقایسه آنها باهم خواهدپرداخت.درآغازتعریفی ازمراكزاطلاع رسانی ارائه خواهدشدو ویژگیهای مراكزاطلاع رسانی مطرح می گردد و درنهایت به معرفی این دو مركزاطلاعاتی و مقایسه آنها بایكدیگرپرداخته خواهدشد.

● تعریف

واحدهای اطلاعاتی سازمانها غالبا به نام مراكزاطلاعاتی یا بخشهای اطلاعاتی نامیده می شوند.مركزاطلاعاتی،مكانی است كه درآن اطلاعات فراهم می شود،سازمان می یابد، تحلیل و تركیب

می شود و ذخیره و اشاعه می گردد.یك مركزاطلاعاتی،درحقیقت یك كتابخانه تخصصی است كه درآن تمركز و تاكید برخدمات اطلاعاتی پیشرفته ازطریق نقد و ارزیابی برای استفاده مشتریان است.مراكزاطلاع رسانی با انواع اطلاعات،سر و كاردارند.این مراكزبایدقدرتشان را درساخت و پرداخت اطلاعات و ارائه آن به گونه ای جذاب متمركزكنند.مراكزاطلاع رسانی،به علوم محض و فناوری محدود نمی شوند؛بلكه تجارت،صنعت،علوم اجتماعی و علوم انسانی نیزمی توانند ازاین مراكزسود ببرند.دامنه و عمق وظائف،خدمات و محصولات مراكزمختلف مراكزاطلاع رسانی ازسازمانی به سازمان دیگر و ازكشوری به كشوردیگرممكن است متفاوت باشد.این امر،بیشتر به نیازهای استفاده كنندگان،منابع قابل دسترس و سازمانی كه چنین نیازهایی را تامین می كند وموقعیت یا محیط آن سازمان بستگی دارد.مراكزاطلاع رسانی ازطرق مختلف و به طورسریع و روزآمد،اطلاعات را دراختیاركاربران قرارمی دهند؛مثلا بانكهای اطلاعاتی،ماهواره ها،شبكه اینترنت و …(۲۲۱:۱)

● طراحی مراكزاطلاع رسانی

مراكزاطلاع رسانی دارای وظائف،خدمات و تولیداتی هستند.وظائف آنها شامل:مجموعه سازی،دخیره سازی،آماده سازی،بازیابی،تكثیر و تولید اطلاعات است.خدمات آنها شامل:مشاوره و توصیه،ارجاع،پاسخ به سؤالات،اشاعه اطلاعات گزینشی،خدمت به بازدیدكنندگان،اجرای سمینار و كنفرانس،اجرای تحقیق،خدمات ترجمه ای،جستجوی گذشته نگر و …تولیدات این مراكزشامل:كتاب،نشریه،كتابشناسی،بولتن آگاهی رسانی جاری،نمایه،چكیده،اصطلاحنامه،راهنما،خبرنامه،ترجمه،گزارش كنفرانسها و … می باشد.قبل ازایجاد مركزاطلاعاتی باید مطالعاتی صورت بگیرد.این مطالعات درزمینه های زیرمی باشند:

۱. شناخت اهداف و رسالت سازمان

۲. نوع اطلاعات مورد نیازكاركنان

۳. شناسایی زمینه های تحت پوشش سازمان

۴. محدودیتهای مادی(هزینه،نیرو،تجهیزات) و غیرمادی(نگرشها و مقررات)

۵. شناخت جامعه استفاده كننده

۶. تعیین نوع خدمات مورد نیازجامعه

۷. تعیین اولویتهای نیازمندیهای آنها

۸. شناسایی محدودیتهای جغرافیایی

۹. شناسایی رشته هایی كه باید تحت پوشش سازمان قراربگیرند

۱۰. شناسایی تفاوتهایی كه ازنظرسطح تحصیلات،نگرش و ویژگیهای شغلی كاربران موجوداست

۱۱. شناسایی میزان رشد دانش دررشته های تحت پوشش

۱۲. شناسایی منابع اطلاعاتی دررشته های ذیربط(منابع مرجع،نشریات،پایگاههای اطلاعاتی)

۱۳. شناسایی زمینه های جاری تحقیق و توسعه دررشته های تحت پوشش

۱۴. شناسایی سازمانها و افرادی كه درزمینه های مختلف مربوط به رشته های تحت پوشش سازمان فعالیت می كنند.

▪ یك مركزاطلاعاتی،بایدخدماتی را كه انجام میدهد تحلیل كند؛یعنی:

۱. نوع كاری كه انجام می شود.

۲. تعیین برنامه زمانی كار

۳. تعیین روشهای انجام كار

۴. تعیین تجهیزات لازم(نیروی انسانی-امكانات موردنیاز)

● خصوصیات یك مركزاطلاعاتی:

۱. ظرفیت: باید تمام داده هایی را كه برای تهیه اطلاعات مورد نیازكاربران لازم است،گردآوری،ذخیره و آماده سازی كند.

۲. كیفیت: صحت و اعتباراطلاعات یك مركز،كیفیت آن را افزایش می دهد.

۳. روزآمدی: رابط زمانی بین نیازكاربرو مدت پاسخگویی و نیزتازگی اطلاعات را دربردارد.

۴. سازگاری: تناسب بین اطلاعات گردآوری شده و نیازكاربر.

۵. قابلیت انعطاف: قابلیت تحول و تغییر متناسب با نیازكاربران را داشته باشد.

۶. انسجام: یكپارچگی درعمل و كارآیی مركز.(۱۴:۲)

●● معرفی دومركزمهم اطلاعاتی

● مركزاطلاعات و مدارك علمی ایران

پیشنهادایجاد یك مركزملی مدارك،درایران ابتداتوسط دبیركل سازمان پیمان مركزی سنتو[۱]،درپاییز۱۳۴۶،دسامبر۱۹۶۷،مطرح شد.درمهرماه سال۱۳۴۷ مركزاسنادایران و مركزآماده سازی كتاب تهران رسما افتتاح شد.دراردیبهشت ۱۳۴۸ پس ازتاسیس مؤسسه تخقیقات و برنامه ریزی علمی و آموزشی مركزاسنادایران به عنوان یكی ازمراكزچهارگانه مؤسسه فوق فعالیت كرد.این مركز،درسال۱۳۵۰ به مركزمدارك علمی ایران تغییرنام یافت.درسال۱۳۵۸،مؤسسه تحقیقات و برنامه ریزی علمی و آموزشی با كلیه واحدهای تابعه آن دروزارت فرهنگ و آموزش عالی ادغام شد.درسال۱۳۶۱ مؤسسه فوق منحل شد و مركزمدارك علمی ایران تحت پوشش حوزه معاونت پژ.هشی وزارت فرهنگ و آموزش عالی قرارگرفت.درنیمه دوم سال۱۳۷۰،طبق اساسنامه جدید،مركزمدارك علمی ایران به مركزاطلاعات و مدارك علمی ایران تغییرنام یافت و به عنوان پژوهشكده پذیرفته شد.هم اینك،مركزاطلاعات و مدارك علمی ایران،با وظایف اساسی شناسایی،گردآوری،تدوین،دخیره،بازیابی و اشاعه اطلاعات علمی كشور و پژ.هش درحوزه علوم اطلاع رسانی درسطح كشورفعالیت می كند.آخرین اطلاعات و یافته های علمی و پژوهشی اندیشمندان و پژوهشگران ایرانی كه توسط این مركزگردآوری می شود،درقالب چكیده نامه ها و پایگاههای اطلاعاتی كتابشناختی دردسترس افرادقرارمی گیرد.پایگاههای اطلاعاتی این مركزشامل اطلاعات كتاشناختی است.این پایگاهها درسه گروه: نوع مدرك،موضوع و گروههای آزمایشی قابل دسته بندی هستند.این مركزروی شبكه اینترنت،وب سایتی را دایركرده است كه آدرس آن :http://www.irandoc.ac.ir می باشد.

پانوشتها

[۱] CENTO(Centeral Treaty Organization)

[۲] Link

[۳] ISI(Institute for Scientific Informatio)

[۴] SCI(Science Citation Index)

[۵] SSCI(Social Science Citation Index)

[۶] Press Room

[۷] OnLine

مآخذ

۱. ویسمان،هرمان(۱۳۷۸).سیستمها،خدمات و مراكزاطلاع رسانی.ترجمه جعفرمهراد.-شیراز:نویدشیراز.

۲.سینق،موهیندر(۱۳۷۳).مدیریت كتابخانه و نظام اطلاع رسانی(نظر و عمل).ترجمه غلامرضا فدائی عراقی.-تهران:دبیرخانه هیات امنای كتابخانه های عمومی كشور.

۳.داورپناه،محمدرضا(۱۳۸۱).جستجوی اطلاعات علمی و پژوهشی درمنابع چاپی و الكترونیكی،شامل حوزه های علوم،فنی و مهندسی.ویراستار محمدحسین دیانی.-تهران:دبیزش.

۴. http://www.irandoc.ac.ir

۵.http://www.isinet.com

امیررضا اصنافی

دانشجوی كارشناسی ارشد كتابداری واطلاع رسانی

---