منازعه جناحی یا نظارت ارشادی

گزارشی از تقابل دوباره سازمان مجاهدین و جامعه مدرسین

رد و بدل شدن چند پاسخ متقابل میان سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی و جامعه مدرسین حوزه علمیه قم اولین منازعه آشکار انتخاباتی- سیاسی را میان دو رقیب اصلاح طلب و اصولگرا کلید زده است.

در یک سوی این منازعه جامعه مدرسین حوزه علمیه قم قرار دارد که با انتشار بیانیه یی در خبرنامه خود دلایل نامشروع خواندن سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی را شرح داده است و تلویحاً از شورای نگهبان به دبیری احمد جنتی خواسته است صلاحیت انتخاباتی اعضای این سازمان و هواداران آنان را در انتخابات تایید نکند و متقابلاً سازمان مجاهدین انقلاب هم در سرمقاله عصرنو- ارگان داخلی این سازمان- با نوشته یی تحت عنوان سخنی با رئیس جامعه مدرسین از این جامعه خواسته است در رقابت های سیاسی و انتخاباتی آداب و قوانین بازی را رعایت و از نامشروع جلوه دادن رقیب سیاسی خود اجتناب کند. ردوبدل شدن این پیام ها به بازگشایی پرونده های سابق در روابط دو سازمان یاد شده منجر شده و هر کدام سعی کرده اند ضمن اعلام برائت از اتهام هایی که بر آنان وارد شده است دلایل خود را نیز درباره سوابق منفی رقیب نشان دهند.

● آغاز منازعه

اگرچه منازعه تمام عیار بین سازمان مجاهدین و جامعه مدرسین به سال ها قبل از جمله زمان دستگیری هاشم آقاجری به اتهام یک سخنرانی در همدان برمی گردد اما آنچه که مبنای زنده شدن دوباره این منازعه شد، مصاحبه مطبوعاتی «محمد یزدی» در روز شنبه پنجم آبان ماه برمی گردد. چرا که یزدی بعد از فوت آیت الله مشکینی به عنوان رئیس جدید جامعه مدرسین انتخاب شد و به منظور تبیین سیاست های جدید این نهاد روحانی کنفرانس، مطبوعاتی تشکیل داد و طی آن ضمن اعلام رسمی ورود جامعه مدرسین به فعالیت های سیاسی، گریزی نیز به سازمان مجاهدین انقلاب زد و نامشروع خوانده شدن این سازمان از سوی جامعه مدرسین را یادآور شد. البته یزدی تاکید کرد ورود جامعه مدرسین به عرصه فعالیت های سیاسی از نوع خاص و ویژه یی است که با فعالیت های سیاسی احزاب فرق دارد. آیت الله یزدی در بیان فعالیت های سیاسی جامعه مدرسین گفت؛ البته این سیاسی بودن تعریف خاصی دارد. معنای سیاسی بودن جامعه مدرسین این نیست که این جامعه در ریز مسائل وارد شود. ما گاهی از وزرا برای ارائه برخی از توضیحات و رفع سوال ها می خواهیم که تشریف بیاورند. بعضی وقت ها نیز آنها درخواست ملاقات می کنند و ما اگر اشکالاتی را ببینیم به آنها می گوییم و اینگونه نیست که اگر اشکالی دیدیم، بیاییم و بلافاصله آن را بیان کنیم، بلکه با رایزنی اشکالات را مطرح و توصیه هایمان را انتقال می دهیم. جامعه مدرسین در ریز مسائل وارد نمی شود بلکه یک نظارت دلسوزانه، روحانی و معنوی دارد و ارشاد می کند و به این معنا نیست که در کار مسوولان دخالت کند... خوشبختانه نظراتی را که جامعه مدرسین مطرح می کند آقایان مورد توجه قرار می دهند و در صورت امکان آن را مدنظر دارند و مانند برخی از افراد در دولت های گذشته نیستند که وقتی ما نظر خیرخواهانه و اشکالاتی را مطرح می کردیم می گفتند چرا شما وارد این صحنه ها و مسائل می شوید. اکنون خوشبختانه به اظهارنظرها و پیشنهادها توجه می شود... جامعه مدرسین عملکرد دولت را مثبت می داند.

در این دولت برای برخی از کسانی که مشغول به خدمت هستند مساله ساعت کار اداری اصلاً مطرح نیست. آنها بدون آنکه اسم و رسم شان مطرح شود برای نظام و مردم کارهای زیادی می کنند. چندی پیش یک استاندار با آمار و ارقام و مدارک در جلسه یی داشت فعالیت هایی که در این استان شده را تشریح می کرد و من از انجام این حجم از فعالیت ها تعجب کردم و به وی گفتم آیا شما وقت می کنید که به زن و بچه خود برسید. به شوخی بعضاً به این افراد می گویم نکند شما از سوی دادگاه خانواده احضار شوید، چرا که نمی توانید چندان به خانواده برسید.

شما مثلاً از تهران به چند شهرستان مثل مراغه بروید. اگر دو سال قبل سفر کرده باشید، می بینید که ظواهر شهر با آنچه که شما در دو سال قبل دیده اید تغییر کرده است. یزدی سپس به تشریح فعالیت های انتخاباتی جامعه مدرسین پرداخت و گفت؛ اعضای این جبهه اصولگرایان در مورد قم تصمیم گرفته بودند که مساله انتخابات مجلس شورای اسلامی را در قم برعهده جامعه مدرسین بگذارند و گروه ۶«۵ را در این استان به حرمت جامعه مدرسین تشکیل ندهند که ما به آنها اطلاع دادیم این مساله را قبول نداریم و در استان قم نیز مانند دیگر استان ها عمل کنید و گروه های مربوطه را تشکیل دهید. البته جامعه مدرسین را نیز در جریان کارهای خود بگذارید و تصمیم گیری های نهایی را به جامعه اطلاع دهید تا اگر نظری داشت، بگوید ولی جامعه مدرسین کاندیدایی را معرفی نمی کند.

در جلسه یی که با آنها داشتیم هم این مساله را اعلام کردیم... عدم معرفی کاندیدا البته به معنای عدم حضور در صحنه نیست چرا که این موضوع یک «تکلیف ارشادی» است، ما نپذیرفتیم که گروه ۶«۵ در قم تشکیل نشود. آنها به ما می گفتند درست نیست که ما برای مراجع تعیین تکلیف کنیم ولی ما به آنها گفتیم که در انتخابات کاندیدا نمی دهیم و در این راستا تکلیف ارشادی داریم و این تکلیف را انجام می دهیم، تکلیف الزامی نداریم و اگر مبحث مشروع و نامشروع بودن پیش آمد، آن را بیان می کنیم، مثل قضیه سازمان مجاهدین که ما چندی قبل نظر خود را در این ارتباط گفتیم و اخیراً نیز گفته شده است ولی به دلیل کوچک بودن استان قم تصمیم بر این گرفته شده است که به جای انتخاب گروه ۶ نفره از سه گروه سیاسی جبهه پیروان خط امام و رهبری، رایحه خوش خدمت و جمعیت ایثارگران در قم از هر گروه یک نماینده انتخاب شود، یعنی به جای انتخاب شش نفر سه نفر در قم انتخاب شوند و به جای انتخاب پنج نفر مرضی الاطراف دو نفر مرضی الاطراف انتخاب شوند.

به این ترتیب سخنان یزدی حاوی چند نکته اساسی بود که واکنش فوری سازمان مجاهدین را موجب شد. چرا که یزدی دبیر جدید جامعه مدرسین در اولین کنفرانس مطبوعاتی خود دولت اصلاحات را به ریاست جمهوری خاتمی زیر سوال برده بود، به تایید عملکرد دولت دست راستی احمدی نژاد به صورت کامل پرداخته بود و در عین حال سازمان مجاهدین انقلاب را هم به صورت ویژه مورد توجه قرار داده و تاکید کرده بود اگر احساس کنیم از نظر ما یک گروه سیاسی مانند سازمان مجاهدین نامشروع است آن را بیان می کنیم.

● ضرورت رعایت قواعد بازی

اگرچه این مصاحبه با استقبال سازمان مجاهدین انقلاب مواجه شد و ارگان داخلی این سازمان ضمن تبریک به انتخاب آیت الله یزدی به عنوان رئیس جامعه مدرسین اما اعلام کرد اگر این تشکیلات مذهبی- سیاسی قصد دارد در عرصه سیاسی فعالیت کند باید قواعد بازی را در رقابت های سیاسی- انتخاباتی رعایت کنند. سازمان مجاهدین در توضیح این استدلال تاکید کرده که حضور فعال در عرصه سیاسی البته اقتضائات و لوازمی دارد که به ویژه یک تشکیلات روحانی باید بیش از دیگر نهادهای سیاسی بدان توجه و عنایت داشته باشد. از جمله این لوازم آن است که فعالیت حزبی و ورود در ائتلاف های سیاسی نظیر آنچه که آقای یزدی از آن یاد کردند، قواعد خاص خود را دارد. فعالیت سیاسی جامعه مدرسین به عنوان یکی از تشکل های عضو یا متحد ائتلاف اصولگرایان و ارائه یا تایید فهرست انتخاباتی از موضع یک جریان سیاسی و در رقابت با جریانی دیگر، قطعاً به معنای طرفیت سیاسی، فکری این تشکل در برابر جریان های سیاسی و مذهبی دیگر است. این امر البته فی نفسه نه تنها مذموم نیست بلکه در صورت التزام به قواعد رقابت سیاسی و رعایت موازین قانونی می تواند مفید و مطلوب باشد. اشاره سازمان مجاهدین به دو نکته بود اول اینکه در رقابت های سیاسی عرف نیست که یکی از رقبا دیگری را نامشروع بخواند، دیگر اینکه وقتی نزدیکی یک تشکیلات مذهبی - سیاسی به یک تفکر موجود در نظام جمهوری اسلامی - اصولگرایان- واضح و آشکار است، دیگر چنین جریانی نباید انتظار داشته باشد مافوق جناح های سیاسی دیده شود چرا که در عمل به تایید یک جناح و رد جناح دیگر موجود در نظام جمهوری اسلامی پرداخته است و این یعنی ورود به رقابت های سیاسی و ائتلاف های انتخاباتی. سازمان مجاهدین سپس به مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم اشاره کرده که به لحاظ تفکرات سیاسی به جناح اصلاح طلب نزدیک است و آورده است؛ در حوزه علمیه قم دست کم یک تشکل مذهبی سیاسی دیگر در سطح مدرسان و فضلای حوزه به نام مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم وجود دارد که دارای گرایش سیاسی مخالف جامعه مدرسین بوده و در طیف جریان اصلاح طلب قرار دارد.

تاکنون کسی نشنیده است که مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم، گروه های سیاسی موتلف و متحد جامعه مدرسین را نامشروع بخواند. البته این تمام مسائل مطرح شده از سوی سازمان مجاهدین درباره جامعه مدرسین نیست چرا که سازمان مجاهدین بر این اساس نتیجه گیری کرده است که جامعه مدرسین یکی از چند نهاد سیاسی - مذهبی موجود در حوزه علمیه قم است که پایگاه آنان میان روحانیت سنتی هم محل تامل است. سازمان مجاهدین در این رابطه به انتخابات اخیر ریاست خبرگان اشاره کرده و بیان داشته که احمد جنتی نامزد اختصاصی جامعه مدرسین نتوانست رای زیادی به دست آورد و این نشان دهنده جایگاه و پایگاه جامعه مدرسین میان روحانیت سنتی است.سازمان مجاهدین در پایان نتیجه گیری کرده است جامعه مدرسین به عنوان یک تشکیلات مذهبی - سیاسی که دارای نزدیکی فکری به جریان اصولگرا و مخالف تفکر اصلاح طلبی است و در عین حال با توجه به میزان نفوذش در حوزه های علمیه نمی تواند درباره رقبای سیاسی خود حکمی صادر کند آن هم حکمی که موجب نامشروع جلوه دادن هویت رقیب سیاسی اش باشد.

● پاسخ متقابل

اما بیان این مسائل از سوی سازمان مجاهدین انقلاب واکنش اعتراض آمیز جامعه مدرسین را در پی داشت. به گونه یی که واحد مدیریت سیاسی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در آخرین شماره خبرنامه خود اقدام به درج گزارشی درباره مبانی نظری صدور حکم این تشکل مبنی بر عدم مشروعیت سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی کرد. البته این یک وجه گزارش بود، چرا که در وجه دیگری جامعه مدرسین کوشش کرده بود پایگاه خود را در حوزه علمیه بسیار بیشتر از آن چیزی اعلام کند که سازمان مجاهدین بیان داشته بود. جامعه مدرسین اصلی ترین دلیل خود را درباره نامشروع خواندن سازمان مجاهدین به سخنرانی هاشم آقاجری یکی از اعضای شاخص این سازمان معطوف کرده بود. هاشم آقاجری در خانه معلم همدان سخنرانی یی را به انجام رساند که برای چند ماه کل فضای سیاسی کشور را تحت تاثیر قرار داد چرا که آقاجری در پی این سخنرانی بازداشت و یک قاضی در شهر همدان برای این عضو سازمان مجاهدین به علت ارتداد حکم اعدام صادر کرد؛ حکمی که با استقبال جناح محافظه کار و مخالفت شدید اصلاح طلبان مواجه شد.

همزمان که جناح محافظه کار از این حکم استقبال کرد و متعاقباً جامعه مدرسین هم بیانیه مشهور خود را درباره نامشروع اعلام کردن سازمان مجاهدین صادر کرد اما در همان حال دانشگاه ها نیز به جنب وجوش درآمدند و گروه ها و نهادهای سیاسی اصلاح طلب هم صدور حکم اعدام را محکوم کردند. شاید شدیدترین موضع گیری هم از جانب مهدی کروبی رئیس وقت مجلس شد. کروبی که پیش تر سخنان آقاجری را در خانه معلم همدان نامناسب اعلام کرده بود اما در مقابل صدور حکم اعدام به شدت مخالفت و اعلام کرد صدور این حکم ننگین را محکوم می کنم. به این ترتیب منازعه یی سیاسی و تمام عیار بین جناح اصلاح طلب و محافظه کار آغاز شده بود و سرانجام جامعه مدرسین از تشکل های جناح محافظه کار، سازمان مجاهدین را نامشروع اعلام کرد. چند تن از اعضای جامعه مدرسین یا روحانیون وابسته به جناح محافظه کار به سخنان آقاجری و مخالفت اصلاح طلبان با صدور حکم اعدام این گونه واکنش نشان دادند؛

▪ آیت الله جنتی؛ از کسی که دین را افیون توده ها می داند نمی توان غیر از این انتظار داشت.

▪ آیت الله مجتهد شبستری؛ به شکل زننده یی تقلید را به سخره می گیرند.

▪ آیت الله گرگانی؛ سخنان آقاجری همان خط امریکا، کسروی و میرزا ملکم خان است.

▪ آیت الله یثربی؛ اظهارات آقاجری نشان دهنده اوج انحطاط است.

▪ حجت الاسلام زرندی؛ کسانی که اسلام را نمی شناسند حق اظهار نظر ندارند.

▪ حجت الاسلام دعاگو؛ تشکل های مدعی اصلاحات از سخنان آقاجری تبری جویند.

▪ حجت الاسلام شاهچراغی؛ امروز حرف های ۱۰۰ سال پیش کسروی ها را می زنند.

▪ حجت الاسلام رهبر؛ وزیر علوم مسوولیت دارد، باید این فرد را از دانشگاه بیرون کند.

البته یکی از شدیدترین موضع گیری ها را احمد جنتی از اعضای جامعه مدرسین بیان کرد.

جنتی طی سخنانی به محکومیت اظهارات آقاجری پرداخته و گفت؛ بهشتی هم یک روشنفکر بود ولی روشنفکر عالمی بود و روشنفکر غربی ها نبود. ما باید از روشنفکران غرب زده پرهیز کنیم. اینها کسانی هستند که فقط ادعا دارند ولی هیچ چیز نمی دانند... من نوار سخنان این شخص در همدان را گوش کردم و واقعاً تعجب کردم... چطور می شود کسی که لقب استادی دانشگاه را یدک می کشد اینقدر بی مایه سخن بگوید. این شخص به قدری عامیانه حرف زده که از شخصی به عنوان استاد دانشگاه بعید است. البته تعجبی هم ندارد کسی که حتی نمی تواند قرآن را درست بخواند و آن را نمی فهمد این گونه سخن بگوید. کسی که نمی تواند قرآن را بخواند چگونه به خود اجازه می دهد آن را تحلیل کند، درباره مسائل مهم دینی اظهارنظر کند و خود را با شخصیت های بزرگ دینی و آیات عظام رودررو نماید... برادران و خواهران ساکت و بی تفاوت نباشید. حق شما مطرح است. دفاع از شما، امنیت شما و حفظ ارزش های دینی شما مطرح است، پس سکوت نکنید. (بخشی از گزارش خبرنامه جامعه مدرسین)

● حکم صادر می شود

جامعه مدرسین می گوید با استناد به اظهارات روحانیونی که نامی از آنان به میان آمد حکم نامشروع خواندن سازمان مجاهدین را صادر کرده است. در گزارش واحد سیاسی جامعه مدرسین هم به این موارد اشاره شده و آمده است؛ جامعه مدرسین حوزه علمیه قم که متشکل از علمای طراز اول و برخی از مراجع عظام تقلید است با تیزبینی و دقت فقهی دقیق و علمی طی جلسات مختلف وظیفه خویش را در اعلام عدم مشروعیت سازمان مجاهدین انقلاب دید. حکمی که به واسطه وظایف دینی و شرعی و الهی و درخواست علما، مراجع، متدینین و قاطبه امت اسلامی بر عهده علما نهاده شده بود. مگر نه آن است که در حدیث شریف از معصوم(ع) منقول است که «اذا ظهرت البدع فعلی العالم ان یظهر علمه و الا فلعنه الله علیه»؛ هنگامی که بدعت ها ظاهر گشت بر عالم دین فرض است که در مقابل آنها ایستاده و علمش را به کار گیرد وگرنه لعنت خدا بر او فرود خواهد آمد.

نظایر این حکم البته در تاریخ به وفور قابل مشاهده و ردیابی است. چنانچه میرزای شیرازی اعلی الله مقامه الشریف هنگامی که مشاهده کرد دولت انگلیس استعمارگر در حال بهره برداری از منابع ایران اسلامی است و حکومت وقت نیز سرمایه های ملت را به ید بیگانگان سپرده است، با صدور حکمی پشت انگلیس را به خاک مالید.

همچنین در دوران ما نیز فرمان تاریخی و ابدی امام خمینی(ره) در صدور حکم ارتداد سلمان رشدی خبیث به دلیل جسارت او به ساحت دین مقدس اسلام موجب شد ترفندی که در آن زمان در پشت قضیه کتاب موهن آیات شیطانی بود خنثی شده و توطئه گران ناکام مانند. بدین ترتیب و بر اساس مستندات متقن پیش گفته معین شد که اقدام مسوولانه و شجاعانه جامعه مدرسین حوزه علمیه قم علیه هتاکان و مدافعان هتاکی به ساحت دین دفاع از حریم شریعت اسلام ناب محمدی(ص) و مقابله یی جدی با اسلام امریکایی و اسلام مرفهان بی درد بود.

اقدام آقاجری هتاک، اقدامی سیاسی و مزدورانه علیه اسلام بود، همچنین اقدام سازمان نامشروع وی نیز ادامه یافتن خط هتاکی شمرده می شد که به همین دلیل اقدام جامعه مدرسین هم اقدامی اسلامی و بر اساس دستورات اکید اسلام در دفاع از حریم مقدس اسلام بود و البته در قالب های تنگ جناحی و سیاسی و حزبی نه می توان آن را تفسیر و نه می توان آن را درک کرد.

● سرانجام یک منازعه

به این ترتیب به نظر می رسد در آستانه انتخاباتی دیگر رقابت های سیاسی میان بخش هایی از دو جناح اصلاح طلب و اصولگرا آغاز شده است؛ رقابتی که نشانه های تندی در آن دیده می شود، چرا که در یک سوی این منازعه روحانیونی چون احمد جنتی و محمد یزدی قرار دارند که اکنون عضو شورای نگهبان هستند و می بایستی صلاحیت کاندیداهای انتخاباتی را تایید کنند. کاندیداهایی که حداقل نیمی از آنان اصلاح طلب و مستقل خواهند بود و به احزابی در جناح اصلاح طلب تعلق دارند که بخش هایی از این جناح از دید کسانی چون جنتی و یزدی حتی فاقد مشروعیت هستند و تاکید دارند اگر احساس کنند باز هم یک گروه سیاسی نامشروع است آن را بیان می کنند. در واقع اکنون این سوال اساسی مطرح است که آیا این منازعه آنگونه که سازمان مجاهدین گفته است رقابتی سیاسی- مذهبی میان دو جناح است یا آنگونه که جامعه مدرسین عنوان کرده امری ورای دسته بندی های رایج سیاسی و در واقع نظارتی عالی و ارشادی از سوی یک نهاد روحانیت به تمام جناح های سیاسی است.

ایرج جمشیدی