محذور ترکمنستان برای مصالحه با گازپروم

تقابل گازی ترکمنستان و گازپروم که از ۸ آوریل و در پی بروز انفجار در خط لولة گاز صادراتی این کشور و به تبع آن قطع کامل صادرات گاز این کشور به روسیه آغاز شد, نارضایتی هایی را در عشق آباد در پی داشت

تقابل گازی ترکمنستان و گازپروم که از ۸ آوریل و در پی بروز انفجار در خط لولة گاز صادراتی این کشور و به تبع آن قطع‌ کامل صادرات گاز این کشور به روسیه آغاز شد، نارضایتی‌هایی را در عشق‌‌آباد در پی داشت. به تبع به دراز کشیدن شدن این مشکل، مقامات ترکمن و از جمله شخص قربان قلی بردی‌‌ محمدوف، رئیس‌جمهوری آن با تأکید بر مقصر بودن گازپروم در این حادثه، بر ضرورت جبران خسارات از سوی این شرکت تأکید کردند. هرچند مذاکرات متعددی از آن زمان بین مقامات این شرکت و طرف ترکمنی برگزار شده، اما این مذاکرات هنوز هیچ نتیجة عملی به دنبال نداشته و صدور گاز از این خط لوله همچنان متوقف است. طرف ترکمنی با اشاره به اینکه در حال ارزیابی خسارات وارده از این ناحیه از جمله قطع صادرات از ۱۹۵ میدان گازی خود به همراه خسارات وارده به خطوط لولة صادراتی است، میزان این ضرر را ماهانة یک میلیارد دلار اعلام کرده است. نکتة اینکه مقامات ترکمنی اخیراً‌ ضمن اشاره به اینکه تعمیرات این خط لوله را خود انجام داده و آن را آماده بهره‌برداری‌ کرده‌اند، بر ارجاع مدعاهای خود علیه گازپروم به دادگاه در صورت عدم پذیرش این امر از سوی این شرکت تأکید کرده‌اند.

این در حالی است که گازپروم با رد مواضع اعلامی از سوی ترکمنستان، مشکلات فنی و فرسودگی تأسیسات و زیرساخت‌های انتقال این کشور را عامل اصلی بروز انفجار عنوان، از خود رد مسئولیت کرده و قطع کامل گاز صادراتی از ترکمنستان به روسیه را ابتکاری از سوی طرف ترکمنی عنوان داشته است. زیر همین شرایط، اخیراً هیأتی از روسیه به ریاست ویکتور زوبکوف، معاون نخست‌وزیر این کشور با سفر به عشق‌آباد در صدد رفع مشکلات میان این کشور و گازپروم برآمد و همین موضوع را به عنوان مهم‌ترین مسئله در دستور مذاکرات خود با طرف‌های ترکمنی قرار داده است. با این وجود، تحلیل‌گران و ناظران با اشاره به مواضع متضاد طرفین امکان حصول موفقیت در نتیجه‌ مذاکرات زوبکوف با مقامات عشق‌آباد را بسیار اندک ارزیابی می‌کنند.

مرور روندهای جاری در حوزة انرژی روسیه گواه آن است که در به درازا کشیده شدن این مسئله و عدم حل آن بیش از طرف ترکمنی، گازپروم مقصر بوده و اهمال‌‌کارهای آن نیز در این زمینه عمدی و هدفمند است. مهم‌ترین موضوعی که در این خصوص می‌توان به آن اشاره کرد کاهش تقاضاهای گاز از گازپروم از سوی اروپا است. به این نحو که از یک سو بروز بحران مالی در اروپا و به تبع آن کاهش تقاضای گاز از سوی کشورهای این قاره از روسیه آغاز فصل گرما و از سوی دیگر اسباب کاهش قابل ملاحظة تقاضای گاز روسیه از بازار بزرگ اروپا شده است. افزون بر این، سیاست‌بازی‌های روسیه با گاز و خطوط لوله و به تبع آن تلاش‌های اخیر کشورهای اروپایی برای متنوع‌سازی مجاری تأمین گاز خود از منابعی به غیر از روسیه نیز در کاهش تقاضاهای گاز از این کشور نیز دخیل فرض می‌شود.

مجموعة این عوامل اسباب آن شده تا گازپروم برای فروش گاز خو اعم از گاز تولید شده در روسیه و گاز خریداری شده از سایر کشورها از جمله ترکمنستان با مشکلات زیادی مواجه شود. نکتة مهم در این میان، قرارداد ۲۵ سالة خرید بخش اعظم منابع گازی ترکمنستان از سوی روسیه است که که طرف ترکمنی با اسناد به همین قرارداد خواهان تعهد طرف روس به خرید گاز خود شده و فقدان تقاضای مصرف را مشکل گازپروم عنوان کرده است. مقامات ترکمنی با اشاره به محدود بودن درآمدهای خارجی خود به صدور منابع انرژی به ویژه گاز از یک سو و وجود قرارداد قانونی امضاء شده با گازپروم به این منظور، این نوع موضع‌گیری خود را قابل توجیه می‌دانند. با این وجود، مرور واقعیت‌ها گواه آن است که عشق‌آباد فاقد اهرم‌های بایسته برای اعمال فشار بر گازپروم برای احقاق حقوق خود است. این کشور به درآمدهای ناشی از صادرات گاز نیاز حیاتی دارد و هیچ مسیر جایگزینی به جای خطوط لولة روسیه (با حجم این خطوط) برای صادرات گاز خود ندارد.

حجم قرارداد صدور گاز این کشور با ایران اندک است و خط لولة در حال ساخت این کشور به چین، اگر مراحل ساخت آن طبق برنامه پیش برود، در انتهای سال جاری میلادی به بهره‌برداری می‌رسد که حجم آن نیز در مقایسه با خطوط لولة زیر کنترل روسیه اندک است. با این ملاحظه و با عنایت به نیاز این کشور به اخذ درآمد از ناحیة فروش گاز، عشق‌آباد در نهایت مجبور به مصالحه با گازپروم برای از سرگیری صادرات گاز خود خواهد بود. زیر این شرایط و با عنایت به فشارهای گازپروم و تأکید آن بر اقتصادی نبودن قرارداد گازی فعلی آن با ترکمنستان، به نظر می‌رسد تنها راه موجود برای رفع اختلافات در این زمینه، رضایت طرف ترکمنی به تجدیدنظر در قرارداد گازی فعلی است که در دسامبر سال گذشتة میلادی منعقد شده است.

شایان ذکر است که اخیراً مقامات گازپروم با اشاره به اینکه آنها گاز ترکمنستان را به قیمتی خریداری خواهند کرد که بتوانند آن را به طرف‌های اروپایی بفروشند، و اینکه کشورهای اروپایی با قیمت‌های چندی پیش و از جمله قیمت‌هایی که قبلاً روسیه بر اساس آن اقدام به خرید گاز از ترکمنستان می‌کرده، گاز روسیه را نمی‌خرند، بر تجدید نظر در مفاد پیمان فعلی گازی خود با ترکمنستان تأکید کرده‌اند. آنها در اظهارنظرهای رسمی خود خواستار کاهش حج وارداتی از ترکمنستان به ۲۷ میلیون مترمکعب در روز شده و حتی بر کاهش بهاء آن نیز تأکید کرده‌اند تا اینکه طرف ترکمنی به یکی از این دو مورد رضایت دهد.

منبع: سایت - ایراس