مرزهای اخلاق

محدوده اخلاق تا کجاست؟ آیا همه اعمال ما باید مورد داوری اخلاقی قرار گیرند یا تنها برخی از آنها را باید در حیطه داوری اخلاقی گنجاند؟ آیا اخلاق فقط کار بد نکردن است یا اینکه کار …

محدوده اخلاق تا کجاست؟ آیا همه اعمال ما باید مورد داوری اخلاقی قرار گیرند یا تنها برخی از آنها را باید در حیطه داوری اخلاقی گنجاند؟ آیا اخلاق فقط کار بد نکردن است یا اینکه کار خوب کردن نیز از وظایف اخلاقی ماست؟ آیا انجام ندادن برخی از کارها، مثل غیبت و تهمت و دروغ، می‌تواند گواه اخلاقی بودن ما باشد یا اینکه ما، برای اخلاقی بودن، دستِکم در برخی از موارد، ملزم به انجام کارهایی، مانند کمک به دیگران نیز هستیم؟ آیا کمک به دیگران وظیفه اخلاقی ماست یا فقط لطف ما؟ ‏

کتاب «مرزهای اخلاق» تالیف شیرزاد پیک حرفه تلاش می‌کند تا به سئوال‌هایی از این دست پاسخ دهد که به واقع، کرانه اخلاق تا کجا گسترده است؟ آیا تمام اعمال ما بایستی مورد داوری اخلاقی قرار بگیرد؟ آیا اخلاق مجاز است تا به طرح درخواست‌های پرهزینه‌ و خود محور روی آورد؟ همچنین نویسنده در این کتاب سئوالات کلی تری را نیز طرح و پاسخ می‌دهد که از آن جمله سئوالاتی است که گاه دغدغه ذهنی بسیاری از مردم است؛ «اگر تقاضاها و مطالبات اخلاق از ما، با علایق شخصی ما ــ مثلاً علایق ما نسبت به خود،‌ خانواده و دوستانمان ــ متعارض باشند، باید جانب کدام‌یک را بگیریم؟ آیا باید همیشه جانب اخلاق را بگیریم و از علایق شخصی خود دست بشوییم یا اینکه علایق شخصی می‌توانند بر الزامات اخلاقی اولویت داشته باشند؟ آیا مطالبات اخلاق می‌توانند حتی خودآیینی و تمامیت شخصی ما را نیز تحت‌الشعاع قرار دهند؟ آیا اخلاق می‌تواند تقاضاهای شدید و پرهزینه‌ای از ما داشته باشد یا اینکه تقاضاها و مطالبات اخلاق از ما باید به گونه‌ای باشند که بیشتر مردم از عهدهء انجام آنها برآیند؟ چرا باید اخلاقی باشیم؟ از چه قواعد اخلاقی‌ای باید پیروی کنیم و آن قواعد چگونه توجیه می‌شوند؟ آیا پیروی از قواعد اخلاقی عاقلانه است؟ آیا، از لحاظ اخلاقی، مجاز هستیم، در برخی از موارد، آن قواعد را زیر پا بگذاریم؟

کتاب «مرزهای اخلاق» در دو بخش تنظیم شده که نویسنده در بخش نخست با مقدمه‌ای مبسوط به سراغ «تبیین، تحلیل و نقد نظریه‌های اخلاقی جدید درباره میزان مطالبه اخلاق» می‌رود. وی در این بخش با بررسی «مولفه‌ها و میزان مطالبه‌ اخلاق» به تبیین سه نگرش حداکثر گرایی، اعتدال گرایی و حداقل گرایی پرداخته و با تحلیل و نقد محدودیت و اخلاق حداکثر گرا به بخش دوم می‌رسد. در این بخش با «تلاش برای دفاعی قراردادگرایانه از اخلاق اعتدال گرا» به دفاع از حوزه‌ مزبور بر اساس مبانی قراردادگرایی سود محور و حق محور می‌پردازد. کتاب «مرزهای اخلاق» توسط نشر نی منتشر شده است.‏

رضا جاودان