ظریف و ظرافت رسانه های اجتماعی

رسانه های اجتماعی مساحتی جدید در حوزه اطلاع رسانی را رقم زده اند به بیان دیگر زیست بوم رسانه ها دست خوش تغییر شده است

رسانه‌های اجتماعی مساحتی جدید در حوزه اطلاع‌رسانی را رقم زده‌اند. به بیان دیگر زیست‌بوم رسانه‌ها دست‌خوش تغییر شده است.

نسبت منابع خبری، رسانه ها، فضای عمومی و شهروندان تغییر کرده است. منابع خبری ارتباطی مستقیم و همزمان با رسانه ها و مردم دارند. در کانون گفت وگوهای آنلاین و مجازی هستند و صداهای مختلف را بدون واسطه می شوند. دیگر دسترسی به آنها – آنهایی که پدیده اجتماعی بودن و شبکه ای بودن را درک کرده اند- آسان است و دیگر در انحصار عده ای محدود نیست.

در مدل های کلاسیک ارتباطی منابع خبری با واسطه های مختلف به شهروندان دسترسی داشتند. دروازه بانی خبر در رسانه ها و تن دادن به ملزومات سازمان های رسانه ای از جمله این واسطه ها بود. با گسترش فضای مجازی و ظهور پدیده وبلاگ نویسی اولین ترک ها در دیواره های بزرگ و قطور سازمان های بزرگ رسانه ای برداشته شد. شهروندان و کنش گران از این فضای تازه ایجاد شده برای وارد شدن به اولویت های سازمان های رسانه ای استفاده کردند و نتیجه این شد بسیاری از سازمان های بزرگ رسانه ای مجبورشدند برای رویارویی با پدیده ای جدید برنامه ریزی کنند: محتوای تولیدشده توسط کاربران. همین اتفاق هم پدیده روزنامه نگاری شهروندی را از حاشیه روزنامه نگاری به متن آن آورد و مخاطب را از کامنت گذاری در سایت ها و ستون های پیام تلفنی خوانندگان چندین گام به جلو آورد و آنچه را به صورت عام «روزنامه نگاری شهروندی» می نامیم، پدید آورد.

اتفاق مهمی که این روزها شاهد آن هستیم، استفاده مقام های رسمی ایران از فرصت این شبکه های اجتماعی است. پیش تر، این فرصت جدید، این مساحت جدید، نادیده گرفته می شد.

گام بعدی در زیست بوم رسانه ها با تولد و توسعه رسانه های اجتماعی و شبکه های اجتماعی برداشته شد. گسترش استفاده از دو شبکه اجتماعی توییتر و فیسبوک و عضویت مجموعا بیش از یک میلیارد نفر در این دو شبکه نشان خوبی از ظرفیت هایی است که در بطن آنها نهفته است. به طور خاص شبکه اجتماعی توییتر که از طریق مرورگرهای رایانه ای و تلفن های همراه هوشمند به راحتی و در همه جا در دسترس است، جایگاهی مهم در میان نخبگان سیاسی، شامل روزنامه نگاران سیاست مداران و مقامات عالی ملی و فراملی، یافته است. تقریبا تمام مقامات دولتی کشورهای بزرگ غربی یک اکانت رسمی و حقوقی در توییتر دارند و توییت های آنها منبع دست اولی برای رسانه ها و مردم است. ابزاری هم هست برای تعامل آنها با دست کم بخشی از مردمی که به شبکه های اجتماعی دسترسی دارند که البته در کشورهای توسعه یافته معمولا عدد قابل توجهی است.

اتفاق مهمی که این روزها شاهد آن هستیم، استفاده مقام های رسمی ایران از فرصت این شبکه های اجتماعی است. پیش تر، این فرصت جدید، این مساحت جدید، نادیده گرفته می شد. با وجود اینکه برخی مقامات خارجی مرتبط با مسائل ایران مانند آلن ایر سخنگوی فارسی زبان وزارت خارجه آمریکا از مدت ها قبل تر با داشتن فیسبوک و توییتر فارسی مورد توجه رسانه ها و کاربران فارسی زبان بودند، اما این فضای مهم رسانه ای-تعاملی همچنان نادیده گرفته می شد. اما بالاخره این انتظار دیری نپایید، تا جایی که چند هفته پیش از آغاز ماراتن نفس گیر مذاکرات هسته ای در ایران، شاهد ورود رسمی وزیر خارجه ایران به این دو شبکه اجتماعی بودیم.

لحن خاص و صمیمانه ظریف در نوشته های فیسبوک اش خطاب به مردم ایران و تسلط او بر بافتار توییتر و حضور مؤثرش در این رسانه سبب شد تا او با بهره گیری از رسانه های اجتماعی هم در عرصه بین المللی هم تراز طرف های دیگرش بر پوشش خبری رسانه ها اثربگذارد و هم با جلب حمایت های گسترده مردمی طیف متنوعی از مخالفان و منتقدان داخلی اش را در اقلیت قرار دهد

محمدجواد ظریف با حضور فعال در فیسبوک به زبان فارسی، و با هدف برقراری ارتباط مستقیم با انبوه کاربران فارسی زبان آن صورت گرفت و سبب جلب همدلی و همراهی گسترده در میان مردم شد. همچنین راهبرد او برای حضور در توییتر، انتخاب زبان انگلیسی برای توییت هایش و با هدف اثرگذاری بر مخاطبان بین المللی، شامل روزنامه نگاران و سیاست مداران بین المللی، بود. هرچند که توییت ها او به همین محدود نماند و منبع کاربران و رسانه های ایرانی هم شد. توییتر ظریف در فاصله دور دوم و سوم مذاکرات و به دنبال اظهارنظرهای وزیر خارجه آمریکا به بستری رسمی-غیررسمی برای پاسخ های وزیر خارجه ایران تبدیل شد، ابزاری که هم به جدیت اظهارنظرهای رسمی نیست که تبعات خاص داشته باشد و هم وزیرخارجه ایران را از انفعال بیرون آورد و به سرعت پاسخ هایش را در صدر رسانه های جهانی جای داد.

در جریان دور سوم مذاکرات نفس گیر هسته ای در ژنو، علاوه بر ظریف معاون او، عراقچی، نیز حساب توییتر خود به زبان فارسی را راه اندازی کرد و به این ترتیب بر توان رسانه ای تیم مذاکره کننده هسته ای افزود. تسلط رسانه ای تیم ایرانی تا جایی گسترش یافت که مایکل مان سخنگوی کاترین اشتون نیز شروع به ارسال توییت های فارسی کرد. در کنار مذاکرات سخت و پرچالش پشت درهای بسته، توییتر نیز به بستری دیگر برای مذاکره کننده ها تبدیل شده بود.

لحن خاص و صمیمانه ظریف در نوشته های فیسبوک اش خطاب به مردم ایران و تسلط او بر بافتار توییتر و حضور مؤثرش در این رسانه سبب شد تا او با بهره گیری از رسانه های اجتماعی هم در عرصه بین المللی هم تراز طرف های دیگرش بر پوشش خبری رسانه ها اثربگذارد و هم با جلب حمایت های گسترده مردمی طیف متنوعی از مخالفان و منتقدان داخلی اش را در اقلیت قرار دهد؛ همه اینها نیز به مدد ظرافت و دقت او و مشاورانش در به کارگیری ابزارهای جدید رسانه ای و شناخت درست از زیست بوم جدید رسانه ای به دست آمده است.