سرو سایه فکن

محمدعلی اسلامی ندوشن در ۱۳۰۴ در ندوشن از توابع شارسان یزد به دنیا آمد. او نویسنده و اندیشمند و مترجم و شاعر و منتقد و ایرانشناس و وجدان اجتماعی عصر حاضر ماست؛ صاحب ذوق و سلیقه …

محمدعلی اسلامی ندوشن در ۱۳۰۴ در ندوشن از توابع شارسان یزد به دنیا آمد. او نویسنده و اندیشمند و مترجم و شاعر و منتقد و ایرانشناس و وجدان اجتماعی عصر حاضر ماست؛ صاحب ذوق و سلیقه ای سرشار از زیبائی و دقت است؛ در جوانی چند شعر خوب که روح یک جوان صاحب ذوق را نشان می داد در مجله سخن چاپ نمود و پس از آن به غیر از هفتاد و هفت رباعی که چند سال پیش چاپ نمود دیگر شعری نگفت. پس از اخذ لیسانس حقوق از دانشگاه تهران به پاریس رفت و فارغ التحصیل دکترای حقوق بین الملل از سُربون شد. زبان فرانسه را در آنجا به خوبی فرا گرفت و در هنگام اخذ دکتری برای پایان نامه خود به لندن رفت و زبان انگلیسی را هم به نیکی آموخت. پس از بازگشت از پاریس مدتی را به تدریس رشته حقوق در دانشگاه‌ها پرداخت. پس از سپردن ریاست دانشگاه تهران به پروفسور رضا، او توانست وارد دانشکده ادبیات شود و در این رشته تدریس کند. برای کسانی که با تدریس او در رشته ادبیات به علت داشتن دکتری حقوق مخالف بودند همان چند کتاب اولی که دکتر اسلامی ندوشن درباره ادب فارسی و شعرا نوشته بود کافی نمود. بعد از آن او فرصت یافت که بیشتر بر روی نقد ادب فارسی و ادبیات تطبیقی و سفرنامه‌ها و ترجمه‌ها تمرکز کند و قلم زیبای خود را در این زمینه به کار گیرد.

دکتر اسلامی ندوشن صاحب ذهنی سرشار از وجد ادبی و حوصله ای فراوان و کوششی کم نظیر و قلمی دقیق است. در تمامی آثار او این وسواس دقیق بودن و درست بودن دیده می شود. او از زمره هوشمندانی نیست که غرق اندیشه‌های خویش باشند و در فانوس خیال خود به سر برند بلکه کسی است که مسئولیت و رسالت خود را می شناسد و هر کاری که انجام می دهد برای این هدف است. او با نگاهی نو، ادب فارسی را تحلیل می کند و انتقادهای او بسیار درست و بجاست. سفرنامه‌هائی که درباره سفرهای خود نوشته است به قدری گویا و دقیق و با حوصله است که هر خواننده ای را با خود به آن مکان‌ها می برد، توصیفات بجا و موشکاف و تحلیل‌ها، سفرنامه‌هایش را در ایران کم نظیر ساخته است. به طور کلی یکی از موفقیت‌های او وسواس و حوصله بی پایانیست که در خوب و قوی نوشتن دارد. هر مطلبی باید به درستی و با دقت از خامه اش جاری شود و اگر غیر از این باشد او هیچگاه دست به چاپ آن اثر نمی یازد.

کتاب‌های دکتر اسلامی ندوشن چند دسته است: کتاب‌هائی که ترجمه کرده است مانند اشعار شارل بودلر به نام «ملال پاریس و گلهای بدی» و «شور زندگی» از ایروینگ استون؛ مقاله‌هائی اجتماعی که نوشته است: «فرهنگ و شبه فرهنگ»، «ایران و تنهائیش» و «مرزهای ناپیدا»؛ سفرنامه‌ها مانند: «در کشور شوراها» و «صفیر سیمرغ» و «آزادی مجسمه»؛ نقد ادبی مانند: «جام جهان بین» و «آواها و ایماها»؛ و یک داستان بلند به نام «افسانه و افسون» و یک کتاب داستان کوتاه به نام «پنجره‌های بسته»، این دو کتاب اخیر را هیچگاه تجدید چاپ نکرد. چند سال پیش یک کتاب دو جلدی به نام «از رودکی تا بهار» از دکتر اسلامی ندوشن چاپ شد که تا کنون در ادب فارسی نظیر نداشته است و هیچکس همانند او نتوانسته است با نگاهی اینچنین دقیق و نو به بیست و دو شاعر بزرگ ادب فارسی از عصر رودکی تا «ملک الشعرا بهار» بپردازد. از کتاب‌هائی که او درباره شاهنامه نوشته است می توان از «زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه» و «سرو سایه فکن» نام برد که او را در پرداختن به شاهنامه و موضوعاتش در ایران یگانه کرده است؛ کاری که هیچکس همانند او تا بدین حد به موفقیت نرسیده است. در تمامی این آثار قلم خیره کننده نویسنده به خوبی نمایان است که با ذوق و سلیقه خاص خود، خواننده را با موضوعی بکر و تازه از نگاهی نو آشنا می سازد. دکتر اسلامی در قسمتی از کتاب «زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه» می گوید: «پیوند مردم باسواد و کم سواد ایران با آثار بزرگ ادبی خود پیوندی مستمر و همراه با ارادت و اعتقاد بوده است. تنها در دوران ماست که این پیوند سستی گرفته و به همین سبب است که ما در بین تحصیل کرده‌های کشور خود به اینهمه روح‌های عبوس و نازا و حریص و ناآرام بر می خوریم... شاهنامه یکی از کتاب‌هائی است که می تواند در این گیر و دار به یاری نسل سرگردان کنونی بیاید.» او این کتاب را نه تنها حماسه ساکنان ایران، بلکه حماسه بشر پوینده می خواند که با سرنوشت قهّار دست و پنجه نرم می کند. دکتر اسلامی ندوشن هم اکنون ۸۴ سال دارد و در حال نوشتن کتاب‌های دیگر است؛ عمرش همیشه جاودان باد.

شهرام امیرپور سرچشمه