درک و دریافت موسیقی

تربیت گوش وذوق موسیقایی ازجمله استعدادهای قابل رشد در هر انسانی است در این زمینه دانستن مبانی موسیقی, آگاهی از سیر شکل گیری هنر موسیقی, شناخت مکاتب هنری, وبیوگرافی خالق اثر امکان دریافت ظرافت های نهفته در آثار هنری را بیشتر فراهم می کند

تربیت گوش وذوق موسیقایی ازجمله استعدادهای قابل رشد در هر انسانی است .در این زمینه دانستن مبانی موسیقی، آگاهی از سیر شکل‌گیری هنر موسیقی، شناخت مکاتب هنری، وبیوگرافی خالق اثر امکان دریافت ظرافت‌های نهفته در آثار هنری را بیشتر فراهم می‌کند.

کتاب درک ودریافت موسیقی اثر پروفسور راجر کیمی‌ین که در نوع خود اثری متفاوت است، با این سوال مولف در پیشگفتار آغاز می‌شود: دلیل نگارش کتابی دیگر برای درک موسیقی چیست؟ او سپس پاسخ می‌دهد: تجربه‌ای سی ساله در دوره‌های درک موسیقی وتماس با دانشجویان ،ضرورت تدارک کتابی جذاب که متناسب با پسند ومعلومات دانشجویان باشد را به من نمایاند.پروفسور کیمی می‌گوید: مقصود من کتابی بوده است که برای مطالعه شخصی ونیز در کلاس درس مفید واقع شود.

این کتاب در یازده بخش تدوین شده است:بخش اول به مبانی و تئوری موسیقی اختصاص دارد. نویسنده در این بخش با بیانی روان وقابل فهم برای هنرجویان مبتدی،ضمن توضیح جایگاه صوت در زندگی روزمره انسان،ابعاد فیزیکی صوت را بررسی می‌کند ودر ادامه به شرح تئوری موسیقی می‌پردازد. پس از آن به ترتیب دوره‌های هنری قرون وسطا،رنسانس، باروک، کلاسیک، رمانیک، سده بیستم، جاز، نمایش‌های موزیکال و راک را مورد بررسی قرارمی‌دهد.این استاد موسیقی قرون وسطا را این گونه تعریف می‌کند:

یک هزاره از تاریخ اروپا قرون وسطا نامیده می‌شود. این دوران که از۴۵۰میلادی با فروپاشی امپراطوری روم آغاز شد آغازگر عصر ظلمت بود تمام اقشار جامعه، نفوذ قدرتمند کلیسای کاتولیک را احساس می‌کردند در این عصر راهبان در صومعه‌ها، آموزش را منحصر به آموزه‌های مذهبی ساخته و بیشتر مردم از جمله اشراف بی‌سواد بودند.

کلیسا همانگونه که بر نگرش واندیشه قرون وسطایی سیطره داشت بر جریان زنده موسیقی نیز حکمروایی می‌کرد. برجسته‌ترین موسیقی‌دانان، کشیش‌های خدمتگزار کلیسا بودند، پسر بچه‌ها در مدارس وابسته به کلیسا تعلیم موسیقی می دیدند و زنان مجاز به آواز خوانی در کلیسا نبودند،بااین سیطره کلیسا، جای شگفتی نیست که طی سده‌های متمادی از قرون وسطا فقط موسیقی مذهبی تصنیف شده است!

بخش عمده موسیقی قرون وسطا آوازی بود. کلیساها با نظر سابقه سازها در آئین کفرآلود (غیرمسیحی) به استفاده از ساز روی خوش نشان نمی‌دادند.به هر تقدیر از۱۱۰۰ میلادی به بعد ارگ به عنوان برجسته ترین ساز در کلیسا بکار گرفته شد. سرود گریگوریایی از جمله آثار بر جای مانده از قرون وسطا است که به مدت۱۰۰۰ سال موسیقی رسمی کلیسای کاتولیک رم بود.سرود گریگوریایی بیانگر کیفیتی آرام وقدسی است وبیشتر جلوه‌ای از معنویت کلیسا است تا فردیت انسان.

به رغم چیرگی سرود گریگوریایی،گونه‌های دیگر موسیقی در آن سوی کلیسا وجود داشته‌اند که مهم‌ترین آثار به جا مانده به دست نجیب زادگان فرانسوی که به نام (تروبادورها) و ( تروورها) نامیده می‌شوند ساخته شده است.

رخدادی مهم در فاصله سال‌های ۷۰۰تا ۹۰۰ میلادی شکل می‌گیرد. نخستین گام‌های حرکتی انقلابی که سرانجام موسیقی غرب را دستخوش دگرگونی ساخت، برداشته شد. راهبان در دسته همسرایان صومعه‌ها آغاز به افزودن خط ملودیک دیگری به سرود گریگوری کردند. در آغاز، این بخش بی‌آنکه نوشته شود به صورت بداهه اجرا می‌شد وملودی گرگوریایی را با زیر وبمی متفاوت مضاعف می‌کرد.حرکت این دوخط موازی با یکدیگر،نت در برابر نت وبه فاصله چهارم یا پنجم از یکدیگر بود واین شروعی برای پیدایش موسیقی پلی فونیک مستقل بااجرای همزمان است.

در ادامه دوره رنسانس ، عصر نوزایی یا تجدید حیات انسان نامیده می‌شود. رنسانس دوره کنجکاوی و فرد‌گرایی بود، چنان که لئوناردو داوینچی نقاش، پیکرتراش، معمار، موسیقیدان ودانشمند برجسته می‌تواند نماینده تمام عیار آن باشد!قدرت کلیسای کاتولیک در دوره رنسانس نسبت به قرون وسطی بسیار کاهش یافته بود.

در دوره رنسانس جنبش فکری غالب که اومانیسم نامیده شده است، زندگی ودستاوردهای انسان را مورد توجه قرار داده است. در ادامه کتاب مولف به همین ترتیب دوره‌های مختلف را بررسی کرده است و سرگذشت برجسته‌ترین موسیقیدانان غرب مانند یوهان سباستین باخ، گئورگ فردریش هندل، ولفگانگ امادئوس موتسارت، لودویگ وان بتهوون، شوبرت ، شومان، شوپن، مندلسون، هکتوربرلیوز را در کتاب گنجانده است.

در پایان هر بخش نمونه‌ای از آثار این هنرمندان نت نویسی وتجزیه و تحلیل شده است که با لوح فشرده پیوست کتاب، خواننده می‌تواند درک بهتری ازمباحث مطروحه داشته باشد. بخش پایانی کتاب به موسیقی غیرغربی اختصاص دارد که به ویژگی‌های موسیقی کشور‌هایی مانند: آفریقا، هند و ژاپن اشاره شده است و در آخر فهرستی از اصطلاحات فنی موسیقی جهت درک و دریافت بهتر خواننده از این دست مفاهیم ارائه شده است.

نویسنده : محمد کاریزنوی

مدرس موسیقی