هر قلب دردی درد قلبی نیست

علل درد قفسه سینه در گفتگو با دکتر محمدرضا رجبی فوق تخصص آنژیوپلاستی

بسیاری از افراد در سنین مختلف دردهای قفسه سینه را تجربه می‌کنند اما تشخیص این نکته که این درد مربوط به کدام یک از اعضای قفسه سینه است، کار سختی است. خیلی‌ها مشکلشان نفخ و سوزش‌سرمعده است اما نگران می‌شوند که نکند دردشان ناشی از سکته قلبی باشد و برعکس خیلی‌ها هم هستند که به قول دکتر رجبی، حتی سکته می‌‌کنند اما دردشان به اشتباه، با عنوان درد گوارشی یا درد کتف، تحت تشخیص و درمان قرار می‌گیرد....

با دکتر محمدرضا رجبی، متخصص بیماری‌های قلب و عروق، فوق‌تخصص آنژیوپلاستی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شاهد، درباره همین دردها گفت‌وگو کرده‌ایم.

▪ آقای دکتر! می‌گویند دردهای قفسه سینه علل متفاوتی دارند. منشا این دردها کجاهاست؟

ـ همان‌طور که گفتید، درد قفسه سینه می‌تواند منشا و علل بسیار متفاوتی داشته باشد. ما در قفسه سینه ارگان‌های زیادی داریم که هر کدام از آنها می‌تواند منشا درد قلبی باشد. عضله‌های قفسه‌سینه، دردهایی که مربوط به جدار قفسه‌سینه است، دردهای مربوط به دنده‌ها و دردهای عناصر جداری قفسه‌سینه می‌توانند منشا دردهای قفسه سینه باشند که نسبتا شیوع بالایی هم دارند. منشا دردها همچنین می‌تواند از ریه و بافت مرتبط با آن یا بیماری‌هایی که ریه را درگیر می‌کند، باشد. حتی عناصر گوارشی که داخل قفسه سینه وجود دارد مانند مری یا حتی معده و کیسه صفرا، بیماری‌های کبدی و دیافراگم هم می‌توانند منشایی برای دردهای قفسه‌سینه باشند اما مشکلات قلب و دردهای قلبی و عروقی یکی از مهم‌ترین علل دردهای قفسه‌سینه هستند. هر کدام از این عناصر می‌تواند منشا دردهای قفسه سینه باشد و برحسب اینکه نوع، تیپ و ماهیت درد چطور است، بیماری‌ها و مسایل مختلفی را مطرح می‌کنند.

▪ حالا کدام یک از این دردها را باید جدی گرفت؟

ـ دردهای با منشا قلبی را. البته گاهی دردهای قفسه سینه یا دردهای سینه‌ای که منشا قلبی هم ندارند جدی هستند؛ مانند دردهایی که مربوط به ریه است، مثلا آمبولی ریه از علل دردهای قفسه سینه است که منشا قلبی ندارد ولی باید جدی گرفته شود.

▪ بنابراین همه دردهای قفسه‌سینه یک علت جسمی دارند. درست است؟

ـ نه! گاهی بعضی‌ها دردهایی در قفسه سینه دارند که علت آن ممکن است عواملی مانند خستگی، تنش‌های عصبی و روحی‌روانی و مواردی از این قبیل باشد. این دردها معمولا مبهم و گذرا هستند و فرد بارها آن را تجربه کرده است. اما گاهی فرد یک درد حاد و شدید را که قبلا تجربه نکرده، ناگهان در قفسه سینه‌اش احساس می‌کند. در این صورت، باید این درد را جدی گرفت؛ حتی اگر درد قلبی نباشد.

▪ به‌جز درد قلبی، چه چیزی می‌تواند سبب ایجاد چنین درد ناگهانی و شدیدی باشد؟

ـ خب، مثلا این درد می‌تواند ناشی از پاره شدن جدار شریانی مانند آئورت باشد. آئورت یکی از رگ‌های اصلی بدن است که خون را از قلب به سایر احشاء می‌رساند. این درد می‌تواند ناشی از انسداد یکی از عروق ریوی (آمبولی ریه) باشد و ...

▪ آیا سن، جنس و روش زندگی هم تاثیری در بررسی پزشکی دردهای قفسه‌سینه دارند؟

ـ سوال خوبی پرسیدید. اتفاقا یک نکته بسیار مهم برای پزشکان، این است که درد قفسه‌سینه را در مورد چه بیماری و با چه شرایطی بررسی می‌کنند. مثلا وقتی یک آقای ۶۰ ساله‌ای که سیگار می‌کشد و دیابت هم دارد با درد قفسه سینه مراجعه می‌کند، احتمال سکته قلبی و گرفتگی عروق کرونرش بالا است اما وقتی یک جوان ۲۵، ۳۰ ساله بدون هرگونه عوامل خطرساز قلبی با درد قفسه سینه مراجعه کرده، مساله فرق می‌کند. یعنی سابقه بیماری‌ها و روش زندگی افراد در بررسی‌ دردهای قفسه سینه بسیار مهم است. فردی که عوامل خطرساز بیماری‌های قلبی مانند تجربه سیگار کشیدن، چربی خون بالا، سابقه خانوادگی سکته، سن بالا، دیابت، فشارخون بالا و تمام عواملی که فرد را مستعد بیماری‌های قلبی می‌کند را دارد و با درد قفسه سینه مراجعه می‌کند نسبت به کسی که این عوامل خطرساز را ندارد، باید بیشتر مورد دقت و بررسی قرار گیرد.

▪ برعکس این قضیه هم امکان‌پذیر است؟ یعنی ممکن است فردی بیماری قلبی داشته باشد اما درد قفسه سینه نداشته باشد؟

ـ بله! چند گروه از افراد جزو گروه‌های پرخطر محسوب می‌شوند و متاسفانه ممکن است علایم بیماری قلبی در آنها نهفته باشد و خودش را نشان ندهد. در راس این افراد، بیماران دیابتی قرار دارند. دیابت سبب تخریب اعصابی می‌شود که از قلب نشات می‌گیرند و در نتیجه ممکن است افراد مبتلا به دیابت، بیماری قلبی هم داشته باشند اما هیچ علامتی نداشته باشند و زمانی مراجعه ‌کنند که با اولین سکته وسیع قلبی یا نارسایی قلبی مواجه شده‌اند. یک گروه هم افرادی هستند که از مواد مخدر و ترکیبات مسکن‌ قوی استفاده می‌کنند. بیماری قلبی در این افراد هم به صورت کاذب پنهان می‌ماند و درد خودش را نشان نمی‌دهد.

▪ به نظرم مشکل اصلی در دردهای قفسه سینه این است که خیلی وقت‌ها بیماران، دردهای گوارشی و دردهای قلبی را با هم اشتباه می‌گیرند.

ـ دقیقا. ممکن است بیماران به متخصصان قلب مراجعه کنند؛ در حالی که مشکل‌ گوارشی دارند ولی درد آنها خودش را به صورت درد قلبی نشان می‌دهد؛ مانند زخم‌های معده و مری، بازگشت اسید معده به مری، سنگ کیسه صفرا و انواع و اقسام بیماری‌های گوارشی. برعکس، ممکن است بیماران قلبی‌ای داشته باشیم که حتی سکته هم کرده‌اند اما دردهایشان به صورت دردهای گوارشی مانند سوزش سردل، درد کتف، درد دست چپ و... نشان داده شده است و علایم اصلی سکته قلبی را نداشته‌اند.

▪ پس حالا لازم است علایم بیماری‌های قلبی را بهتر بشناسیم. ممکن است در این زمینه توضیح بیشتری بدهید؟

ـ با توجه به شیوع بسیار بالای بیماری عروق کرونر در سطح جامعه و با توجه به اهمیت بیماری و تبعات خطرناکی که به دنبال دارد، بیشتر به این بیماری می‌پردازم. در این بیماری، عروق کرونر به دلایل گوناگونی تنگ می‌شوند و برحسب اینکه شدت این تنگی چقدر باشد، علایم مختلفی ایجاد می‌شود که متاسفانه بدترین علامت آن انسداد کامل، حاد و ناگهانی عروق کرونر و در نتیجه سکته قلبی یا انفارکتوس قلبی است. البته همه بیماران قلبی با سکته مراجعه نمی‌کنند. افرادی که سکته کرده‌اند دردهای شدیدی را در پشت جناغ سینه‌شان احساس می‌کنند. درد به صورت محدود و نقطه‌ای نیست. یک فشار و سنگینی شدید و مبهمی را در قفسه‌سینه حس می‌کنند. معمولا شدت درد زیاد است و گاهی به دست چپشان انتشار دارد یا با علایمی مانند تنگی نفس، احساس تهوع و استفراغ، عرق سرد، افت فشارخون و... همراه است. ضمن اینکه دردهای ناشی از بیماری‌های قلبی با فعالیت بیشتر شده و با استراحت از بین می‌روند؛ در حالی که دردهای بیماری‌های گوارشی چنین ویژگی‌هایی ندارند.

کلا دردهای قفسه‌سینه در افراد سن ۵۰ سال و بالاتر نیاز به بررسی و پیگیری بیشتر دارند. برخی عوامل، علایم ناشی از گرفتگی عروق کرونر را تشدید می‌کنند و گروهی از عوامل، آنها را کاهش می‌دهند. به‌عنوان نمونه این دردها در ابتدای صبح شدت بیشتری دارند. در هوای سرد، دردهای قلبی بیشتر اتفاق می‌افتند و به‌دنبال استرس بیشتر تکرار می‌شوند. حین ورزش و فعالیت،‌ احساس درد و فشار در قفسه‌سینه ایجاد می‌شود و برعکس، استراحت، مصرف ترکیبات نیترات یا قرص‌های زیرزبانی باعث کاهش دردها می‌شود. افرادی که تنگی‌های متعدد عروق قلبی دارند و جزو بیماران مزمن قلبی هستند، سالیان سال با این دردها آشنایند و خودشان به وضوح به ماهیت درد پی می‌برند و دردهای قلبی را از سایر دردها افتراق می‌دهند.

محمدمهدی فخاری