جاسوسی نو

در پی پیشرفت قابل توجه تكنولوژی, عرصه جاسوسی تا حد زیادی خصوصی شده است امروز جمع آوری اطلاعات از طریق تكنولوژی پیشرفته و استفاده از ماهواره ها و وسایل الكترونیكی تا حد زیادی جای شیوه های قدیمی جاسوسی را كه آژانس هایی مثل سیا دنبال می كردند گرفته است

اطلاعات و جاسوسی بخش خصوصی در حال تبدیل شدن به بخش مهمی از نظم نوین اطلاعات جهانی است ( رئیس سابق واحد هماهنگ كننده امور آكادمیك سیا)

وقتی از اطلاعات و جاسوسی بحث می شود، معمولا سازمان های دولتی مانند سیا، سرویس اطلاعات و جاسوسی انگلیس(SIS) و وزارت امنیت ملی چین در ذهن تداعی می شود. این استنباط عمومی وجود دارد كه این سازمان های دولتی هستند كه فعالیت جاسوسی، تجزیه و تحلیل اطلاعات و برخی ماموریت های مختلف را انجام می دهند. اكثر كشورهای جهان علاوه بر آژانس های اطلاعاتی، آژانس های ضد اطلاعاتی نیز دارند كه وظیفه آنها جلوگیری از فعالیت جاسوسان و حفاظت از امنیت ملی است. در پی حوادث یازده سپتامبر توجه ویژه ای به اطلاعات و نقشی كه در امنیت ملی می تواند داشته باشد، معطوف شده است. با وجود این نسبت به جاسوسی در بخش خصوصی همچنان غفلت می شود. این در حالی است كه اطلاعات جمع آوری شده توسط بخش خصوصی نیز می تواند به اندازه اطلاعات آژانس های دولتی در امنیت ملی اهمیت داشته باشد.

در حقیقت در پی پیشرفت قابل توجه تكنولوژی، عرصه جاسوسی تا حد زیادی خصوصی شده است. امروز جمع آوری اطلاعات از طریق تكنولوژی پیشرفته و استفاده از ماهواره ها و وسایل الكترونیكی تا حد زیادی جای شیوه های قدیمی جاسوسی را كه آژانس هایی مثل سیا دنبال می كردند گرفته است. زمانی تصویربرداری ماهواره ای یكی از تكنولوژی های مخفی كشورهای قدرتمند، برای جاسوسی بود ولی امروز تهیه تصاویر ماهواره ای از هر نقطه ای از جهان، توسط بسیاری از شركت های خصوصی صورت می گیرد و این تصاویر بدون مشكل به فروش می رسند. بسیاری از این تصاویر از طریق پایگاه های اینترنتی به فروش می رسند؛ یعنی این كه فروشنده این تصاویر حساس حتی خریدار و اهداف آن را نمی شناسد. این پیشرفت های تكنولوژیكی باعث شده آژانس های جاسوسی كه در گذشته امكان پرتاب ماهواره به فضا را نداشتند، اكنون این اطلاعات را از بخش خصوصی بخرند. امروز جاسوسی از طریق تكنولوژی پیشرفته در بخش خصوصی، كمتر از شیوه های قدیمی جاسوسی، مانند اعزام جاسوس به خاك یك كشور، خصمانه به نظر می رسد. این در حالی است كه تكنولوژی های ضد اطلاعاتی مانند دستگاه های رمزبندی مكاتبات و مكالمات تلفنی و یا سیستم های Firewall مورد استفاده بیشتری قرار می گیرد.

اطلاعات و جاسوسی بخش خصوصی در حال تبدیل شدن به بخش مهمی از نظم نوین اطلاعات جهانی است.

● تفاوت بخش دولتی و بخش خصوصی در زمینه جاسوسی

اما تفاوت های اطلاعات بخش خصوصی و بخش دولتی چیست؟ هدف اطلاعات و جاسوسی دولتی حفاظت از كشور است، در حالی كه هدف اصلی اطلاعات و جاسوسی بخش خصوصی عمدتاً كسب سود اقتصادی بیشتر است. در زمینه ضداطلاعاتی نیز قوانین متفاوتی بر دو بخش دولتی و خصوصی حاكم است. اقدامات دولت ها برای مقابله با فعالیت جاسوسی كشورهای دیگر شامل سعی در نفوذ در سازمان های جاسوسی خارجی از طریق كاركنان آنها، تلاش برای جذب همكاری عناصر جاسوسی بیگانه و یا بهره برداری از تكنیك های دفاعی مانند سیستم های نظارتی است تا امكان رخنه عناصر خارجی به حداقل برسد. در بخش خصوصی بسیاری از این تكنیك ها یا از لحاظ قانونی ممنوع هستند و یا در واقعیت نمی توانند در بخش خصوصی كارایی داشته باشند. بنابراین بخش خصوصی ناچار است روش های ملایم تری را برای مقابله با جاسوسان ابداع كند؛ چرا كه ابزار بخش خصوصی محدودتر است. همان طور كه گفته شد، هدف از جاسوسی در بخش خصوصی كسب سود اقتصادی از طریق فروش اطلاعات حساس به مشتریان است. عمده این مشتریان خود شركت هایی هستند كه از طریق دستیابی به این اطلاعات سعی در كسب سود اقتصادی بیشتر دارند. بنابراین به جاسوسی بخش خصوصی، جاسوسی صنعتی نیز گفته می شود.

در امریكا در سال ۱۹۹۶ قانون جاسوسی اقتصادی به تصویب رسید. هدف از این اقدام مبارزه جدی تر با جاسوسان خارجی بود كه در زمینه گردآوری اطلاعات صنعتی فعالیت می كردند. با وجود این مشخص شد تصویب چنین قانون هایی نمی تواند به طور كارایی مانع فعالیت جاسوسی صنعتی شود و فقط فعالیت جاسوسی را پرهزینه تر می كند. محدودیت های حقوقی و اخلاقی در جاسوسی بخش خصوصی به سهولت نقض می شوند. مثل بیشتر آژانس های اطلاعات دولتی، اطلاعات بخش خصوصی نیز از منابع باز تهیه می شود. منابع باز، منابعی مانند رسانه های چاپی و الكترونیكی و اینترنت هستند كه تقریباً به طور رایگان و به راحتی در دسترس هستند. تهیه و تولید بانك های اطلاعاتی اینترنت ـ محور میزان منابع باز را به حدی افزایش داده است كه برخی تحلیل گران معتقدند دیگر نیازی به شیوه های سنتی گردآوری اطلاعات نیست. این منابع باز، جاسوسی را كاربردی تر كرده است چرا كه اطلاعات جمع آوری شده می تواند كامل كننده اطلاعات جمع آوری شده از طریق جاسوسی كه معمولاً مبهم و ناكامل هستند باشد.

با وجودی كه قرار نیست عاملان اطلاعاتی بخش خصوصی به جاسوسی بپردازند، دسترسی به تكنولوژی های پیشرفته ای دارند كه فراهم كننده بسیاری از نیازهای یك عملیات جاسوسی است. یكی از روش های مبتنی بر تكنولوژی پیشرفته كه به طور گسترده در بخش خصوصی رشد كرده است، كاوش دیتا است. تكنیك های كاوش دیتا، تكنیك های پیدا كردن اطلاعات در بانك های اطلاعات رایانه ای است. یكی دیگر از تكنولوژی های حساسی كه اكنون در دسترس بخش خصوصی است، تكنولوژی ماهواره ای است.

یكی دیگر از تفاوت های اطلاعات بخش خصوصی و دولتی در این است كه سازمان های اطلاعاتی دولتی، بخشی مستقل هستند و قسمتی از زیرساختار دولت محسوب می شوند. اما فعالیت اطلاعاتی بخش خصوصی به صورت مستقل دنبال نمی شود؛ یعنی یك شركت صرفاً تحت عنوان شركت اطلاعات و جاسوسی فعالیت نمی كند. فعالیت اطلاعاتی در بخش خصوصی از طریق یكی از معاونت های شركت خصوصی دنبال می شود و برخی شركت ها، تحت عنوان شركت های مشاوره فعالیت می كنند ولی در حقیقت بخش عمده ای از فعالیت خود را به جاسوسی اختصاص داده اند.

شركت های اطلاعاتی بخش خصوصی ممكن است در زمینه گردآوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات در مورد رقبای موجود در بازار، ریسك های سرمایه گذاری خارجی و یا ابعاد مختلف امنیتی، تخصص داشته باشند.

● تفاوت اقدامات امنیتی و اقدامات اطلاعاتی

مقامات تجاری امریكا تمایلی ندارند كه واحدی تحت عنوان واحد اطلاعات در شركت خود داشته باشند؛ چرا كه معتقدند وجود چنین بخشی در شركت می تواند حاكی از این باشد كه شركت در زمینه جاسوسی صنعتی و یا حداقل یك كار غیرقانونی دیگر فعالیت دارد. مدیران به خوبی نمی توانند درك كنند اطلاعات تا چه حد می تواند در وضعیت شركت نقش داشته باشد؛ چرا كه نتایج كارهای اطلاعاتی اغلب قابل اندازه گیری نیستند. با وجود این همین رهبران تجاری به این اطلاعات نیاز دارند. اطلاعات می تواند مانع شگفت زدگی، باعث برنامه ریزی استراتژیك، نظارت بر تحولات و كمك در شكست دادن رقبا شود. در حقیقت هزینه برای فعالیت اطلاعاتی در بخش خصوصی با هدف كسب موفقیت و فرصت های اقتصادی بیشتر صورت می گیرد.

اما در مورد مسایل امنیتی این رویكردها چندان وجود ندارد. هزینه برای اقدامات امنیتی با هدف جلوگیری از ضرر صورت می گیرد و برخلاف مسایل و فعالیت های اطلاعاتی، هزینه اقدامات امنیتی تا حد زیادی قابل برآورد و تخمین است. به علاوه مدیران مشكلی با واژه فعالیت امنیتی ندارند. در امریكا این الگو ایجاد شد كه شركت ها امور اطلاعاتی خود را به شركت های دیگر می سپارند ولی فعالیت های امنیتی را از طریق یكی از معاونت های خود انجام می دهند. بسیاری از شركت های تازه تاسیس حتی نسبت به اصول و اقدامات امنیتی نیز بی تفاوت هستند و فقط زمانی متوجه اهمیت این اقدامات می شوند كه به نوعی صدمه ببینند و یا ضرر كنند.

در امریكا هر كسی كه بخواهد می تواند یك مأمور اطلاعاتی بخش خصوصی شود و كافی است فقط یك كارت چاپ كند و در جست وجوی شغلی متناسب با آن باشد. هیچ نوع گواهینامه برای چنین افرادی ضروری نیست و هیچ آزمایش استاندارد شده ای از آنها گرفته نمی شود. اكثر این اطلاعات هیچ فعالیت در بخش اطلاعاتی دولتی ندارند. اما در امریكا شرایط لازم برای یك مأمور امنیتی بودن سفت و سخت تر است. تمام افرادی كه در حیطه امنیتی فعالیت می كنند باید مدرك پرسنل حفاظتی مجاز باشند. این مدرك از سوی جامعه امنیت صنعتی امریكا (ASIS) اعطا می شود.

تمام افرادی كه مدتی در یك سازمان اطلاعاتی مشغول به كار بوده اند، یك مدل نظری عنوان چرخه اطلاعاتی را فرا می گیرند. چرخه اطلاعاتی زمانی آغاز می شود كه سیاست گذاران از مدیران اطلاعاتی برخی اطلاعات لازم و ضروری را درخواست می كنند. این اعلام نیاز، آغازگر مرحله دوم چرخه اطلاعاتی، یعنی گردآوری اطلاعات است. سپس تحلیل گران این اطلاعات را تجزیه و تحلیل می كنند. این نتیجه گیری ها به سیاست گذارانی كه اطلاعات را خواسته بودند ارسال می شود و سیاست گذاران تصمیم لازم براساس این اطلاعات اتخاذ می كنند. با وجودی كه این مدل در بخش اطلاعات دولتی خیلی دقیق پیگیری نمی شود، در بخش اطلاعات خصوصی به طور نسبتا دقیقی پی گیری و اجرا می شود.

نویسنده: آرتور هالنیك

مترجم: مهدی قلی زاده

---