بورژوازی و برداشت های متعدد از آن

در اروپای قرون وسطا به فردی که در فاصله شهر و روستا یا بورگ ( (Bourg زندگی کرده و با خرید و فروش و دلالی محصولات کشاورزی و صنایع شهری امرار معاش می کرد و نه از طبقه ارباب بود و نه از طبقه …

در اروپای قرون وسطا به فردی که در فاصله شهر و روستا یا بورگ ( (Bourg زندگی کرده و با خرید و فروش و دلالی محصولات کشاورزی و صنایع شهری امرار معاش می کرد و نه از طبقه ارباب بود و نه از طبقه دهقان، بورژوا Bourgeois() اطلاق می گردید.

بدین ترتیب، “بورژوا” به معنای فردی از طبقه میانه شد. بورژوازی به صورت اسم جمع در اصل، در فرانسه عنوانی بود برای طبقه میانه سوداگر و پیشه ور؛ اما رفته رفته در مباحثات سیاسی معنای خاص و وسیعی به خود گرفت.

برخی نویسندگان از جمله مولیر و بالزاک، بورژوازی را نمودار آزمندی، پستی طبع و بی ذوقی شمرده اند و برای آن جز پول پرستی انگیزهای نمی شناسند و معتقدند بورژوازی، طبقه ای است که همه چیز، از جمله فرهنگ را به شیء و کالا تبدیل می کند. بورژوازی، در اصطلاح مارکسیستی، به معنای سودا گران، پیشه وران و دارندگان مشاغل آزاد در برابر پرولتاریا (طبقه کارگر) است که تنها با فروش نیروی کار خود زندگی می کند. از نظر مارکس، سرمایه داری از رشد طبقه میانه سوداگر و صنعتگر جامعه قرون وسطایی پدید آمده و بر ویرانه های آن بساط فرمانروائی سیاسی و اقتصادی خود را برقرار کرده و با نظریات لیبرال خویش روابط اقتصادی و سیاسی جامعه را دگرگون کرده است .

بدین ترتیب، واژههای “بورژوا” (به معنای فرد وابسته به طبقه بورژوازی) و “بورژوازی”، به زبان سوسیالیست های اروپای قاره ای- که از۱۸۹۰ به بعد اکثرا غیر مارکسیست شدند- وارد شد و از آن پس به معنای “سرمایه دار خرده پا”، “غیر سوسیالیست” و “غیر مارکسیست” باب شد. بنا بر این ، در اصطلاحات مارکسیستی، “جامعه بورژوازی” به معنای “جامعه سرمایه داری” و “احزاب بورژوازی” به معنای “احزاب غیر سوسیالیست” و “سوسیالیسم بورژوازی” به معنای “سوسیالیسم غیر مارکسیست” است.

تقسیم بورژوازی به بورژوازی بزرگ grand bourgeoisie() و خرده بورژوازی از دیدگاه فرهنگی- سیاسی نیز معنا یافته است. بورژوازی بزرگ را معمولا طبقه ای می دانند که صرف ثروت برای برخورداری از جنبه های معنوی و فرهنگی، زندگی آریستوکرات وار (اشرافی) را آموخته است ولی خرده بورژوازی ، به نظر برخی، نشان روح کاسب کارانه، حسابگر، تنگ چشم و خالی از هر گونه بلند پروازی و تعالی انسانی است.

محمد قربانی گلشن آبادی