نگاهی به مولفه های فرهنگی موثردرتفاوت بلندی صدا در دو قومیت آذری و کرد

سیدجواد مسکینی

مقدمه:
کشور ایران دارای حوزه های فرهنگی متعددی است از جمله آنها فرهنگ کردی،آذری ی،لری و غیره که البته  این حوزه ها در درون خود تنوعات (گویش،لهجه ، آداب و رسوم و ... ) بسیاری را دارندواین امر نه تنها مانعی درمسیر تحقق وحدت ملی نیست بلکه به عنوان ثروت ملی و نشانه غنای فرهنگی کشور ما محسوب می شود.(نرسیسیانس،1382).این مقاله کوتاه سعی دارد با بررسی اجمالی بلندی صدا و نوع روابط اجتماعی از لحاظ برون گرائی و درون گرائی فرهنگی دو قوم کرد و آذری  زبان،بوسیله مطالعه دو گروه دانشجویان آذری  زبان شمال استان همدان و کرد زبان استان کرمانشاه،تفاوت های زبانی مذکوراز نوع آوایی را توصیف و با احتیاط به چرائی وجود این تفاوتها با توجه به فرهنگ آنان بپردازد.
لازم به ذکر است که نگارنده مقاله بدلیل زندگی در محیط چند زبانه و چند فرهنگی (اسدآباد همدان)توانائی برقراری ارتباط با هردو زبان را داراست و ارتباط نزدیک وطولانی مدت با هر دو فرهنگ داشته است.

نمونه مورد مشاهده :
نمونه مورد مطالعه ما دو دسته 4 نفره از دانشجویان آذری  زبان و کرد زبان در محیط خوابگاه تربیت معلم شهید مقصودی شهر همدان می باشد که در بازه زمانی دوساله از سال تحصیلی 77تا 79 مشغول به تحصیل و اقامت بوده اند.این گروهها براساس قاعده زبان شناسان در روابط غیر رسمی و دوستانه از زبان مادری خودنمونه((L  درزبان شناسی و در ارتباطات با دیگران و در فضاهای اداری و آموزشی از نمونه(H) یعنی  زبان فارسی استفاده می کردند(فیشمن،1982). اتاق این دو گروه از دانشجویان روبروی هم و در بقیه اتاقها نیز دانشجویان آذری  و کرد و لر زبان از نواحی مختلف غرب کشور حضور داشتند. اما بدلیل واکنش ها و تصورات قالبی این دو قومیت نسبت به رفتارو صدای مکالمه یکدیگر به توصیف آوائی زبان این دو گروه می پردازیم و نگاه و نقد آنها را نسبت به هم بیان و به تحلیل  وتبیین این ویژگی ها ی زبانی ،رفتاری در بستر فرهنگ هریک ازآنها می پردازیم .
مشاهده گر و نویسنده مقاله بدلیل آشنائی به هر دو زبان و فرهنگ فرصت و امکان ورود به جمع هر دو قوم و گروه را داشته است و از نزدیک توانائی دست یابی به رویکرد امیک هردو گروه نسبت به خود و دیگری را داشته است.

•    تفاوت های آوائی و رفتاری :
عموما صدای مکالمه دانشجویان کرد زبان (گروه الف)بسیار بالاتر از دانشجویان دیگر بود. علاوه بر این سرعت ادای واژه ها  نسبت به آذری  ها بیشتر بود.این تفاوت جائی بیشتر نمود پیدا می کرد که درساعات پایانی شب زمانی که دانشجویان کرد زبان از سالن تماشای فیلم به خوابگاه بازمی گشتند صدای مکالمه و خنده و بحث آنها معمولا مزاحم خواب و آسایش دانشجویان گروه ب ودیگر ساکنین می شد و بعضی از اوقات واکنش های لفظی و گلایه هائی را در پی داشت .این بلندی صدا در مکالمه وقتی به اوج خود می رسید که دانشجویان مذکور میزبان چند نفر از هم زبان ها یا همشهری های خود بودند .نمونه دیگر یا شاهد دیگر برای بلندی صدای آنان زمان استحمام این دانشجویان بود. صدای آواز آنها یا شوخی های بلندو خنده هایشان تمام طبقه را فرا می گرفت ،آنها حتی در کلاس و به زبان میانجی هم دارای صدای بلندتر از بقیه دانشجویان بودند.
شاهد دیگر مسابقات فوتبال در محوطه ورزشی پشت خوابگاه بود که فریادهای دانشجویان کرد زبان عملا جای مکالمه و صحبت را پر می کرد در تمامی موارد فوق صدای دانشجویان آذری  زبان بسیار کمتر از آنها بوده حتی آواز دانشجویان آذری  زبان در حمام بیشتر به زمزمه  شباهت بیشتری داشت.
•    تفاوت دیگر این دو دسته از دانشجویان نوع بروز رفتار درون گروهی و برون گروهی بود.دانشجویان کرد زبان خیلی سریع تر از گروه دیگر با غیر همزبان های خود ارتباط برقرار می کردند و در گام های اولیه آشنایی معمولا به سرعت صمیمی می شدند و سر شوخی را با دوستان جدید باز می کردند. اما دانشجویان آذری  زبان بسیار دیرتر و بصورت رسمی با دیگر دانشجویان غیرهمزبان ارتباط برقرار می کردند وشوخی آنها با دیگران در رفتار برون گروهی در حداقل ممکن بود.ارتباط بدنی و لمسی دوستانه در بین کرد زبان ها بیشتر دیده می شد و نوع شوخی آنها بیشتر فیزیکی بود و حتی می توان گفت ابراز صمیمیت آنها بیشتر جسمانی بود تا لفظی و همین نکته در بین دانشجویان آذری  زبان بسیار کم دیده می شد و زبان کلامی بیشتر از زبان جسمانی در برقراری ارتباط نقش بازی می کرد.اگر چه هر دو گروه از لحاظ عاطفی بسیار غنی وسرشاراز محبت بودند اما از نظر نحوه ابراز آن و زمان بکارگیری آن شکاف عمیقی در بین آنان دیده می شد.

    تبیین:
با نگاه سطحی به آذری یک قومیتی استان کرمانشاه به خوبی درمی یابیم که سهم قابل ملاحظه ای از جمعیت شهر کرمانشاه و شهرهای اطراف آن یا از عشایر تازه اسکان یافته یا در ارتباط نزدیک با عشایر کوچرو و کردزبان همچون کلهر،سنجابی و... در حاشیه شهر هستند.((Wikipedia واز آنجا که بلندی صدا از لحاظ کاربردی در بین عشایر از سایر انواع نوع سکونت بیشتر است و صدای بلند در فواصل دورو فضای طبیعی و گسترده توجیح منطقی وکاربردی دارد،به نوعی این بلندی صدا در صحبت کردن سایر شهروندان این ناحیه نیز به نوعی سرایت کرده و غالب شده است.
اما ضرورت کارکردی بلندی صدا در بین شهروندان منسوب به ایلات وعشایربه دلیل کاهش فاصله شهرنشینان شاید بی دلیل باشد. چون نوع اسکان (شهری)فلسفه وجودی این بلندی صدا را در شهر زیر سوال می برد. بنابراین با کمک گرفتن از تحلیل نمادین ارزش های زندگی عشایری و کوچندگی را که همان شجاعت و دلاوری باشد مورد مداقه قرارمی دهیم. به جرات می توانیم ادعا کنیم بلندی صدا به نوعی پیوستگی با روحیه دلاوری ،شجاعت و ازصفات مردانگی و رزمی است که باز هم از نشانه ها واصول زندگی کوچندگی و لازمه حفظ و بقای قبایل در برابر مهاجمین بوده و به نوعی در روحیه مردم شهر و روستا نشین ادامه پیدا کرده است .
این موضوع را به خوبی در علائق ورزشی مردم کرد زبان کرمانشاه (بوکس،کشتی،زیبایی اندام ووزنه برداری)می توانیم ببینیم و شاهد مثال بیاوریم. همواره این استان در سطح جهانی مقام های خوب و مدال های خوش رنگ را به دست آورده است و از علائق دیرینه فرهنگی ورزشی این مردم می توانیم به تماشای معرکه گیری پهلوانان در کوی و برزن یادکنیم.
نکته مهم و کلیدی در تبیین بلندی صدا و برون گرائی و در عین حال اصرار بر فرهنگ و زبان خودی در برابر دیگری اینست که که معمولا کسی بلند حرف می زند که نگران است که دیگران متوجه حضور او نشوند. مردم کرد زبان در طول تاریخ سیاسی برخلاف مردم آذری  زبان در حوزه حاکمیت نقش چندانی نداشته اند،اگر چه در صف مقدم پیکار و مقابله با بیگانگان بوده اند اما در تصمیم گیری های اصلی و در سطح نخبگان سیاسی و حکومتی از حضور و نظر آن ها خبری نبوده است.
این مردمان در طی تاریخ طولانی همواره به دنبال کسب جایگاه مناسب در سطح سیاسی و فرهنگی بوده و هستند و به نوعی بلندی صدای آنها و اصرارشان در پررنگ سازی فرهنگ کردی (زبان،لباس،آداب و رسوم و...)حتی در محیط های غیربومی نشانه همین موضوع است.این درحالیست که سهم قوم آذری  زبان در حوزه حاکمیت و تمدن ایرانی به چندین دوره تاریخی بلند مدت میرسد.چندین سلسله بزرگ همچون صفویه ،سلجوقیان،خوارزمشاهیان،صفویه وحتی قاجاریه به خوبی موید ادعا در شنیده شدن صدای آذری  زبانان در تاریخ سیاسی وفرهنگی کشورمان است.به همین نسبت میزان سهیم بودن در قدرت حاکمه میزان شهر نشینی و سابقه آذری  زبانان را در تمدن جدید به عنوان عامل قوی در نوع مکالمه ،مبزان بلندی صدا،نحوه برخورد با دیگری باید مورد توجه قرار داد.

    نتیجه گیری:

زندگی در شهرهای چند میلیونی و چند فرهنگی امروز، ممکن است بستری باشد برای سوءتفاهم های شهروندی در محیط های شغلی و مسکونی و... که عملا به پیش داوری های فردی و گروهی و حق فرهنگی نسبت به اقوام دیگرشود.اما اولین مبین توصیف و تبیین قوم شناسی و یا انسان شناسی در زمینه فرهنگی موجود، در به دست دادن کلیت پرمعنی و یا پازل کامل شده برای سایرین (غیرخودی ها)و به رفع تنش ها و نزدیکی اقوام و کم رنگ شدن سوءتفاهم های بین قومیتی و فرهنگی کمک موثری می کند و در نهایت بنیادهای لازم را در به دست دادن تصمیمات درست و منطقی در سطح کلان سیاسی و سهیم ساختن و همه فرهنگی را در حوزه حاکمیت ایجاد خواهد کرد.

منابع:
نرسیسیانس (1382)، امیلیا ،مباحثی دردو زبانگی از دیدگاه علوم اجتماعی، تهران، سازمان میراث فرهنگی

منبع انگلیسی:
Fishman . joshua A(1982).Language and Ethnicity in Minority Sociolinguistic Perspective.
Multilingual Matters LTD. Clevedon .Philadelphia.

 سایت:
www.wikipedia.com


[e-mail]