از هر طرف که رفتم, جز حیرتم نیفزود

اجرای طرح پزشک خانواده در شهرها کماکان در چنبره ابهامات و تناقضات گرفتار است

موضوع پزشکان خانواده و مشکلات کاری آنان در روستاها، هنوز از بحث‌های داغ حوزه سلامت و دست‌اندرکاران این بخش است و شرایط به گونه‌ای است که رییس کمیسیون بهداشت مجلس از عدم دریافت حقوق ۵ ماهه نزدیک ۶ هزار پزشک خانواده انتقاد می‌کند. اما این موجب نشده که در ماه‌های اخیر، درباره حوزه جدید عملکردی این طرح یعنی گسترش پزشک خانواده به شهرها، اظهارنظر و اطلاع‌رسانی نشود. ترجیع‌بند تمامی این ابرازنظرها هم تکلیف قانون و تاکید آقای رییس‌جمهور بر اجرای این پروژه است. اما به همان میزان که درباره اصل اجرای این بخش از طرح پزشک خانواده صحبت می‌شود، در محتوای صحبت‌ها و چگونگی اجرای آن، تفاوت و پراکندگی مشاهده می‌شود.

اواخر سال قبل بود که معاون سابق سلامت وزارت بهداشت، از اجرای این طرح در شهرهای شامل ۵۰ تا ۶۰ هزار نفر جمعیت در سال ۸۷ خبر داد و به این ترتیب همه منتظر شروع سال جدید و اجرای مرحله جدید طرح شدند، اما در اوایل اردیبهشت‌ماه، سعید داوودی، مشاور عالی مرکز توسعه شبکه وزارت بهداشت گفت: «اجرای طرح پزشک خانواده از اواخر اردیبهشت در شهرهای زیر ۱۰۰ هزار نفر با هماهنگی سازمان نظام پزشکی، انجمن پزشکان عمومی و وزارت رفاه آغاز می‌شود.»

وی افزود: «اجرای طرح پزشک خانواده در شهرها در سال ۸۷ قطعی شده و از مدت‌ها پیش تیم‌های کارشناسی اجرای این طرح در وزارت بهداشت، سازمان بیمه خدمات درمانی و در سطح دولت فعال شده و قرار است بخش عمده این طرح در شهرها از سوی بخش خصوصی اجرا شود. به همین علت نیازمند همکاری نزدیک سازمان نظام پزشکی، انجمن پزشکان عمومی و جامعه پزشکان هستیم.»

داوودی همچنین وعده داد که از سال ۸۹، اجرای طرح پزشک خانواده در شهرهای بزرگ‌تر و کلان‌شهرها آغاز شود و اضافه کرد: «تصمیم وزارت بهداشت این است که حتی‌الامکان در شهرها از تصدی در اجرای طرح پزشک خانواده بپرهیزد و از توان بخش خصوصی استفاده کند، در روستاها چون در اغلب مناطق پزشکان شاغل در بخش خصوصی حضور نداشتند، وزارت بهداشت مجبور بود اجرای طرح را بر عهده بگیرد، اما در شهرها شرایط برای فعالیت بخش خصوصی فراهم است.»

● پایان اردیبهشت، افزایش ابهام‌ها

اما اردیبهشت به پایان رسید و در اواسط خردادماه، معاون سلامت جدید وزارت بهداشت، با بیان اینکه هم اکنون در حال برنامه‌ریزی هستیم تا به تدریج جمعیت شهری را زیر پوشش این طرح بیاوریم، گفت: « هنوز منابع مالی طرح پزشک خانواده برای امسال با وزارت رفاه نهایی نشده است و مشغول بحث هستیم که امیدواریم به نتیجه مطلوب برسیم و تا زمانی که منابع مالی این طرح مشخص نشود نمی‌توان در مورد گسترش آن در روستاها و شهرها خبر قطعی داد.»

وزیر بهداشت هم در اظهارات خود در خردادماه درباره حضور بخش خصوصی در این طرح، تنها به این بسنده کرد که باید حقوق بخش خصوصی برای اجرای طرح پزشک خانواده در شهرها در نظر گرفته شود.

اوایل تیرماه که رسید، معاون سلامت از منتفی شدن اجرای طرح در شهرها در سال جاری خبر داد. وی در این زمینه اظهار داشت:«به علت افزایش نیافتن منابع مالی امسال نمی‌توانیم طرح پزشک خانواده را گسترش دهیم و به شهرها بیاوریم و کماکان اجرای این طرح در سطح محدود خدمات پزشک خانواده در روستاها و شهرهای زیر ۲۰ هزار نفر می‌ماند.» این اظهارنظر هم دیری نپایید و کمتر از دو هفته بعد، رییس مرکز توسعه شبکه و ارتقای سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی از اجرای طرح پزشک خانواده از مهر ماه سال جاری در کشور خبر داد و افزود: «این طرح در شهرهای زیر۱۰۰ هزار نفر در سه سطح پزشک عمومی، تخصصی و فوق تخصصی به طور همزمان در استانهای اردبیل، شهرکرد و یزد به صورت آزمایشی اجرا می‌شود.» روزهای پایانی تیرماه بود که بار دیگر داوودی، با بیان دو پیشنهاد گوناگون وزارت بهداشت به کار گروه ویژه دولت برای اجرای طرح پزشک خانواده در شهرها، از تاکید وزارت بهداشت بر اجرایی شدن یکی از این دو پیشنهاد در سال جاری خبر داد. اما نکته جالب، این بود که نسبت به اظهارات قبلی وی در اردیبهشت ماه، این بار تقریبا ردپای حضور بخش خصوصی در اجرای طرح به حداقل ممکن رسیده بود.

سه روز پس از این اظهارات هم در اوایل مردادماه، رییس مرکز توسعه شبکه و ارتقای سلامت وزارت بهداشت تأکید کرد: «اجرای پزشک خانواده در شهرها که تکلیف قانونی دولت و مورد تأکید رییس‌جمهور است در گام اول باید در روستاها موفق شود و برای رسیدن به موفقیت این طرح در روستاها نیازمند همکاری و احساس مسوولیت تمام دستگاه‌های مسوول هستیم.»

● حضور بخش خصوصی، یک آرزو

کمتر از یک هفته بعد، رییس مرکز توسعه شبکه وزارت بهداشت، نغمه جدیدی ساز کرد. وی با تشریح شیوه اجرای برنامه پزشک خانواده در شهرها، از ایجاد پنج هزار مجتمع پزشک خانواده در شهرها خبر داد. وی با کنار نهادن کامل بخش خصوصی از ساختار اجرای طرح، گفت: «اجرای این طرح در شهرها در مرحله اول نیازمند ایجاد فضاهای فیزیکی و نیروی انسانی لازم برای ارایه خدمات سطح یک شامل مراقبت‌های اولیه و خدمات پزشکان خانواده است، در زمان حاضر ۲ هزار و ۴۰۰ مرکز بهداشتی درمانی دولتی در شهرها وجود دارند، ۱۷۰۰ پایگاه بهداشتی شهری نیز داریم، بنابراین همین الان بیش از ۴ هزار فضای فیزیکی برای شروع طرح پزشک خانواده در شهرها در اختیار داریم که البته باید فضاهای فیزیکی تأمین اجتماعی، شرکت نفت، فرهنگیان و مانند آن را نیز با حمایت دولت به این مجموعه افزود.»

البته وی اضافه کرد: «ایده‌آل این است که در آینده بخش خصوصی نیز برای ایجاد مجتمع‌های پزشک خانواده وارد شود، اما تا آن زمان باید دولت این مراکز را با تجمیع امکاناتی که در کل دستگاه‌های دولتی وجود دارد ایجاد کند.» چند روز بعد هم این وزیر بهداشت بود که اعلام کرد اجرای طرح پزشک خانواده در شهرها، نیمه دوم امسال آغاز می‌شود. وی همچنین درباره سازوکار جدید و نوآورانه اجرای طرح پزشک خانواده از سوی سازمان تأمین اجتماعی برای بیمه شدگان این سازمان‌ گفت: «به هر حال آنها هم دارند زحماتی می‌کشند و این کار خارج از فعالیت‌های کارگروه منتسب به رییس‌جمهوری نیست و یکی از برنامه‌های مطرح شده در این کارگروه این است که بیمه‌شدگان از سوی سازمان بیمه کننده مربوطه تحت پوشش طرح پزشک خانواده و نظام ارجاع قرار گیرند که این پیشنهاد نیز در حال بررسی است.» اما یک هفته بعد، باز هم این یقین‌ها به تردید و اما واگرها انجامید. رییس مرکز توسعه شبکه و ارتقای سلامت وزارت بهداشت، اجرای طرح در شهرهای زیر ۱۰۰ هزار نفر را منوط به تامین اعتبار از سوی وزارت رفاه و مجلس دانست. جالب آنکه وی اظهار داشت: «طرح پزشک خانواده در شهرها، با اولویت‌ بخش خصوصی اجرا می‌شود.»

به این ترتیب اکنون که به آخرین روزهای پنجمین ماه سال رسیده‌ایم، هنوز درباره زمان شروع اجرای طرح، چگونگی آن و از همه مهم‌تر میزان و نحوه حضور بخش خصوصی در این طرح مهم ابهامات و مسایل روشن‌نشده بسیاری وجود دارد که تنها می‌توان امیدوار بود در آینده‌ای نزدیک به این سوالات پاسخ داده شود.

دکتر سیدعلی موسوی