زیتون, میوه مقدس

زیتون ارزش داروئی زیادی دارد ماده ای مغذی, آرام بخش و مسهلی ملایم است و زخم معده و اثنی عشر را بهبود می بخشد در مورد نارسائی های کلیوی به عنوان غذائی بدون ازت تجویز می شود برگ های زیتون دارای اولئوروپئین, اولئاسترول و لئین هستند که فشار خون را پائین آورده و به بهبود گردش خون کمک می کنند همچنین ادرار را افزایش داده و برای درمان التهاب مثانه مفید است زیتون با پائین آوردن قند خون در درمان دیابت کاربرد دارد

درخت زیتون گیاهی همیشه سبز است که در بعضی کتب قدیمی به آن درخت جاویدان اطلاق شده است. زیرا دارای عمر طولانی و در مواردی تا ۲۰۰۰ سال می‌باشد.

زیتون گیاهی مقاوم، کم‌توقع و بردبار است به‌طوری که ساقه‌های آن در حاشیه دریای مدیترانه از منابع شگفتی و تحسین‌برانگیز گیاه‌شناسان است.

زیتون در خاک‌های ضعیف و فقیر می‌روید و در پاره‌ای مناطق تنها گیاه قابل کشتی است که موجب نجات زندگی ساکنین گشته و با پوشش سطح وسیعی از اراضی نامساعد و غیرقابل استفاده برای کشت و زرع، حیات و امید به بهروزی را جانشین فقر و بدبختی برای مردم آن مناطق کرده است. از این‌رو این گیاه در کلیه کشورهای زیتون‌خیز جنبه تقدس دارد. (درویشیان ۱۳۷۶)

نام زیتون ۶ بار در قرآن مجید تکرار شده است. به‌عنوان نمونه در آیه ۱۱ سوره نحل خداوند رویش درختان خرما و زیتون را از آب باران نشانه رحمت و قدرت الهی برای اهل فکر و ایمان می‌داند. همچنین خداوند از درخت زیتون به‌عنوان یکی از نعمت‌های ارزنده برای بشر یاد می‌کند و آن را شجره طیبه و مبارک معرفی کرده و در نهایت به آن قسم می‌خورد (والتین والزیتون).

پیامبر گرامی اسلام هم از زیتون به نیکی یاد کرده است و می‌فرماید: روغن زیتون را بخورید و آن را به بدن خود بمالید که آن شجره مبارکه است (قاسمی ۱۳۸۲)

در سایر کتب آسمانی هم از زیتون به نیکوئی یاد شده و آن را سمبل فرهنگ، دین، صلح و دوستی، افتخار و دانائی می‌دانند. در کتاب ”پیدایش خلقت“، کبوتری با شاخه‌ای از زیتون که در منقار دارد، پایان یافتن طوفان را به حضرت نوح مژده می‌دهد (درویشیان ۱۳۷۶). از این‌رو امروزه شاخه زیتون به‌عنوان سمبل صلح و دوستی و آرامش شناخته می‌شود.

زیتون به سبب استقامت، تحمل و طول عمر خصوصاً به سبب سازش خود با محیط‌های مختلف بر دیگر درختان برتری دارد. دوام بسیار زیاد زیتون به‌علت قدرت بی‌چون و چرای این درخت در احیاء مجدد است، به‌طوری که بدون دخالت انسان در طول زمان بعد از هر اتفاق ناگوار تجدید حیات کرده و به رشد خود ادامه داده است (درویشیان ۱۳۷۶). زیتون می‌تواند تحت هرگونه شرایط سخت، به‌خصوص در اقلیم فوق خشک، حتی در خاک‌های خیلی فقیر هم با رشد و نمو و بازدهی، طاقت و تحمل خود را نشان دهد. از این‌رو زیتون را درختی پرثمر و کم‌توقع می‌نامند.

ِ● ارزش غذائی

از نظر غذائی، زیتون، با توجه به امتیازاتی که دارد جزء گیاهان چندمنظوره است در حالی‌که کمتر از ۱ درصد از میوه‌ها و سبزی‌ها را مواد چربی تشکیل می‌دهد و آن هم به غشای کوتیکول در سطح فرآورده‌ها و با غشای سلول محدود می‌شود. زیتون به‌گونه‌ای استثنائی دارای درصد بالائی روغن، به‌صورت قطره‌هائی در سلول‌ها می‌باشد (راحمی ۱۳۷۳).

براساس بررسی‌های کالت، برتامیچاند و میلان جمع کل اسیدهای چرب استخراج شده از روغن زیتون ۱۳ تا ۴/۳۱ درصد می‌باشد، مهم‌ترین قسمت خوراکی زیتون، میوه (میوه نارس، سبز، سیاه و رسیده) آن است (درویشیان ۱۳۷۶) و مهم‌ترین فرآورده‌ای که از زیتون به‌دست می‌آید، روغن زیتون است، به‌طوری که ۹۳ درصد تولیدات جهانی برای روغن‌کشی استفاده می‌شود. علاوه بر اسیدهای موجود در روغن زیتون، مقداری ویتامین‌های A و E نیز وجود دارد که متأسفانه در هنگام حرارت دادن و تصفیه از بین می‌رود (طباطبائی ۱۳۷۴).

● ترکیبات

میوه تازه زیتون محتوی مواد و عناصر زیادی از ترکیبات حیاتی به‌ویژه حاوی مواد چربی فراوانی است که به آن قدرت انرژی‌زائی می‌بخشد. زیتون از نظر انرژی ارزش زیادی دارد و به‌طور متوسط ۲۰ درصد وزن‌تر میوه را چربی تشکیل می‌دهد (طباطبائی ۱۳۷۴).

● ترکیبات موجود در ۱۰۰ گرم ماده خوراکی زیتون (میرمنصوری ۱۳۶۳)

آب ۶۰ گرم - انرژی ۲۲۴ کیلوکالری - پروتئین ۱ گرم - چربی ۲۰ گرم - فیبر ۱/۹ - ۴/۴ گرم - خاکستر ۷/۱ گرم - ویتامین آ ۱۰۰۰ واحد - کاروتن ۱۵/۰ میلی‌گرم - منگنز ۲ میلی‌گرم - قند ۱۴ گرم - گوگرد ۲۷ میلی‌گرم - کلسیم ۱۲۲ میلی‌گرم - فسفر ۱۴ میلی‌گرم - پتاسیم ۴۹۴ میلی‌گرم - سدیم ۱۲۸ میلی‌گرم - منیزیم ۲ میلی‌گرم - آهن ۹/۲ میلی‌گرم - مس ۲۸/۱ میلی‌گرم.

● خواص داروئی

میوه زیتون یکی از مغذی‌ترین و پرارزش‌ترین میوه‌های جهان است که علاوه بر ارزش غذائی، خواص داروئی بسیاری نیز دارد. طب گیاهی قدیمی‌ترین شکل درمان است که از سوی بشر شناخته شده و از دیرباز مورد استفاده قرار می‌گرفته است. استفاده از این روش درمانی در تمامی تمدن‌ها سابقه دارد و یک جزء مهم در پیشرفت علم پزشکی رایج به‌شمار می‌رود.

در بسیاری از کتب قدیمی به خواص داروئی زیتون اشاره شده است. برای نمونه همراه با سیر برای معالجه اسم و آرتروز، با ریحان برای کاهش فشارهای عصبی، با دارچین برای تقویت قوای جسمانی، با گشنیز برای سرعت بخشیدن به هضم غذا، با عصاره سرو کوهی برای درمان مرض قند و رماتیسم، با پیاز برای درمان رماتیسم، دیابت و عفونت‌های مجاری ادراری و همراه با اکلیل کوهی برای کاهش اثرات سرماخوردگی و کاهش کلسترول خون به‌کار رفته است. (زرگری ۱۳۷۱).

---