نقش دولت ها در کنترل تورم

تورم یکی از مهم ترین متغیرهای کلان اقتصادی می باشد و همواره مدنظر سیاستگذاران اقتصادی قرار گرفته است

تورم یکی از مهم‌ترین متغیرهای کلان اقتصادی می‌باشد و همواره مدنظر سیاستگذاران اقتصادی قرار گرفته است. فارغ از همه تاثیرات اقتصادی تورم کاهش ارزش پول یکی از مهم‌ترین و ملموس‌ترین پدیده‌ها برای آحاد جامعه است. بر اثر تورم پول این نهاد طبیعی و مظهر قدرت و زبان مشترک اقتصادی جامعه ارزش خود را از دست می‌دهد. استفاده از ابزارهای پولی قابل قبول به عنوان وسیله پرداخت و واحد شمارش در مبادلات بین‌المللی برای توسعه تجارت ضروری است.

در دهه‌های اخیر، افزایش شدید سطح قیمت‌ها بسیاری از اقتصادها را با تنش‌های جدی مواجه ساخته است. رومانی، ترکیه و افغانستان و... مجبور به تجدیدنظر در واحد پول ملی خود شده‌اند. لکن آیا نگرش مجدد به پول ملی راه دست یافتن به پول قوی است؟

در دهه‌های اخیر افزایش سطح عمومی قیمت‌ها در ایران به حدی بوده است که از سال ۱۳۵۰ تا ابتدای سال ۱۳۸۸ قیمت‌ها ۴۵۸ برابر شده است. به طور مثال اسکناس ۱۰۰۰۰ ریالی که برای اولین بار در سال ۱۳۵۰ منتشر شده است اکنون ۸/۹۹درصد از ارزش خود را از دست داده است و تنها ۲۱ ریال از قدرت خرید خود را حفظ نموده است و به اصطلاح عامیانه تنها ۲ تومان و ۱ ریال قدرت خرید دارد.

مساله اساسی شناخت پدیده تورم شناخت عوامل تاثیرگذار در آن است. مطمئنا با توجه به ویژگی‌های خاص اقتصاد ایران و حاکم بودن درآمدهای نفتی در این اقتصاد، همراه با مد نظر قرار دادن سهم دولت از این درآمدها و تغییرات ناگهانی درآمدهای دولت با توجه به نوسانات پیش‌بینی نشده قیمت نفت در جهان، مهار پدیده تورم و همچنین کنترل بودجه دولت نسخه خاص خود را می‌طلبد.

با این حال، سوال اساسی جامعه امروز مربوط به توانایی دولت‌ها در کنترل تورم است. آیا باید روند کنترل نشده تورم و عدم توانایی دولت‌ها در مهار آن را پذیرفت؟

ترکیه یکی از کشورهای در حال توسعه است که در دهه‌های قبل تورم‌هایی با نرخ بیش از ۱۰۰درصد را تجربه کرده است. این کشور در دهه ۷۰، ۸۰ و ۹۰ به دلیل توجه دولتمردان و سیاستگذاران اقتصادی بر توسعه سرمایه‌گذاری‌ها و واردات کالاهای سرمایه‌ای و حرکت به سوی صنعتی شدن (نهایتا کسری بودجه دولت که با افزایش حجم پول جبران می‌شد) که همراه با عدم توجه به تقاضای داخلی صورت پذیرفته است، درگیر تورم‌های بسیار شدید بود. اگرچه در این مدت، دولت‌ها تلاش‌هایی در جهت کاهش تورم به انجام رساندند. اما در پایان دهه ۹۰ کارگزاری اقتصادی در ترکیه دریافتند پول این کشور به شدت قدرت خرید خود را از دست داده است و این عنصر مهم اقتصادی، توانایی انجام مبادلات روزمره را ندارد. به‌طوری که برای بیان ارزش‌های اقتصادی از میلیارد، تریلیون و یا حتی کوادریلیون (هزار هزار میلیارد) استفاده می‌شد.

مهم‌ترین تصمیم این فعالان اقتصادی به کاهش تورم و کنترل آن در حدی مطلوب، معطوف گشت به طوری که طی سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۹ تورم ترکیه از ۶/۵۴ به ۷/۴درصد کاهش یافت. نکته اساسی کاهش تورم نیست، بلکه رسیدن به روند باثبات در طی این سال‌ها است. همان‌طور که در نمودار آمده است در ۶ سال اخیر تورم در ترکیه در حول‌وحوش یک خط نوسان می‌کند. این در حالی است که در تمامی این سال‌ها (۲۰۰۸-۱۹۹۰ میلادی معادل ۱۳۸۷-۱۳۶۹ شمسی) نرخ تورم در ایران دچار حرکت‌های نامنظم است. به عبارتی در مقاطعی دولت‌ها موفق به کنترل تورم شده‌اند، اما در مقاطعی از مهار آن باز مانده‌اند.

در هر صورت، کنترل تورم یکی از وظایف مهم مسوولان اقتصادی است و دولت‌هایی در این زمینه موفق بوده‌اند که به جای کنترل قیمت‌ها در بازار کنترل هزینه‌های دولت و نقدینگی را مدنظر قرار داده‌اند. در کشور ما بخش عمده اقتصاد از آن دولت است و کنترل هزینه‌های دولت و تخصیص کارآمد منابع نقش بسزایی دارد. اهمیت این موضوع با توجه به رابطه کسری بودجه و تورم در کشور در کشورهای در حال توسعه دوچندان می‌شود. به‌طوری که دولت با تامین کسری بودجه خود از محل بانک مرکزی سیاست پولی انبساطی را دنبال می‌کند که منجر به افزایش قیمت‌ها و تورم می‌شود. تورم این کسری بودجه را دامن زده و این چرخه بی‌وقفه ادامه پیدا خواهد کرد.

علاوه بر هزینه‌های دولت، سیاست‌های پولی در کنترل و مهار تورم نقش بسزایی دارد و ثبات و استقلال این سیاست‌ها از نگرش افراد به اقتصاد توجه ویژه‌ای را می‌طلبند. به هر صورت کنترل تورم پیش از نگرش مجدد به پول ملی امری الزامی است و برنامه‌ای بلندمدت را طلب می‌نماید.

سمیه هاشمی