نتـــرسیــد

فوبی اجتماعی اساسا ترس از مورد نظاره دیگران, واقع شدن است این ترس تا حدودی ذاتی است

" فوبی اجتماعی" اساسا ترس از مورد نظاره دیگران، واقع شدن است. این ترس تا حدودی ذاتی است. وقتی نگاه خیره دیگران چه به عمد

( واقعی) و چه با تصور فرد ( خیالی) در موقعیت‌های خاص ناراحتی فوق العاده ایجاد کند، نتیجه آن فوبی اجتماعی است . اجتماعی به این معنی که نگاه دقیق دیگران همیشه به نوعی وجود دارد. مورد مضحکه واقع شدن، به صورت پنهان وجود دارد.

پشت این ترس " ترس از عملکرد" یعنی ترس از اینکه فرد قادر به انجام وظیفه یا نقش خود نباشد و یا کنترل خود را درمقابل نگاه دیگران از دست بدهد، وجود دارد. این ترس ازعملکرد، غالبا موجب همان چیزی می‌شود که شخص بیش از همه از وقوع آن می ترسد، یعنی عملکرد معیوب. بسیاری از سخنرانان، خواننده‌ها و بازیگران تئاتر و سینما معتقدند وجود اندکی از این نوع ترس باعث بهتر شدن عملکرد می‌شود. پس اگر قبل از سخنرانی در جمع و یا ارائه کنفرانس و یا حتی طرح سئوالی درکلاس درس، کمی اضطراب دارید این مقدار کم طبیعی است چون همین دلنگرانی باعث می‌شود استحکام مطلبی که بیان می‌شود بیشتر شود. اما هنگامی که فرد دچار وحشت شدید از جمع شود به طوری که باعث ترس فرد از مکان‌های باز وعمومی شود و همین امر منجر به انزوای فرد شده ، در این صورت ممکن است این افراد شانس‌های خود را در زندگی از دست بدهند مثلا فردی که می‌تواند خواننده پرقریحه و خوش آواز شود هرگز لب به آواز خوانی نمی‌گشاید، یا فردی که معلمی به قامت او دوخته شده هرگز درس نمی‌دهد

دانش آموزی که هرگز به ارائه کنفرانس در کلاس حاضر نمی‌شود یا هنگامی که معلم ازاو سئوال می‌پرسد با اینکه دانش آموز توانایی پاسخ به سئوال او را دارد ولی از گفتن پاسخ اجتناب می‌کند. ترس از سخنرانی در جمع ممکن است والدین را از حضور در جلسات اولیای مدرسه و دانش آموز باز دارد زیرا شاید ازآنان خواسته شود که چیزی بگویند. در اینجا است که این ترس باعث ایجاد اختلال در فعالیت های روزمره زندگی می‌شود و فرد باید در پی درمان آن باشد.

معمولا ترس از اجتماع دراواسط نوجوانی شروع می‌شود البته امکان بروز آن در کودکی هم وجود دارد. به ندرت ممکن است شروع این اختلال در بزرگسالی باشد . این مشکل هم مثل بسیاری از مشکلات دیگر در اثر تلفیقی از علل محیطی و ژنتیکی به‌وجود می‌آید.

برای رفع این مشکل دو روش درمانی وجود دارد که بسیار موثر می‌باشد، یکی دارو درمانی است که معمولا از قرص ضد افسردگی و

ضد اضطراب استفاده می‌شود تا علائمی مثل تپش قلب ، لرزش ، فشار خون بالا و ... برطرف شود. از روش‌های روان درمانی مختلفی برای درمان فوبی اجتماعی استفاده می‌شود. اما یکی از روش‌هایی که کاربرد زیادی دارد، این است که فرد را با موقعیت‌های ترس انگیز مواجهه می‌کند، این روش تنها زمانی نتایج مثبت در بردارد که فرد، به خوبی برای مقابله با آن برانگیخته شده و مایل باشد که خود را در معرض موقعیت هایی

که از آنها می‌ترسد قرار می‌دهد. مواجه با شرایط ترس انگیز می‌تواند به صورت عینی ( در موقعیت واقعی قرار گرفتن) و تخیلی( اندیشیدن درباره قرار گرفتن در موقعیت معین ) باشد . هرچند مواجهه عینی معمولا به بهترین وجه کار ساز است.

شرح خلاصه این دو روش به این صورت است:

مهارت ذهنی مقابله با ترس از سخن گفتن در جمع : شما می‌توانید در ذهن خود نتیجه خوشایند را هنگامی که برای گروهی از افراد سخنرانی می‌کنید، تجسم نموده و بدین ترتیب خود را برای مقابله با این ترس آماده کنید. اگرهنگام مرور ذهنی دچار ترس و اضطراب شدید از مهارت‌های خود آرام سازی برای آرام کردن خودتان استفاده کنید. خود آرام سازی مهارتی است که می‌توانید با استفاده از آن کارهای خوبی برای خودتان انجام دهید. مثلا هنگامی که احساس کردید تعداد نفس‌هایتان زیاد شده است آهسته و عمیق نفس بکشید ، نگه دارید و بیرون دهید، این فرایند را می‌توانید هر روز تمرین کنید چون باعث می‌شود اکسیژن با کارایی فزاینده‌ای وارد بدنتان شود و بدین ترتیب احساس آرامش بیشتری به شما دست می‌دهد، و به قول هربرت بنسون که پیشنهاد می‌کند در هنگام انجام تمرین آرام سازی، کلمه‌ای را با خود تکرار کنید مثلا وقتی مشغول تنفس عمیق و شل کردن عضلات هستید ، خودتان را در جای خاصی مانندکناریک آبشار سرد،ساحلی گرم نزدیک اقیانوس یا یک علفزار فرح بخش تصورکنیدو با خود این عبارت را تکرار کنید" آرام باش ... آرام باش".

● مهارت مواجه شدن عینی

وقتی می‌خواهیدبا شرایط ترس انگیز مواجه شوید، آن قدر خود را از نظرروانی تقویت کنید تااحساس کنید که از عملکرد خود راضی خواهید شد وبه خود بگویید که شما مانند یک مبارزه‌جو هستید ومی‌دانید که می‌توانید ازعهده این موقعیت برآیید. به هنگام مواجهه می‌توانید عبارت‌های زیر را با خود تکرار کنید:

▪ ‌کم کم نگران می‌شوم، ولی الان وقت آرامش است

▪ باید آرام باشم، و برآنچه که باید انجام بدهم تمرکز داشته باشم

▪ نمی‌گذارم اضطراب وترس بر من مسلط شود

با توجه به مطالب گفته شده ، روش دیگر، روش رفتار درمانی شناختی است که بسیار موثرعمل می‌کند. اساس کار این روش به این صورت می‌باشد: فرد اول باید افکار خود را بررسی کند. آن گروه افکار منفی را که موجب بدترشدن وضع می‌گردند، شناسایی نماید. چون یکی از علت های مهم اضطراب و ترس از شرکت در برنامه‌های جمعی، داشتن افکار منفی است و چون زیربنای احساسات انسان ، افکار او است واحساسات از افکار سرچشمه می‌گیرد ، اگر این افکار منفی باشد احساسات او نیز منفی خواهد بود. در صورتی که این افکار منفی شناسایی شود وتبدیل به افکار مثبت شود ترس شما از بین می‌رود. چند نمونه از افکار منفی که باعث ترس از سخن گفتن در جمع می‌شود عبارت است از: " اگر صحبت کنم، می‌ترسم عصبی ومضطرب شوم ونتوانم نظراتم را به روشنی بیان کنم" " این اتفاق نشان می‌دهد که من فرد ضعیفی هستم" و... .

هنگامی که این افکار منفی به سراغتان آمد آنها را تبدیل به افکار مثبت کنید چون این امر باعث کاهش ترس شما می‌شود. یعنی این گونه فکر کنید:" اگر من صحبت کنم ممکن است ابتدا عصبی ومضطرب شوم اما این طبیعی است وقتی شروع کنم به صحبت کردن آرامش بیشتری پیدا می‌کنم. من می‌توانم نقطه نظرهایم را به دیگران ارائه دهم" ،" همه ما در این مواقع چنین احساسی داریم".

شاید برایتان این سئوال پیش بیاید که چرا باید افکار منفی خود را به افکار مثبت تبدیل کنیم؟ چون افکار منفی باعث کاهش اعتماد به نفس فرد شده و این خود منجر به این می‌شود که فرد خود را فردی شایسته نداند و دارای احساسات نادرستی که برخاسته ازافکار منفی است شود وبه شدت از انجام عملکرد معیوب بترسد این امر باعث می‌شود که فرد مشکل یا ترس خود را بزرگ نمایی کند و این وضعیت را بدتر می‌کند.

هنگامی که این افکار منفی که شما انسان ضعیف و حقیری هستید به سراغتان آمد با خود بگویید " هیچ رابطه‌ای بین خوب حرف زدن در جمع و اینکه من یک انسان ضعیف و حقیر باشم وجود ندارد" ، " لازم نیست همه مردم دنیا مرا قبول داشته باشند چون من انسان کاملی نیستم پس طبیعی است مورد تمسخر عده‌ای باشم".

موضوع مهمی را که هیچ وقت نباید فراموش کنید این است ؛ هنگام برخورد با کسی که از شما انتقاد می‌کند بهترین ومناسب‌ترین شیوه را انتخاب کنید وکاری کنیدکه انتقاد او از حالت خصمانه به حالتی دوستانه تبدیل شود.

شما با این کار هم انتقاد او را سازنده می‌کنید وهم او را خلع سلاح می‌نمایید و از اضطراب خود نیز می‌کاهید. برای این کار لازم است هیچ عکس العمل متضاد و پرخاشگرانه بروز ندهید و اگر انتقادهای او دارای نکته مثبتی است آن را بپذیرید پس با پیدا کردن نکته مثبت درانتقاد فرد و پذیرش آن و توضیح خواستن بیشتر درباره سخنانش می‌توانید او را خلع سلاح کنید واز حالت تهاجمی به حالت سازنده تبدیلش کنید. زیرا این خود باعث می‌شود که هم شما را راضی کند وهم فرد منتقد را قانع سازد واو را آماده کند که به سخن شما گوش دهد و به شما احترام گذارد. البته باید مهارت شوخ طبعی را نیز به عنوان نوعی مهارت مقابله‌ای با فوبی اجتماعی بدانید.

فروید شوخ طبعی را بهترین مکانیسم دفاعی می‌داند. از نظر فروید " شوخ طبعی یک استعداد استثنایی ونادر" است که به ما اجازه می‌دهد در مواجهه با تنش به خودمان بگوییم" نگاه کن این است معنی دنیایی که ظاهرا خطرناک نامیده می‌شود، مثل بازی بچه‌ها است که خیلی خنده‌دار است . پس شوخی می‌تواند یک ویژگی منحصر برای شما باشد که از طریق جدا کردن شما از دردها و ناراحتی‌هایتان موجب نوعی احساس انتخاب و کنترل در مشکلی که با آن روبه رو هستید شود وشوخ طبعی به شما یاد آوری می‌کند تا این مشکلی را که با آن روبه رو هستید از جنبه‌های مختلف بررسی کنید و سرانجام شوخ طبعی نوعی تائید خویشتن است وقتی به خود می‌خندید یعنی به خود می‌گویید " من خودم را دوست دارم وخود را به عنوان شخص جایزالخطا می‌پذیرم."

اعظم بزار پور