خوره ای به نام استرس

دل مان شور می زند, دل توی دل مان نیست, هی راه می رویم, هی دستان مان را فشار می دهیم, قلب مان تندتر می زند, رنگ مان زرد و سفید می شود, اعصاب مان به هم می ریزد, هی دوست داریم ناخن های مان را بجویم یا موهای مان را بکنیم و خلاصه آرامش نداریم

دل‌مان شور می‌زند، دل توی دل‌مان نیست، هی راه می‌رویم، هی دستان‌مان را فشار می‌دهیم، قلب‌مان تندتر می‌زند، رنگ‌مان زرد و سفید می‌شود، اعصاب‌مان به هم می‌ریزد، هی دوست داریم ناخن‌های‌مان را بجویم یا موهای‌مان را بکنیم و خلاصه آرامش نداریم. این درست زمانی است که ما به هر دلیلی دچار استرس شده‌ایم! آن وقت است که خودمان خودمان را می‌خوریم و هی فشارمان بالا و پایین می‌رود. استرس یکی از همان چیزهایی است که وقتی یقه بعضی از ما را می‌گیرد ول کن ماجرا نیست و تا آرامش را از ما نگیرد بی‌خیال نمی‌شود. شاید در بعضی از موقعیت‌های زندگی نشود استرس را از بین برد، اما می‌توان آن‌را مدیریت و کنترل کرد.

● وقتی قلب‌مان، توی دهان‌مان می‌آید!

استرس زمانی اتفاق می‌افتد که تغییراتی یک‌هو و غیر منتظره برای ما پیش می‌آید. تغییراتی که تاثیراتی منفی بر جسم و روح ما وارد می‌کند و توانایی انجام بعضی از کارها را از ما می‌گیرد. کارشناسان می‌گویند استرس بزرگ‌ترین و شایع‌ترین بیماری قرن است که عوامل درونی یا بیرونی بسیار زیادی باعث آن می‌شوند که بر زندگی روزمره ما تاثیر می‌گذارند و زندگی معمولی‌مان را دچار بحران می‌کنند. استرس، قرار گرفتن در شرایطی نامعلوم و ناشناخته است که شاید ما آن‌را بروز ندهیم یا خیلی کم آن‌را در رفتارمان نشان دهیم. مرگ عزیزان، امتحانات دانشگاه، کنکور، تغییر شغل، ازدواج، طلاق، جدایی از دوستان، اخراج از محل کار، به دنیا آمدن خواهر یا برادر بیماری یکی از اعضای خانواده، تغییر محل سکونت، تغییر مدرسه، مشاجره با دوستان، دیدن تصادف و... یا حتی اتفاق‌های خوب به ما فشار روانی وارد می‌کنند که به آن استرس می‌گویند. عصبانیت، نداشتن اعتماد به نفس، بی تفاوتی تحریک پذیری، اختلال در تمرکز، بی قراری و اضطراب از علائم شایع استرس هستند، اما به طور کلی استرس اثرات جسمانی روانی و رفتاری بر ما می‌گذارد که مهم‌ترین آن‌ها موارد زیر می‌باشند:

▪ اثرات جسمی ‌استرس: افزایش میزان ضربان قلب، افزایش فشار خون، نفس نفس زدن، سرگیجه، تعریق، بی‌حسی، دردهای بدنی انقباض عضلانی، سردرد، زخم معده، تهوع، کاهش یا افزایش وزن، مشکلات دیداری، اسهال و یبوست از مهم‌ترین آثار استرس بر جسم ما آدم‌هاست.

▪ اثرات روانی و هیجانی: اشکال در تمرکز، ناتوانی در تصمیم‌گیری، اختلال در حافظه، فراموشی، افزایش افکار منفی، افزایش ترس و اضطراب، زود ناراحت شدن، احساس بی‌ارزشی، کاهش اعتماد به نفس و کاهش شوخ طبعی.

اثرات رفتاری: فرار از موقعیت‌های استرس‌آور، دوری از اجتماع، کشیدن سیگار، مصرف دارو، مشکل در خواب، افزایش پرخاشگری، عصبانیت، افزایش تمایلات وسواسی، منزوی شدن و...

▪ آدم‌های پر استرس: بعضی آدم‌ها بیشتر از بعضی‌های دیگر دچار استرس می‌شوند. یعنی کلا تیپ شخصیتی پر استرسی دارند و شخصیت محترم‌شان طوری است که هی دچار استرس می‌شوند. اما بیشترین کسانی که با استرس ارتباط نزدیکی دارند افراد زیر هستند:

▪ مضطرب‌ها؛ این افراد کلا کاری جز استرس داشتن ندارند! یعنی حتی اگر آدم توانمند و با هوشی باشند به خاطر ویژگی پر اضطراب‌شان در کارهای‌شان موفق نمی‌شوند. برای همین همیشه کارهای کم دردسر را انتخاب می‌کنند که خیلی حرص و جوش نخورند، چون خودشان می‌دانند جنبه کارهای بزرگ را ندارند! تازه جنبه مسئولیت را هم ندارند چون زود از کوره در می‌روند و عصبانی می‌شوند. استرس این افراد بیشتر به این خاطر است که دائم می‌ترسند افراد جامعه آن‌ها را طرد کنند و یا فرد مفیدی نباشند و همین‌ها عامل اصلی استرسی بودن‌شان است.

▪ کمال گراها؛ شاید تعجب کنید اما واقعا آدم‌های کمال‌گرا یکی از شخصیت‌های پر استرس هستند. چون این افراد دوست دارند کارها را بدون نقص و کمترین ایراد و اشکال انجام دهند. کمال گراها دایم نگران هستند و به این فکر می‌کنند که نباید هیچ اتفاق منفی بیفتد یا اصلا نباید شکست بخورند و باید همیشه توی زندگی‌شان موفق باشند برای همین حاضر نیستند سیستم زندگی‌شان را تغییر دهند و اگر کوچک‌ترین تغییراتی در زندگی‌شان ایجاد شود آن‌ها دچار استرس می‌شوند.

▪ تحریک پذیرها؛ آدم‌ها تحریک‌پذیر آدم‌های جالبی هستند. چون از یک طرف دل‌شان می‌خواهد دست به کارهای بزرگ بزنند و روی خیلی‌ها را کم کنند و از طرف دیگر همین حس رقابت آن‌ها را دائم دچار استرس می‌کند. این افراد دوست ندارند آدم یکنواختی باشند، به همین دلیل همیشه دست به کارهای عجیب و غریب می‌زنند زیادی کار می‌کنند و همین کارهای زیاد، برای‌شان استرس می‌آورد.

جاه طلب‌ها؛ جاه طلب‌ها هم زیاد استرسی می‌شوند. این افراد به مشاغل سطح بالا دست پیدا می‌کنند اما چون دوست دارند همه چیز تحت سلطه و نظر آن‌ها باشد فشار روحی و روانی بسیاری به آن‌ها وارد می‌شود و هی گرفتار استرس می‌شوند و هی از خودشان رفتارهای خشونت‌آور و پرخاشگرانه نشان می‌دهند. ترس از این که جای آن‌ها را کسی بگیرد و یا نتوانند به منسجمی دست پیدا کنند خودش یک گوله استرس است.

● چند گام تا مدیریت استرس

اول از همه موقعیت‌هایی که بیشتر شما را دچار استرس می‌کند را شناسایی کنید. شاید برای‌تان عجیب باشد که چرا در یک موقعیت شما استرسی می‌شوید و در موقعیت دیگر نه! علت این تفاوت رفتاری شما به دو دلیل است: اول از همه ارزیابی متفاوت موقعیت‌های استرس‌زا است یعنی بستگی دارد که ما خودمان چه جوری به یک موقعیت نگاه کنیم یعنی خوب یا بد! مثلا اگر شما کنکور را خیلی برای خودتان بزرگ کنید و دائم فکر کنید که اگر قبول نشوید آسمان به زمین می‌آید خب معلوم است که دچار استرس می‌شوید! اما اگر به عنوان یک اتفاق معمولی به آن نگاه کنید از استرس خبری نیست. دوم، ممکن است که شما نسبت به ارزیابی یک موقعیت بی‌تفاوت باشید یعنی برای‌تان آن‌قدر مهم نباشد که چه اتفاقی می‌افتد برای همین در این موقعیت خیلی با استرس دست و پنجه نرم نمی‌کنید.

چند موقعیت استرس‌آور را تصور کنید بعد رفتار خودتان را در این موقعیت بسنجید و ببینید اول از همه چه احساس و هیجانی را تجربه کرده‌اید و بعد ببینید در این موقعیت‌ها از چه شیوه‌هایی برای مقابله با استرس استفاده کرده‌اید؟ چون آدم‌ها در موقعیت‌های استرس‌آور دو نوع مقابله دارند یکی مساله مدار و دیگری هیجان مدار. در روش مساله مدار شما باید اول از همه آن مشکل و اتفاق را درک کنید و برای خودتان تعریف کنید، آن وقت به دنبال راه حل مناسبی برای آن باشید. اما در روش هیجان مدار شما باید سعی کنید هیجانات و احساسات ناشی از آن اتفاق را کنترل کنید. در این حالت باید تلاش کنید حواس خود را از عامل فشار به صحبت کردن در مورد آن تغییر دهید.

بعد از یک شناخت حداقلی از خود و روش‌های مقابله‌تان می‌توانید چند راهکار کوچک را هم به کار بگیرید مثلا: به اتفاق‌های افتاده خوش بین باشید و به جنبه‌های مثبت قضیه نگاه کنید و حس خود ارزشی را در خودتان ایجاد کنید. از گفتارهای درونی مثبت و مناسب استفاده کنید مثلا نگویید من هیچ کاری نمی‌توانم بکنم، بگویید من برای این مشکل می‌توانم راه حل‌هایی پیدا کنم. از حمایت عاطفی اطرافیان کمک بگیرید، قدرت پذیرش را در خود افزایش دهید مثلا بپذیرید که بعضی‌ها را نمی‌توانید تغییر دهید، بپذیرید اگر چیزی را نمی‌شود تغییر داد می‌توان با آن کنار آمد و... و مهم‌ترین عامل در مقابله با موقعیت‌های استرس‌آور توکل کردن و اعتماد به خداست که شما را آرام خواهد کرد.

نویسنده: وجیهه محمدپور مقدم