فرش قرمز فاجعه

او بالاترین دستمزد را به عنوان یک بازیگر زن هالیوود می گیرد, نصف یکی از بانفوذترین زوج های هالیوود است که زندگی شان روی فرش قرمز می گذرد و چهره اش آنقدر روی جلد براق مجله ها دیده شده است که همه جا بلافاصله شناخته می شود

او بالاترین دستمزد را به عنوان یک بازیگر زن هالیوود می‌گیرد، نصف یکی از بانفوذترین زوج‌های هالیوود است که زندگی‌شان روی فرش قرمز می‌گذرد و چهره‌اش آنقدر روی جلد براق مجله‌ها دیده شده است که همه جا بلافاصله شناخته می‌شود. اما این بار آنجلینا جولی به جای آنکه جلو دوربین برود، پشت دوربین رفته است تا اولین فیلم خود را کارگردانی کند و این فیلم، داستان هراس‌آوری درباره عشق و جنگ در بوسنی است. اولین افتخار کارگردانی حتی پیش از اکران «در سرزمین خون و عسل» نصیب این بازیگر برنده جایزه اسکار شد و او توانست جایزه ویژه انجمن صنفی تهیه‌کنندگان آمریکا را برای به تصویر کشیدن یک مساله اجتماعی دریافت کند، انجمن مطبوعات خارجی هالیوود نیز فیلم را که جولی نویسنده فیلمنامه آن نیز هست، در رشته بهترین فیلم غیرانگلیسی‌زبان نامزد جایزه گلدن گلوب کرد. پدر جولی، جان وویت بازیگر که مدتی طولانی با او به هم زده بود نیز برای نشان دادن اینکه آشتی میان آنها برقرار شده، در مراسم افتتاحیه و تبلیغ فیلم با او همراهی می‌کند.

اما فیلم در بالکان و به دور از میهمانی‌های پرریخت‌وپاش در آمریکا و زرق و برق و ستاره‌باران مراسم فرش قرمز فیلمبرداری شده است و به احساسات عمیق و درونی و عواطف سوزان می‌پردازد. واکنش‌های پرشوری که نسبت به آن ابراز شده است، نشان از شکاف‌های عمیق میان اقوامی دارد که مدت‌ها بعد از جنگی که سال آینده بیستمین سالگرد آن خواهد بود و برادرکشی خونباری که تخمین زده می‌شود جان ۲۰۰ هزار نفر را گرفته، همچنان موجب چندپاره بودن بوسنی است. مسلمانانی که سابق بر این اسرای جنگی بوده‌اند و خویشان قربانیان کشتارها که تعدادی از آنها در ابتدا موضعی انتقادی نسبت به فیلم داشتند، بعد از آنکه به نمایش خصوصی «در سرزمین خون و عسل» دعوت شدند تا بین و تردید اولیه آنها نسبت به موضوع برطرف شود، زبان به تحسین آن گشوده‌اند. اما رهبر گروه زندانیان صرب بوسنی فیلم را برای آنچه تصویر یک‌جانبه فجایع خوانده، مورد حمله قرار داده و خواستار ممنوعیت نمایش آن در مناطق صرب‌نشین کشور بوسنی شده است. یک روزنامه‌نگار کروات نیز با طرح مساله سرقت ادبی علیه جولی و گروه او شکایت کرده و ادعا کرده است که خانم جولی بخش‌های بزرگی از فیلم را از کتابی که او در سال ۲۰۰۷ با موضوع یک داستان عاشقانه بر زمینه فروپاشی ویرانگر یوگسلاوی سابق نوشته، وام گرفته است. برد پیت، شوهر جولی و پدر سه فرزند او- به علاوه سه فرزند دیگری که به فرزندخواندگی پذیرفته‌اند- تهیه‌کننده چند فیلم بوده است. اما خانم بازیگر ۳۶ساله در این پروژه بر شوهرش پیشدستی کرده و برای «در سرزمین خون و عسل» که در آن به زبان‌های انگلیسی، صربی و کرواتی صحبت می‌شود، بازیگرانی را از سراسر یوگسلاوی سابق انتخاب کرده است که بسیاری از آنها در جنگ مجروح شده‌اند، نزدیکان‌شان را از دست داده‌اند یا خود جنگیده‌اند. داستان فیلم که در تاریخ ۲۳ دسامبر (۲ دی) در آمریکا روی پرده می‌رود، بر محور ارتباط میان یک زن هنرمند بوسنیایی و یک افسر صرب می‌گردد. این دو نفر که پیش از شعله‌ور شدن جنگ در آوریل ۱۹۹۲ به یکدیگر علاقه‌مند بودند، زمانی بار دیگر به هم می‌رسند که آن زن در اردوگاه نظامی صرب‌ها که مرد فرماندهی آن را بر عهده دارد، زندانی می‌شود. وجود اردوگاه‌هایی که جنایت و بیرحمی شیوه رایج در آنها بود، دنیا را که شاهد بروز یک پاکسازی نژادی در خاک اروپا بود، به لرزه درآورد. در جریان فیلمبرداری، شایعات بی‌اساسی در مورد داستان فیلم در رسانه‌ها انعکاس یافت که مقامات بوسنی به واسطه آنها مجوز فیلمبرداری در آن کشور را لغو کردند و فیلمبرداری در کشور همسایه آن، مجارستان انجام شد. جولی از منتقدان درخواست کرد که تا وقتی فیلم را ندیده‌اند که به گفته وی «یک داستان عاشقانه است، نه بیانیه سیاسی»، قضاوت نکنند.

هاتیزدا مهمتویچ، رییس انجمن مادران هشت‌هزار مرد و پسر مسلمان قتل‌عام شده در سربرنیتسا پس از نمایش خصوصی لحنی کاملا متفاوت با سخنان انتقاد‌آمیز سال گذشته خود داشت. وی از جولی برای «سرمایه‌گذاری فکری و مادی او» تشکر کرد و گفت: «فیلم بسیار قدرتمند و خیلی سخت است و اگر در بوسنی فیلمبرداری می‌شد، از این هم قدرتمندتر می‌شد.» مراد تاهیرویچ، رییس انجمن زندانیان جنگی سابق، در مورد فیلم و سازنده‌اش گفت: «این فیلم قربانیانی را که همه این چیزها را تجربه کرده‌اند، عمیقا تحت تاثیر قرار می‌دهد. فیلم واقعا ملموس است و واقعیت‌هایی را که در طول جنگ اتفاق افتاده، بازگو می‌کند. فیلمساز موفق شده است که داستان کل جنگ را در فیلمش نمایش دهد و نشان دهد که زندانیان با چه موقعیت‌هایی روبه‌رو بودند- قتل‌عام، تجاوز، استفاده به عنوان سپر انسانی و هراس‌های دیگر.» اما براتیسلاو جوکیچ، رییس انجمن زندانیان جنگی صرب بوسنی، بعد از تماشای تیزر فیلم واکنشی کاملا متفاوت نشان داد. او گفت که فیلم «دروغ‌هایی را به نمایش گذاشته است» چون فقط صرب‌ها را به عنوان افرادی که در جنگ مرتکب جنایت شده‌اند، تصویر کرده است. او خواستار ممنوعیت نمایش فیلم در بخش خودمختار صرب نشین بوسنی شد و گفت: «برای ممنوعیت فیلم هر کاری که در توان داریم، انجام می‌دهیم.»

تقریبا دو دهه بعد از روی دادن جنگ در بالکان، چند فیلم که ستاره‌های سینما درآنها حضور دارند، به این جنگ و پیامدهایش پرداخته‌اند. «افشاگر» با بازی ریچل وایز و ونسا ردگریوکه بر مبنای داستان واقعی تلاش چند مامور سازمان ملل برای افشای اقداماتی غیرانسانی در بوسنی پس از جنگ ساخته شد، اوایل امسال روی پرده رفت. در سارایوو اخیرا فیلمبرداری فیلمی با بازی پنلوپه کروز و امیل هیرش شروع شده که اقتباسی است از کتاب ایتالیایی پرفروش «دوبار متولد شده» درباره مادری که شهرش را در جنگ از دست داده است و پسرش را به پایتخت بوسنی باز می‌گرداند. جولی و تهیه‌کنندگان فیلم همچنین درگیر دعوایی حقوقی هستند که از سوی جوزیپ کنزویچ، نویسنده‌ای کروات طرح شده است که می‌گوید، پیرنگ فیلم از کتاب او با عنوان «خرد کردن روح» گرفته شده است. وی گفته است که مذاکرات مفصلی با یکی از تهیه‌کنندگان فیلم داشته است.

جولی این ادعا را رد کرده و گفته «کاملا انتظارش می‌رفت. این اتفاق تقریبا برای هر فیلمی می‌افتد.» او گفت که سفرهایش به مناطق مختلفی که در گذشته منطقه جنگی بوده‌اند یا اکنون هستند، از جمله بوسنی، در نقش سفیر حسن‌نیت کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد الهام‌بخش او برای ساختن این فیلم بوده است. او در گفت‌وگوهایی که پیش از اکران فیلم انجام داده، گفته است که برخلاف وضعی که اکنون دارد وقتی جنگ بوسنی به وقوع پیوست، او یک «پانک جوان» بود که از وحشتی که قاره‌ای دیگر را در رنج و عذاب فرو برده بود، اطلاع نداشت. وی گفت، موقعیتش به عنوان ستاره سینما به او این امکان را داد که به سراغ موضوعی دردناک برود که بسیار دور از روند معمول هالیوود است. خانم جولی در عین حال به این واقعیت هم اشاره کرد که برخی دیگر از ستارگان وقت‌شان را برای پروژه‌های‌ گران‌قیمت و بی‌ارزشی تلف می‌کنند که در گیشه هم از آنها استقبالی نمی‌شود. او همچنین هشدار داد که ممکن است تماشای این فیلم دشوار باشد: «درک کامل اینکه چرا چنین درگیری اتفاق افتاد و چرا آن منطقه چنین وضعیتی دارد، دشوار است. فکر می‌کنم که تماشای فیلم هم خیلی سخت است.» او این جملات را بعد از افتتاحیه نمایش فیلم در نیویورک بر زبان آورد: «جنگ وحشیانه است و فیلم درنده‌خویی را به نمایش می‌گذارد. امیدواریم تماشاگران فیلم هم واقعا احساس کنند که در موقعیتی ناراحت‌کننده به‌سر می‌برند.»

منبع: گاردین

فیلیپ شرول

ترجمه: پریا لطیفی‌خواه