منطقی چگونه از ایران خودرو رفت

نگاهی به تغییر و تحولات مدیریتی در بزرگ ترین شرکت خودروسازی خاورمیانه

مدیری که به گفته خودش هر ۱۵ روز یک بار شایعه برکناری‌اش را از گوشه و کنار شرکت تحت‌تابعه‌اش یا از پچ‌پچ‌های وزارتخانه صنایع‌و‌معادن و سازمان گسترش می‌شنید، از بهمن‌ماه سال ۸۷ اطمینان پیدا کرد که دیگر شایعه‌ای در کار نیست و باید تا انتهای سال از شرکتی که ۷ سال عمر مدیریتی خود را در آن گذرانده بود، خداحافظی کند.

اما رفتن از بزرگ‌ترین خودروسازی کشور رازی بود بین منطقی و محرابیان. وزیر صنایع‌ در تلاش بود تا منطقی را متقاعد کند که صنعت خودروسازی استعداد او را هدر می‌دهد و منطقی نیز در تمایل به ماندن در مکانی داشت که ۶ سال سیاست با صنعت را در کنار یکدیگر هدایت و در این راه تجربیات فراوانی نیز کسب کرده بود، اما دغدغه وزیری که از بدو ورودش به ساختمان شماره یک سمیه، قطع پیوند ایران‌خودرو با منطقی را در سر می‌پروراند، تنها متقاعد کردن وی به کوچ از ایران‌خودرو نبود، بلکه نظر مقامات بالادستی حتی رضایت محمود احمدی‌نژاد نیز باید در این جابه‌جایی جلب می‌شد. چراکه منطقی تنها سمت مدیرعاملی یک شرکت شبه‌دولتی را یدک نمی‌کشید، بلکه خدمات وی از دوران جنگ ایران و عراق در زمینه ساخت‌ موشک و ماهواره و ... زبانزد خاص و عام بود. محرابیان برای برکناری منوچهر منطقی یک دلیل داشت و این دلیل دلسوزانه وی توانست نظر بسیاری از مقامات کشوری را نیز جلب کند. «صنعت هواپیماسازی کشور معطل منطقی مانده است»، «می‌خواهیم صنعت هوایی کشور را بومی‌سازی کنیم»، «در صنعت هواپیماسازی به قحط‌الرجال برخورد کردیم» و ... این دلیل تا حدودی قانع‌کننده به نظر می‌رسد. وزیر با این ادله در ظاهر منطقی را قانع و در باطن مسوولان تصمیم‌گیر را متقاعد به برکناری مدیرعامل ایران‌خودرو کرد. آنگونه که اطرافیان محرابیان روایت می‌کنند محرابیان دو سال پیش یعنی سال ۸۶ نیز در جلسه‌ای خصوصی از منطقی خواسته که ایران‌خودرو را رها کند و به جمع معاونان ارشد وی در وزارتخانه بپیوندد. منطقی نیز با این استدلال که مدیری اجرایی است و به پست‌های ستادی علاقه‌ای ندارد، به وزیر صنایع کشور جواب منفی داده بود. بنابراین وزیر توانست در روزهای باقی‌مانده عمر دولت نهم بهترین پست اجرایی را با عقد قراردادی میان وزارتخانه تحت‌تابعه‌اش و یک شرکت خارجی برای تولید هواپیماهای پهن‌پیکر برای منطقی رو‌به‌راه کند. پستی که نه تنها منطقی بلکه دیگران نیز نتوانستند، در مقابل پیشنهاد آن دست رد به سینه محرابیان بزنند.

با این حال، منطقی که دوران ریاست خود در ایران‌خودرو را رو به اتمام می‌دید، باز هم طی مصاحبه‌ای مطبوعاتی از استراتژی ۷ ساله ایران‌خودرو پرده برداشت و حتی در اولین روز شروع کاری ایران‌خودرو در سال ۸۸، سرفصل برنامه‌های این شرکت را برای کارگران تشریح کرد. شاید منطقی امید داشت که همزمان با آخرین روزهای مدیریتش در ایران‌خودرو،‌ معجزه‌ای رخ داده و دستی از قضا سال ۸۸ را به شکل‌ دیگری تغییر دهد.

اما خواسته وی آن‌طوری که می‌خواست پیش نرفت، چراکه تمام مسوولان تصمیم‌گیر در این زمینه متقاعد شده بودند که منطقی، پس از گذشت ۷ سال در صنعت خودروسازی روز به روز هدر می‌رود، پس بهتر است که وی پایه‌گذار صنعتی شود که بومی‌سازی آن تنها در قالب پروژه‌ای بر روی کاغذهای بی‌خط نقش بسته است.

● دوشنبه هفدهم فروردین ساعت ...

تغییر و جابه‌جایی مدیران اجرایی، امری متداول و پذیرفته‌شده در تمام نظام‌های اداری است، اما جابه‌جایی، آن هم از نوع ضربتی پدیده‌ای است که طی سال‌های اخیر به عادت آن را باور کرده‌ایم. دوشنبه هفدهم فروردین‌ماه سایت رجاء، وابسته به دولت، خبر قطعی برکناری منوچهر منطقی از مدیرعاملی ایران‌خودرو را اعلام کرد. هرچند که سایت الف منتسب به احمد توکلی نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی در آخرین ساعات شانزدهم فروردین از جلسه محرابیان با معاونینش در مورد برکناری منطقی خبر داده بود، اما سایت رجاء قطعیت رفتن منطقی را اعلام کرد.

این در حالی است که روز هفدهم از سویی سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران با ارسال نمابر به رسانه‌های کشور اصرار بر رفتن منطقی و جانشینی جواد نجم‌الدین داشت و از سویی دیگر هیچ یک از معاونین ایران‌خودرو و حتی وزارتخانه صنعت و معدن این خبر را تایید نمی‌کردند.سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران و در راس آن احمد قلعه‌بانی مدیرعامل این سازمان که خود قربانی تغییر و تحولات ضربتی است، حتی به سرعت مراسم تودیع و معارفه‌ای نیز در بعد از ظهر دوشنبه هفدهم فروردین‌ماه برگزار کرد که منطقی از حضور در این مراسم سر باز زد. یک مراسم ساده تودیع در سالن کنفرانس سازمان گسترش به طور حتم نمی‌توانست پایان مناسبی برای منطقی باشد. به این ترتیب برای اولین بار منطقی غایب اصلی در جمع معاونین و مدیران ارشد خود که همگی به طور دسته‌جمعی در سازمان گسترش حضور یافته بودند، تلقی می‌شد. مراسم معارفه نجم‌الدین به عنوان مدیرعامل شرکت ایران‌خودرو از نظر سازمان گسترش و نوسازی و وزارتخانه صنعت و معدن به خوبی و خوشی برگزار شد، از استخاره قلعه‌بانی برای حضور نجم‌الدین در ایران‌خودرو گرفته تا بالا رفتن دست‌های بذرپاش مدیرعامل سایپا و نجم‌الدین به نشانه اتحاد دو شرکت،‌ از حاشیه‌های مراسم معارفه مذکور بود.هیجانات این مراسم که بدون برنامه‌ریزی و عجولانه برگزار شد تا بعد از ظهر آن روز ادامه یافت، اما فردای پایان حکومت منطقی در ایران خودرو این سوال در ذهن بسیاری از علاقه‌مندان به صنعت خودرو مطرح شد که بالاخره چرا منطقی رفت؟ اینکه برکناری وی پشت پرده‌های آشکار و پنهانی دارد مورد قبول بسیاری از دست‌اندرکاران صنعت‌ خودرو است. زوایای آشکار این قضیه همان بومی‌سازی صنعت هوایی کشور است که وزیر پس از گذشت ۱۰روز از برکناری منطقی آن را در جمع اعضای کمیسیون صنایع‌و‌معادن مطرح کرد، اما زوایای پنهان آن هنوز پشت پرده باقی مانده است، هرچند که عدم‌تبعیت منطقی از برخی سیاست‌های تحمیلی وزارتخانه‌، دیدار نوروزی وی با برخی از چهره‌های اصلاح‌طلب یا مخالفت با مدیران سفارش‌شده از جمله زوایای پنهان برکناری منطقی خوانده می‌شود، با این حال جابه‌جایی وی بدون هیچ مقدمه‌چینی سوالات بی‌شماری در اذهان عمومی ایجاد کرده است.

● جسارت قلعه‌بانی

احمد قلعه‌بانی، رییس سازمان گسترش و نوسازی صنایع‌ ایران اولین مدیر تصمیم‌گیری بود که سال گذشته تلویحا خبر از پایان عمر مدیریتی منطقی داده بود. وی طی مصاحبه‌ای عنوان کرده بود که «یک مدیر صنعتی پس از ۶ سال دیگر خلاقیتی در کار ندارد.»هرچند این اظهارنظر قلعه‌بانی با واکنش منطقی روبه‌رو شد و وی عمر مدیریت را فاقد عدد و رقم خواند،‌ اما قلعه‌بانی در پاسخ به خبرنگارانی که به گفته وی استناد کرده و آن را مربوط به دوران خدمت منطقی خوانده بودند، عنوان کرده بود که «دیدگاه وی کاملا شخصی بوده و تنها به دیدگاه و نظرات خود پرداخته است»، در هر حال قلعه‌بانی با بیان اظهارنظرهای به اصطلاح شخصی، اولین فردی بود که برای رفتن منطقی زمینه‌ چینی کرد و با اظهارنظرهای خود نشان داد که وی جسارت بیشتری در بیان برخی از مسائل دارد. هرچند که وی تا روز برگزاری مراسم معارفه نجم‌الدین و حتی بعد از آن نیز ظاهرا خبری از شکل‌گیری صنعت هواپیماسازی در سازمان تحت‌تابعه‌اش نداشت.

● رضایت اجباری

موج برکناری مدیران شرکت‌های خودروسازی جهان با توجه به بحران ایجاد شده در مقطعی کوتاه شروع و بعد پایان یافت. در همین گیرودار خبر برکناری مقطعی نیز در سطح وسیعی منتشر شد، این در شرایطی است که برخی از آگاهان به امور صنعت خودرو معتقدند این موج در ایران با رفتن منطقی از ایران‌خورو آغاز و با برکناری مهرداد بذرپاش از سایپا پایان خواهد یافت. اما جالب اینجا است که برکناری روسای هیات‌مدیره و مدیران عامل شرکت‌های غول خودروسازی جهان به سفارش دولتمردان و برای اصلاح ساختار جدی در این شرکت‌ها صورت گرفته، اما در ایران با جلب رضایت دولتمردان و تنها با اعتقاد به سال جدید و مدیر جدید این نوع جابه‌جایی‌ها تعریف می‌شود. درهر حال با رفتن منطقی از ایران‌خودرو تغییر و تحولات جدی در صنعت خودروسازی کشور نیز کلید خورد. اینکه آیا صنعت خودروسازی کشور همچنان با انگیزه ملی‌گرایی پیش خواهد رفت یا اینکه بار دیگر پروژه‌های سیاسی – استراتژیکی احداث سایت‌های خودروسازی در کشورهای دوست ادامه خواهد یافت و حتی یافتن شریک جدید ماندگاری شریک استراتژیک این شرکت، یعنی پژو همچنان در دستور کار بزرگ‌ترین خودروساز خاورمیانه باشد، از جمله سیاست‌هایی است که شاید با تغییر و تحولات مدیریتی در این شرکت مورد بازنگری قرار گیرد. هرچند که منطقی همچنان در راس هرم مدیریتی این شرکت باقی مانده و به عنوان رییس هیات‌مدیره ایران‌خودرو در تصمیم‌گیری‌های کلان دخالت دارد، اما اظهارنظر نجم‌‌الدین در مورد اینکه راه منطقی را ادامه خواهد داد، مبین این مطلب است که شاید تغییروتحولات پایه‌ای در این شرکت رخ ندهد.

نجم‌الدین همچنین در جمع اعضای کمیسیون صنایع‌و‌معادن مجلس به تصمیمات ارزشمندی در این شرکت اشاره کرده است، از جمله تعطیلی سایت‌های زیانده، تعدیل نیروی مازاد در ایران‌خودرو و ... اجرای وعده‌های نجم‌الدین به طور حتم واقعه خوش‌یمنی برای شرکت ایران‌خودرو خواهد بود، اما آیا منطقی از زیانده بودن سایت‌هایی که در ونزوئلا یا بلاروس و دیگر کشورهای دوست ایران ایجاد شدند، آگاه نبوده است؟ آیا وی طرح توجیهی فنی و اقتصادی برای احداث سایت‌هایی که هم‌اکنون بار مالی برای ایران‌خودرو دارند، تهیه نکرده بود؟یکی از انتقاداتی که از سوی بسیاری از آگاهان به امور صنعت خودرو از منطقی مطرح می‌شود،‌ تابعیت بی‌چون‌و‌چرای وی از دولتمردان برای اجرای طرح‌های زیان‌ده است. اجرای طرح‌های دستوری برای پیشبرد اهداف سیاسی می‌تواند حتی بزرگ‌ترین بنگاه اقتصادی کشورمان را دچار مشکلات مالی ‌کند،‌ این در حالی است که باید دید نجم‌الدین که اصولا مدیری اجرایی بوده و سروکاری با سیاست نداشته چگونه توانایی مقابله با طرح‌های دستوری را دارد.به این ترتیب منطقی در روز رونمایی از دومین خودروی ملی ایران‌خودرو یعنی «رانا» تودیع شد. وی در روز تودیع خود تصریح کرد که در طول عمر کاری خود بیش از سه لباس نپوشیده،‌ سپاه، بسیج و ایران‌خودرو و حال خود را برای پوشیدن لباس دیگری آماده می‌کند.

مرجان شهریاری