قداست و برکات شهر قم

آنچه در پی می آید, گفتاری است کوتاه پیرامون ارزش و قداست شهر پربرکت قم که از زبان ائمه ع بیان شده است

آنچه در پی می آید، گفتاری است کوتاه پیرامون ارزش و قداست شهر پربرکت قم که از زبان ائمه(ع) بیان شده است. و وجود مرقد مطهر و نورانی حضرت معصومه(س) در این شهر نیز بر قداست آن افزوده است. اینک با هم آن را از نظر می گذرانیم:

● قم، حرم امامان(ع)

در روایات شیعی برای شهر مقدس قم برکات و آثاری بیان شده که گاه اختصاصی آن می باشد. اگر شماری چند از شهرها و حتی کشورها در آیات و روایات، مقدس و پاک شمرده شده اند که از آن جمله می توان به کشور فلسطین و یا شهر بیت المقدس و مکه و مدینه و کوفه و قم، اشاره کرد ولی شهر قم دارای اختصاصاتی چون آشیانه آل محمد(ص) بوده است.

اگر مکه، شهر خدا و مدینه، شهر پیامبر خدا(ص) و کوفه، شهر امیرمؤمنان علی(ع) و ولی عصر(عج) می باشد، شهر قم شهر همه امامان معصوم(ع) است.

خدمات برجسته و مساعی ارزنده دانشمندان قم در راه احیای آیین تشیع و نشر معالم دین و فرهنگ اسلام به حدی بود که تاج کرامت ابدی بر تارک شریف آنان نهاده شده، تا آنجا که از امامان معصوم(ع) نقل شده است: لولا القمیون لضاع الدین؛ اگر اهل قم نبودند دین ضایع می گشت (سفینه البحار، شیخ عباس قمی، ۷/۳۵۹)

اما اینکه چرا این شهر را قم نام نهاده اند، از وجود مقدس امام جعفر صادق(ع) رسیده که فرمودند: انما سمی قم لان اهلها یجتمعون مع قائم آل محمد(عج) (و یقومون معه و یستقیمون علیه و ینصرونه؛) این شهر، قم نامیده شد، زیرا که اهلش پیرامون حضرت قائم آل محمد(عج) گرد می آیند و با آن حضرت قیام می نمایند و با او همراهند و در کنار او پایداری می کنند و او را یاری می نمایند (همان/ ۳۵۶)

مژده جایگاه خاص قم در تشیع، هفتاد و چند سال قبل از نزول فاطمه معصومه(س) به قم و در زمانی که هنوز پدر بزرگوارش امام کاظم(ع) دیده به جهان نگشوده بود توسط امام جعفر صادق(ع) بیان شد، آن گاه که فرمود: بانویی فاطمه نام، از فرزندم موسی(ع) در این شهر (قم) از دنیا می رود و مقام و منزلتی دارد که شیعیان را شفاعت می کند و همگی به بهشت می روند (همان/ ص ۱۲۵)

در روایتی دیگر حضرت فرمودند: ان لله حرما و هو مکه و ان للرسول(ص) حرما و هو المدینه و ان لامیر المؤمنین(ع) حرماً و هو الکوفه و ان لنا حرماً و هو بلده قم و ستدفن فیها امراه من اولادی تسمی فاطمه فمن زارها وجبت له الجنه، قال الراوی و کان هذا الکلام منه قبل ان یولد الکاظم(ع)

... و از برای ما حرمی است که آن شهر قم است، و طولی نخواهد کشید که بانویی فاطمه نام از فرزندانم در آن شهر مدفون خواهد شد و برای زیارت کنندگانش بهشت واجب می شود (همان/ ص ۸۵۳)

این شهر از زمان قبول اسلام تا امروز یعنی در طول سیزده قرن همواره به نام مرکز تشیع و پایتخت شیعه امامیه خوانده شده است، حضرت صادق(ع) می فرمایند: قم سرزمین ماست، سرزمینی که پاکیزه و مقدس است برای شیعیان ما، که ولایت ما را قبول کرده است (همان/ ص ۹۵۳)

و این پایگاه تشیع، مورد عنایات خاصه ائمه معصومین(ع) بوده و بیش از سی روایت درباره شهر و مردمش از طرق معتبره رسیده است تا جائی که خواب در قم را عبادت خوانده اند و از امام موسی کاظم(ع) رسیده که حضرت فرمودند: قم عش آل محمد و ماوی شیعتهم؛ قم آشیانه ما (آل محمد) و پناهگاه شیعیان ماست (همان/ ص ۷۵۳)

عصاره احادیث وارده در فضیلت و قداست قم چنین است: شهر قم، قطعه ای از بیت المقدس، شهری مقدس، مطهرو بلد ما اهل بیت و شیعیان ماست، چه نیکو موضعی است قم، که خداوند متعال آن را بر سایر بلاد حجت قرار داده و ستمگران در آن گداخته گردند، چنانکه نمک در آب، ذوب می شود و زود باشد که علم و معرفت از کوفه بدان شهر منتقل گردد و از آنجا به سایر بلاد، منتشر شود، به طوری که نزدیک ظهور حضرت حجت(عج) (مستضعفی در دنیا یافت نشود و حتی زنان خانه دار به علم امامت و ولایت واقف باشند.) (گنجینه آثار قم/۳۹- بحار۶۰/۳۱۲)

امام صادق(ع) فرمود: ستدفن فیها امرأه من اولادی تسمی فاطمه فمن زارها وجبت له الجنه؛ در این شهر فاطمه بنت موسی(ع) دفن خواهد گشت که هرکس او را زیارت کند، بهشت برایش واجب گردد. (سفینه- البحار- ۷/۸۵۳)

درمورد مردم قم که در این شهر مقدس مدفون می شوند، فضیلتی است که دیگران را چنین فضیلتی نیست. محل حشر و نشر جمیع مردم، بیت المقدس است، جز اهالی قم که در گور خویش محاسبه می شوند (گنجینه آثار قم/۳۹) از آنجا به بهشت محشور می گردند و این کرامت به اهل قم اختصاص دارد.

و اهل قم به تأییدات ربانی مؤید و به توفیقات سبحانی مشرف اند و فرشتگان پیوسته بلایا را از آنان دفع کنند و بندگان مؤمن خدای متعال در آن شهر گرد آمده و در انتظار شفاعت پیغمبر خود بسر می برند.

● قم، پناهگاه مردم

از اختصاصات دیگر شهر قم اینکه پناهگاه مردمان در هنگام بلایا است

حضرت امام صادق(ع) فرمودند: اذا اصابتکم بلیه و عناء، فعلیکم بقم فانه مأوی الفاطمیین؛ زمانی که به شما گرفتاری و غمی رسید، به شهر قم پناه برید چراکه قم محل و مأوای فاطمیین است. (سفینه البحار-۷/۷۵۳)

● پایگاه علوم اهل بیت(ع)

از مناطق مهمی که به عنوان اصلی ترین مراکز علوم اسلامی، بلکه بزرگترین مرکز شیعی یاد می شود باید قم را نام برد. شهری که از زمان اهلبیت(ع) خصوصاً در زمان امام عسکری(ع) و نیز در طول عصر غیبت، جایگاهی مطمئن برای نشر فقه و احادیث پاک و مطهر بوده است.

قم در زمان امام حسن عسکری(ع) و پدر بزرگوارش، پایتخت علمی شیعه بوده و در آن راویان فراوانی می زیستند و همچنین در آن از مؤلفان و صاحبان قلم در حدیث و دیگر شاخه های علم گروههای فراوانی سکونت داشتند. (حیاه الامام العسکری، محمدجواد طبسی) و از این رهگذر خدمات بزرگی به مراکز علمی شیعه نموده است. رسالت سنگین نشر علوم اهل بیت، احادیث آنان و فضایلشان از قم و توسط قمی ها انجام گرفته است؛ رسالتی که تمام جوامع علمی شیعه حامل آن می باشند.

در بیانات نورانی اهل بیت(ع) نیز تأییدات بلندی صادر شده که برای افتخار همیشگی این سرزمین کافی است. چنانکه روایت شده: «اگر تلاش و زحمات اهل قم نبود دین از بین می رفت» و به راستی نیز چنین است. تأملی هرچند گذرا به عصرهای گذشته خصوصاً بنی العباس و جور و وحشتی که بر امامان شیعه و پیروان آنان در عهد امام عسکری(ع) حاکم بود، اهمیت این رسالت و مسئولین قمی ها و قم را، به وضوح نشان می دهد، و در اثر این عنایت و اهتمام، در زمان غیبت صغری از قم به عنوان بزرگترین مرکز علمی در جهان اسلام نام برده می شد. در عظمت این مرکز می توان اشاره کرد به سخنی که صاحب کتاب «الغیبه» بیان می نماید:

سومین نایب خاص امام زمان(عج) توجه و عنایت خاصی به قم داشته و کتاب «تأدیب» را جهت بررسی و اظهارنظر به قم ارسال نموده است (همان) و چه زیباست تقدیر و رضایت امام صادق(ع) که به عیسی بن عبدالله فرمود:

سلام خدای متعال بر اهل قم باد. خداوند سرزمین شان را از باران سیراب گرداند و برکات و رحمت خود را بر آنها نازل فرماید و زشتیها را به نیکوئی مبدل سازد. آنانکه اهل رکوع، سجود، قیام و قعودند. آنانکه فقیهانند و اهل ذکر و درکند. (سفینه البحار/۷/۹۵۳)

از دیگر اختصاصاتی که برای این شهر برشمرده اند می توان به پاداش مضاعف برای نمازگزاران و عبادت کنندگان در این شهر سخن گفت. در روایتی از امام علی بن موسی الرضا(ع) آمده است که خوابیدن در شهر قم عبادت است. بنابراین کسی که در این شهر عبادت می کند و از خواب خویش می زند و به نماز شب می پردازد، پاداشی دو برابر خواهد داشت. از این رو می توان وضعیت آن را همانند ماه رمضان دانست که پاداش و گناه در آن دو برابر می باشد و یا همانند ماه های حرام است که گناه در آن نیز دو برابر است.

درباره اهمیت و ویژگی های خاص شهر قم و تاریخ پر فراز و نشیب آن، می توان به منابع متعدد تاریخی و روایی مراجعه کرد که از جمله آنها: سفینه البحار شیخ عباس قمی، تاریخ قم، گنجینه آثار قم، قم نامه، مدرسی طباطبائی تاریخ مذهبی قم، علی اصغر فقیهی می باشد.

محمدرضا علیخانی