پرواز ۸۸

به یاد درگذشتگان سینما, تئاتر وتلویزیون

در سال ۸۸ هم مثل همه سال‌های گذشته عزیزان زیادی را از دست دادیم، عزیزانی که با ما زندگی کرده‌اند ما با آثارشان زندگی کرده‌ایم. در آخرین روزهای سالی که می‌گذرد و نخستین روزهای سال جدیدی که می‌آید به یاد هنرمندان سینما، تئاتر و تلویزیون خاطرات آنها را مرور می‌کنیم.

سال ۸۸ هم مثل همه سال‌های گذشته سرشار از خوشی‌ها و تلخی‌ها بود. خوشی‌ها ما را لحظه‌ای و روزی شاد می‌کرد، اما «مرگ» ماجرای دیگری دارد، در ذهن می‌ماند و ما را به فکر وامی‌دارد. برای همین است که وقتی به گورستان می‌رویم تفکر و اندیشه روزها و سال‌های گذشته ما را رها نمی‌کند. اصلاً شادی زمینی است و مرگ آسمانی. رفتن همیشه تلخ است، حتی برای مسافری که چند روز می‌رود و بازنمی‌گردد اما عزیزانی که ما را برای همیشه ترک می‌کنند، ما را هم به خاطره‌ها و روزهای خوش گذشته می‌برند، در سال ۸۸ هم مثل همه سال‌های گذشته عزیزان زیادی را از دست دادیم، عزیزانی که با ما زندگی کرده‌اند یا ما با آثارشان زندگی کرده‌ایم. در آخرین روزهای سالی که می‌گذرد و نخستین روزهای سال جدیدی که می‌آید به یاد هنرمندان سینما، تئاتر و تلویزیون این چند سطر را می‌خوانیم و خاطرات آنها را مرور می‌کنیم.

● امیر قویدل، بازمانده خاچیکیان بزرگ

زنده‌یاد «امیر قویدل» از شاگردان ساموئل خاچیکیان بود. همان سینماگری که پدر ژانر دلهره در سینمای ایران است. قویدل متولد ۱۳۲۶ مشهد بود و فعالیت سینمایی‌اش را با فیلم «مرگ در باران» ساخته ساموئل خاچیکیان آغاز کرد، چند فیلم به عنوان دستیار با وی همکاری کرد که از سال‌های ۵۳ تا ۵۷ را شامل می‌شود، بعد با چند کارگردان دیگر همکاری کرد و در نهایت «خونبارش» را به عنوان نخستین فیلم خود در سال ۵۹ جلوی دوربین برد. برنج خونین، میرزا کوچک‌خان، سردار جنگل، ترن، دل‌نمک، گالان، بندر مه‌آلود و رخساره از دیگر کارهای مرحوم قویدل به شمار می‌آیند. امیر قویدل ۱۷ آبان و پس از یک دوره طولانی بیماری درگذشت.

● مسعود رسام و ترک همکار قدیمی

نام «مسعود رسام» همواره با آثار تلویزیونی از یک سو و از سوی دیگر «بیژن بیرنگ» همراه است. اما وقتی در ۱۱ آبان چشم از جهان فروبست، همکار قدیمی‌اش بیرنگ را ترک کرد، همانگونه که دیگر ساختمان جام‌جم و آثار تلویزیونی را تنها گذاشته بود. مرحوم رسام بیشتر از هر اثر دیگری با مجموعه‌های «همسران» و «خانه سبز» در یاد بینندگان تلویزیون می‌آید، اما او آثار دیگری را هم در تلویزیون و سینما کارگردانی کرده بود که عمده آنها با همکاری دوست قدیمی‌اش بیژن بیرنگ ساخته شده بودند. مسعود رسام در سال ۱۳۳۶ در تهران به دنیا آمد. او تهیه‌کنندگی و نویسندگی سریال‌هایی مثل غیرمحرمانه، مادر، بزرگمرد کوچک، سریال مروارید سرخ، دریایی‌ها، تولدی دیگر، دنیای شیرین دریا، نوعی دیگر، سرزمین، قطار ابدی، دلبندم، سیب خنده، همسران، چاق و لاغر، دو مرغابی در مه، مأموریت، منبع موثق، در خانه، هاچین و واچین، از نو بسازیم، محله بهداشت، محله برو بیا، برده رقصان، کیف، شازده کوچولو و... در کارنامه هنری خود دارد. وی همچنین دو فیلم سینمایی «علی کوچولو و غول جنگل» و «سیندرلا» را در سینما کارگردانی کرد. مسعود رسام ۱۰ آبان سال ۱۳۸۸ پس از سال‌ها تحمل بیماری سرطان خون در بیمارستان لاله تهران درگذشت.

● درگذشت کارگردان بازمانده

سیف‌الله داد ۶ مردادماه و در سن ۵۴ سالگی درگذشت. مرحوم «داد» یکی از کارگردان‌های توانای سینمای ایران بود که در این سال از دست دادیم. فیلم «بازمانده» مهمترین اثر وی به شمار می‌آید که بارها از تلویزیون پخش شده، همان فیلمی که درباره تلاش یک مادربزرگ فلسطینی برای رهایی نوه‌اش از دست صهیونیست‌هاست. سیف‌الله داد در سال ۱۳۵۱ از دانشگاه شیراز در رشته جامعه‌شناسی فارغ‌التحصیل شد. وی در نیمه اول دهه ۷۰، دو سال رئیس هیأت مدیره خانه سینما و از سال ۱۳۷۶ تا ۱۳۷۹ نیز معاون سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بود. وی در طول سال‌های فعالیت خود علاوه بر کارگردانی فیلم‌هایی چون «زیر باران»، «کانی مانگا» و «بازمانده»، به عنوان تدوینگر نیز فعالیت داشت. تدوین فیلم «فرزند صبح» ساخته بهروز افخمی از جمله آخرین فعالیت‌های هنری سیف‌الله داد بود، او قصد داشت که یکی از سه اپیزود فیلمی به نام «تهران در جست‌وجوی زیبایی» را بسازد که اجل مهلتش نداد و در بیمارستان مهر تهران بر اثر ابتلا به سرطان درگذشت.

● جمشید لایق پیر تئاتر هم رفت

زنده‌یاد جمشید لایق از جمله بازیگران موفق سینما بود که با پیشینه تئاتری جلوی دوربین آمده بود. او در دوران بازیگری‌اش بیش از ۳۰ فیلم سینمایی و چند سریال بازی کرد، اما در عرصه تئاتر بیش از تلویزیون و سینما روی صحنه رفته و نقش بازی کرده بود. بازی در مجموعه‌های تلویزیونی هزاردستان، سلطان و شبان، سربداران، بوعلی‌سینا، روزی روزگاری، فروشگاه و مرگ در پائیز، همچنین ایفای نقش در فیلم‌هایی چون خواستگار، رگبار، دایره مینا، کلاغ، کفش‌های میرزانوروز، شاید وقتی دیگر، خارج از محدوده، بازی تمام شد، مسافران، سگ‌کشی و... کارنامه هنری مرحوم جمشید لایق را تشکیل می‌دهد. وی برای آخرین بار در سال ۱۳۸۳ با بازی افتخاری در نمایش «سه‌گانه و اینک» به کارگردانی سهراب سلیمی پا به روی صحنه گذاشت. این بازیگر در سن ۷۸ سالگی، پس از یک ماه اقامت در مرکز قلب تهران، در شامگاه پنجشنبه ۲۱ آبان به دلیل ایست قلبی درگذشت.

● نیکو خردمند، صدای ماندگار

نیکو خردمند بازیگر و گوینده باسابقه ۲۶ آبان‌ماه چشم از جهان فروبست و صدایش در خاطره جمعی باقی ماند. مرحومه خردمند که هنگام درگذشتش ۷۷ ساله بود، فعالیت هنری‌اش را از سال ۳۷ با گویندگی در رادیو آغاز کرد و از سال ۳۹ به دوبله آثار سینمایی ایران و فیلم‌های خارجی پرداخت. او در سال ۶۹ برای نخستین بار جلوی دوربین فیلم «پرده آخر» به کارگردانی واروژ کریم‌مسیحی آمد و همان سال جایزه بهترین بازیگر نقش مکمل را از جشنواره فیلم فجر گرفت، این جایزه در سال ۷۲ نیز برای «بازیچه» تکرار شد و یکبار هم برای فیلم «غزال» کاندیدا بود. خانه خلوت، مسافران، زینت، روزهای خوب زندگی، روانی، قاعده بازی، کاغذ بی‌خط، کافه ستاره و... تعداد دیگری از کارهای وی به شمار می‌آیند.

● پروین سلیمانی و خاطره طاهره خانم

پروین سلیمانی گرچه در عمده آثاری که بازی کرد نقش پیرزن‌های بدجنس و فضول را بازی کرد، اما در زندگی واقعی زنی مهربان و خوش‌اخلاق بود. از مشهورترین بازی‌های وی می‌توان به نقش طاهره خانم چنگال به دست در سریال «عید آن سال‌ها» اشاره کرد. مرحومه سلیمانی در سال‌های آخر زندگی به ضعف بینایی دچار شده و عارضه مغزی او را خانه‌نشین کرده بود. وی متولد سال ۱۳۰۱ تهران بود و بازی در تئاتر را از سال ۱۳۲۳ و بازی در سینما را از سال ۱۳۳۱ آغاز کرده بود. حاصل ۶۰ سال فعالیت هنری او آثار سینمایی همچون آنسوی آتش، سمندر، شبح کژدم، بگذار زندگی کنم، سرب، سیمرغ، ابلیس، دیگه چه خبر، مستأجر، سلطان، غزل و... بود. بازی در فیلم‌های دیگه چه خبر، سلطان و آنسوی آتش از بهترین نقش‌های او در سینما به شمار می‌آید. زنده‌یاد پروین سلیمانی شب ۱۱ خرداد در تهران درگذشت.

● فرخ‌لقا هوشمند، یک مادر دیگر

فرخ‌لقا هوشمند یکی دیگر از بازیگران پیشکسوت سینما بود که در این یکی دو دهه اخیر نقش مادربزرگ را بازی می‌کرد. روز ۲۲ تیرماه خبر رسید که این بازیگر در ۸۱‌سالگی و پس از تحمل یک دوره سخت بیماری و عارضه مغزی چشم از جهان فروبسته است. از معروف‌ترین آثاری که مرحومه هوشمند بازی کرد به شکار خاموش، افسانه آه، مسافران، همسر، کلاه قرمزی و پسر خاله، سفر، الو‌الو من جوجوام و... می‌توان اشاره کرد. وی فارغ‌التحصیل هنرستان هنرپیشگی بود.

● و هنرمندان دیگر

محمدعلی آراسته بازیگر نقش‌های کوتاه، عباس شباویز تهیه‌کننده قدیمی سینما، رضا ارحام‌صدر کمدین و بازیگر سینما، مهدی اباسلط سینماگر جوان، مهین بزرگی دوبلور باسابقه، اردشیر کشاورزی کارگردان آثار عروسکی و... از دیگر هنرمندانی هستند که سال ۸۸ روی در نقاب خاک کشیدند.