چگونه اینترنت شیوه مطالعه انسان‌ها را متحول کرده است‏

● خداحافظی کاربران وب با مطالعه عمیق
تاثیری که اینترنت و نسل جدید فناوری‌های تحت وب (وب۲) بر زندگی و حیات انسان‌ها ‏گذاشته‌اند، امری غیرقابل انکار است. ما در ۱۰ سال گذشته زمان …

خداحافظی کاربران وب با مطالعه عمیق

تاثیری که اینترنت و نسل جدید فناوری‌های تحت وب (وب۲) بر زندگی و حیات انسان‌ها ‏گذاشته‌اند، امری غیرقابل انکار است. ما در ۱۰ سال گذشته زمان زیادی را صرف گشت و گذار در‏‎ ‎اینترنت ‏کرده‌ایم. یافتن پاسخ برخی سوالات در ایام کودکی ما مستلزم ساعت‌ها و شاید روزها بررسی و مطالعه بود، ‏اما امروزه این کار با‎ ‎دو یا سه کلیک و چند جست‌وجوی ساده امکان‌پذیر شده است. اکنون از این لینک متنی ‏به‎ ‎آن لینک ویدیویی سری می‌زنیم، به پادکست گوش می‌دهیم، مطالبی را به طور جسته و گریخته از ‏سایت‌های مختلف مطالعه و گاهی نیز در نظرخواهی‌ها شرکت می‌کنیم. امروزه دیگر مطالعه یک کتاب علمی ‏چند صد صفحه‌ای یا حتی یک رمان و داستان مشهور به‌سادگی‎ ‎برای ما امکان‌پذیر نیست. حتی شاید خواندن ‏متنی مانند همین مقاله، کاری سخت و‏‎ ‎طاقت‌فرسا باشد. نتایج یک تحقیق پنج ساله توسط‎ ‎دانشگاه لندن‎ ‎که ‏بتازگی منتشر شده بیانگر آن است که انسان‌‌ها در حال تغییر جدی در عادات‎ ‎مطالعه‌ خود هستند. محققان در ‏این تحقیق، لاگ‌های (‏log‏) دو وب‌سایت که یکی توسط‎ ‎کتابخانه بریتانیا و دیگری توسط کنسرسیوم آموزشی ‏انگلستان اداره می‌شوند‎ ‎را بررسی کرده‌اند. این وب‌سایت‌ها به مراجعه‌کنندگان امکان می‌دهند به مقالات، کتب ‏و سایر‎ ‎منابع مطالعاتی دسترسی داشته باشند. نتایج این بررسی‌ها نشان می‌دهد که‎ ‎مراجعان روش واحدی ‏برای مرور سطحی‎ (Skim) ‎منابع مطالعاتی دارند.

پژوهشگران دریافته‌اند که مراجعان از یک متن به متن ‏دیگر می‌روند و به ندرت به متن‏‎ ‎اول بازمی‌گردند. آنان همچنین دریافته‌اند که مراجعان یک یا دو صفحه از ‏هر‎ ‎مطلب را می‌خوانند و در بعضی مواقع مطالب را برای‎ ‎مطالعه در فرصت‌های بعدی ذخیره می‌کنند. با ‏این حال شواهدی در دست نیست که نشان دهد آنان در فرصتی دیگر به این مطالب‏‎ ‎رجوع کنند‎.‎‏ مولفان این ‏تحقیق می‌گویند: واضح است که کاربران٬ دیگر به شیوه سنتی و متنی مطالعه نمی‌کنند. به نظر می‌رسد نوع ‏جدیدی از "خواندن" در میان کاربران اینترنت در حال شکل‌گیری است. حتی آن‌ها این گشت وگذار در ‏اینترنت را برای پرهیز از خواندن سنتی یک متن انجام می‌دهند.‏

ماریان وولف -روانشناس رفتاری دانشگاه تافتز- معتقد‎ ‎است که "ما فقط چیزی که می‌خوانیم٬ نیستیم." ‏بخشی مهم از ما این است که‎ ‎‏"چگونه می‌خوانیم." او معتقد است شیوه مطالعه اینترنتی مبتنی بر‎ ‎‏"بهره‌وری" ‏و "سرعت" است و این دو ویژگی باعث تضعیف توانایی ما در مطالعه‎ ‎عمیق - که پس از اختراع ماشین چاپ ‏شکل گرفت - شده‌اند. در واقع ما در حال‎ ‎تبدیل به "رمزگشایان اطلاعات" هستیم و توانایی‌های ما برای تفسیر ‏متن و‎ ‎برقراری ارتباط عمیق با آن، اندک اندک به فراموشی سپرده می‌شوند‎.‎‏ مطالعات‎ ‎نشان می‌دهند فرآیند ‏شکل‌گیری فعالیت‌های مغزی در افرادی که در حال فراگیری زبان چینی هستند (زبانی که مبتنی بر اشکال ‏است) متفاوت با افرادی است که زبان‌های‎ ‎مبتنی بر الفبا می‌آموزند. این تغییرات شامل نواحی مختلفی از مغز ‏است که‎ ‎به محرک‌های شنیداری یا دیداری پاسخ می‌دهند. با توجه به این موضوع بعید نیست فعالیت‌های‎ ‎مغزی در نسلی که از طریق اینترنت مطالعه می‌کند با نسلی که عادت به مطالعه کتاب دارد متفاوت‏‎ ‎باشد‎.‎

این رویداد اگرچه پدیده جدیدی است، اما سوابقی نیز در چند قرن اخیر داشته است. به بیان دیگر، هرگاه ‏اختراع زندگی بشر را تحت تاثیر قرار داده، بر برخی عادات او و از جمله نحوه مطالعه، نگارش و انجام ‏امور دیگر نیز تاثیر داشته است. برای مثال، می‌توان به تاثیر استفاده از ماشین تایپ بر نیچه فیلسوف بزرگ ‏آلمانی اشاره کرد. فردریش نیچه در سال‌های پایانی عمر به دلیل بینایی رو به افولش که تمرکز روی نوشتن ‏را برایش سخت‎ ‎می‌کرد و گاهی موجب سردردهای بدی نیز می‌شد، یک ماشین تایپ خرید. پس‎ ‎از تسلط به ‏تایپ وی می‌توانست حتی با چشمان بسته نیز تایپ کند. این باعث شد که‎ ‎جملات او که پیش از این بسیار ‏موجز و خلاصه بودند، خلاصه‌تر و کوتاه‌تر‎ ‎شوند. این موضوع را یکی از دوستان وی که آهنگساز بود در ‏نامه‌ای به وی این طور‏‎ ‎بیان کرد: "شاید با استفاده از این ابزار، اصطلاحات جدید بیافرینی." وی همچنین ‏گفت‎ ‎در کار "کیفیت قلم و کاغذ مورد استفاده وی روی افکارش در آفرینش‎ ‎موسیقی تاثیر می‌گذارد‎.‎‏" در هفته ‏آینده این مطلب را ادامه می‌دهیم. ‏

احسان موحدیان