افكار عمومی و تبلیغات سیاسی

قدمت افكار عمومی به قدمت تاریخ بشری است و به جرأت می توان گفت در تمامی اعصار و قرون و در تمامی اجتماعات بشری افكار عمومی درباره موضوعات مختلف شكل گرفته است

قدمت افكار عمومی به قدمت تاریخ بشری است و به جرأت می توان گفت در تمامی اعصار و قرون و در تمامی اجتماعات بشری افكار عمومی درباره موضوعات مختلف شكل گرفته است.عبارت «صدای مردم صدای خداست» از كلیشه های رایج قرون وسطی است، اما شناخت افكار عمومی به شكل امروزی آن ماحصل تلاش اندیشمندان قرون اخیر است. به رغم تعاریف متنوعی كه از افكار عمومی ارائه شده، تاكید بر «عمومی و همگانی بودن یك ایده و نظر» وجه مشترك تمامی آنها است. این ایده و نظر همگانی زمانی كاربرد می یابد كه معطوف به«حكومت» باشد. «ویلیام تمپل» نویسنده انگلیسی در سال ۱۶۷۱ نوشت: افكار عمومی بنیاد و اساس هر حكومتی را تشكیل می دهد، در واقع می توان گفت كه هر حكومتی به نسبتی كه افكار عمومی از آن حمایت می كند قوی یا ضعیف می شود. بر این اساس افكار عمومی تنها زمانی دارای كاركرد واقعی خواهد بود كه به موضوعات مبتلا به حكومت ها بپردازد و از این طریق نیروی خود را در جهت تایید یا نفی آن اعمال كند. در این حالت افكار عمومی دارای قدرتی تصور می شود كه قادر به تاثیرگذاری بر حكومت خواهد بود. طبیعی است

با چنین پشتوانه ای حكومت ها در پی كنترل افكار عمومی برآیند و از آن در جهت منافع سیاسی مورد نظر بهره برداری كنند. به عنوان نمونه جنگ عراق كه مرحله فیزیكی آن در اواخر اسفند ۱۳۸۱ آغاز شد از سوی آمریكا و متحدانش «ائتلاف برای صلح» نام گرفت. آغاز این جنگ را در واقع می توان پایانی برای جنگ روانی طولانی مدتی دانست كه از قبل علیه عراق آغاز شده بود. «برخورداری از سلاح كشتار جمعی» ، «مخفی كردن آن» و «حمایت از تروریسم» به عنوان موضوعاتی كه طی ماه ها قبل از حمله به عنوان خط تبلیغی آمریكا علیه عراق برگزیده شده بود دلایل اصلی این حمله را تشكیل می داد. این خط تبلیغی كه از سوی دولتمردان آمریكا ترویج می شد از سوی ائتلاف رسانه ای پیگیری می شد. «ائتلافی كه بر پایه پرنفوذترین نهادهای رسانه ای و معتبرترین موسسه افكارسنجی آمریكا بنا شده بود، فرصتی را در اختیار دولتمردان این كشور قرار داد كه خط تبلیغی خود را به مهمترین موضوع افكار عمومی (طی ماه های قبل از جنگ) تبدیل كند.

هدف گذاری های مرتبط با حمله به عراق از طریق شبكه تلویزیونی سی ان ان و روزنامه یو اس تو دی انتشار می یافت و نتایج آن در نظرسنجی های موسسه افكارسنجی گالوپ اندازه گیری می شد.۷ به نظر می رسد كه در این ائتلاف سعی بر این بوده كه همگام با سخنرانی ها و اظهارنظرهای سیاستمداران آمریكایی درباره حمله به عراق تحولات افكار عمومی نیز در این زمینه اندازه گیری شود. «براساس این عملیات ، تحولات افكار عمومی از ژوئن سال ۲۰۰۲ مورد بررسی قرار گرفت و در فاصله های زمانی متناوب گرایش عمومی نسبت به انجام این حمله ارزیابی شد. بررسی نمودارهای میزان حمایت عمومی مردم آمریكا از حمله به عراق در خلال نظرسنجی های انجام شده در ژانویه ۲۰۰۲ تا مارس ۲۰۰۳ نشان می دهد كه ایده دشمن جلوه دادن عراق، با موفقیت پیش رفته است.»۸و یا در اثر تبلیغات سیاسی و انتخاباتی شارون بیشتر اسرائیلی ها پیش از انتفاضه مسجدالاقصی در سال ۲۰۰۰ میلادی تصور می كردند كه او شخصیتی بی باك است كه اگر به ریاست حزب لیكود و سپس نخست وزیری اسرائیل برسد قادر است امنیت را برای آنان تامین كند.

بنابراین «نفس وجود رسانه های پرتوان ارتباطی كه قادرند سرتاسر قاره ها را پوشش دهند قدرت را میان رهبران سیاسی، ملی و جامعه جهانی جابه جا خواهد كرد. از این رو بارون های جدید رسانه ای بی آنكه الزاماً چنین قصدی داشته باشند نقش افكار عمومی جهانی را در دنیا به طور ریشه ای تغییر می دهند.»۹ بر این اساس افكارعمومی عبارت است از «برآیند گرایش ها و قضاوت های ذهن افراد یك واحد اجتماعی اعم از گروه، جمعیت و اجتماع و یا جامعه نسبت به یك جریان، فرد، سازمان، رویداد، پدیده و یا یك حكومت و ... است.»۱۰

حبیب عشایری

پی نوشت ها:

۷- جنگ عراق ائتلاف برای اقناع افكار عمومی، سهیلا خلجی

۸- جابه جایی در قدرت، الوین تافلر، ترجمه شهیندخت خوارزمی نشر نو، چ اول

۹- روابط عمومی رسانه ها و افكار عمومی در كنش متقابل، محمدعلی الستی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چ اول ۱۳۷۶

۱۰- همان منبع