پیشگیری از سالک

سالک یک بیماری پوستی تقریبا کم‌خطر است که بر اثر ورود انگل تک‌سلولی به نام «لشمانیا» به بدن ایجاد می‌شود. اگرچه این بیماری بندرت باعث به مخاطره افتادن زندگی می‌شود، ولی اثر …

سالک یک بیماری پوستی تقریبا کم‌خطر است که بر اثر ورود انگل تک‌سلولی به نام «لشمانیا» به بدن ایجاد می‌شود. اگرچه این بیماری بندرت باعث به مخاطره افتادن زندگی می‌شود، ولی اثر زخم‌هایی که ایجاد می‌کند، تا پایان عمر روی پوست باقی می‌ماند.

متاسفانه این زخم‌ها در بسیاری موارد روی گونه یا وسط بینی ایجاد می‌شود که ظاهر افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

انگل «لشمانیا» بعد از ورود به خون، وارد سلول‌های دفاعی بدن شده و آنجا تکثیر می‌شود، سپس آن سلول را پاره کرده و در خون پخش می‌شود تا سلول‌های دیگر را مورد تهاجم قرار دهد. زخم‌ها معمولا در مناطق باز بدن ایجاد می‌شوند، یعنی محل‌هایی که پشه نیش خود را وارد کرده و انگل‌های زیادی را به داخل بافت آن قسمت ریخته است.

پشه خاکی که نوعی پشه ریز با ارتفاع پروازی کم در حدود چند متراست، هنگام خونخواری از فرد مبتلا، انگل‌ها را می‌مکد و آنها را به بدن حیواناتی مثل موش صحرایی یا سگ که اطراف شهرها یا روستاهای آلوده به وفور وجود دارند، منتقل می‌کند.

در مورد سالک روستایی، موش‌های صحرایی و در مورد سالک شهری سگ‌ها، مخزن بیماری سالک هستند، یعنی انگل در بدن آنها همیشه تکثیر می‌شود و پشه‌ها که اواخر بهار با گرم شدن هوا به پرواز درمی‌آیند، با نیش زدن آنها، انگل‌ها را از این حیوانات می‌گیرند، سپس با نیش زدن انسان‌، انگل‌ها را به داخل خون وارد می‌کنند.

به این ترتیب، مشخص است که راه‌های مبارزه با سالک چند چیز است؛ نخست جلوگیری از نیش پشه‌ها. برای این کار حوالی غروب که پشه خاکی‌ها به هوا بلند می‌شوند، اعضایی که ‌باید از زخم شدن محافظت شوند، مثل صورت نباید در دسترس پشه‌ها باشد.

هنگام شب نیز اگر در منازل توری‌های ریز نصب شود یا در پشه‌بند‌های مخصوصی استراحت کنیم، از گزند پشه‌ها در امان هستیم. اما این راه‌حل به هر حال احتمال خطر را همچنان به دنبال خواهد داشت.

در مناطقی که موارد سالک روستایی خیلی زیاد است، یک راه‌حل این است که موش‌های صحرایی در شعاعی حدود یک کیلومتری از روستاها معدوم شوند، زیرا نهایت برد پشه خاکی در همین حدود است. در مورد سگ‌ها نیز چنین برنامه‌ای قابل انجام است.

با حشره‌کش‌های ماندگار هم می‌توان اطراف منازل را در ابتدای هر سال سمپاشی کرد تا پشه خاکی که به صورت پرش‌های یک یا ۲ متری، خود را به منازل می‌رساند، در حاشیه خانه‌ها معدوم شود.

وقتی پشه خاکی با گزش پاها یا دست‌ها در این مناطق ایجاد زخم می‌‌کند، باعث خوشحالی است، زیرا بیمار ایمنی پیدا می‌کند و سال‌های بعد، صورتش از گزند زخم سالک در امان خواهد بود. زخم سالک معمولا بی‌درد و بی‌حس بوده و نمایی شبیه یک آتشفشان با مرکز فرورفته دارد که اگر تمیز نگه داشته شود، پس از حدود ۲ تا ۶ ماه کاملا خوب می‌شود و البته جایش می‌ماند.

داروهایی هم برای مهار این انگل برای افراد دارای زخم تجویز می‌شود که اثرشان کوچک کردن و محدود کردن زخم است، ولی باعث پاک شدن کامل آن نمی‌شوند.

دکتر رضا کریمی

متخصص بیماری‌های داخلی