چرایی تاثیرگذاری آمریکا

آمریکا امروزه از جایگاه تعیین کننده ای در صحنه جهانی برخوردار است آنچه این کشور به آن دست یافته است بازتاب یک فرآیند تاریخی است که از ۱۸۹۸ به تدریج برای جهانیان هویدا شد

آمریکا امروزه از جایگاه تعیین‌کننده‌ای در صحنه جهانی برخوردار است. آنچه این کشور به آن دست یافته است بازتاب یک فرآیند تاریخی است که از ۱۸۹۸ به‌تدریج برای جهانیان هویدا شد. این فرآیند عملا به‌دنبال درهم فروپاشی امپراتوری‌های فرانسه و انگلستان به‌دنبال نبرد در اروپا بود که ماهیت نهادینه پیدا کرد. در راستای تحقق به شکل همه‌گیر بود که این فرآیند با رویارویی مطرح‌ترین بازیگر همتراز یعنی اتحاد جماهیر شوروی روبه‌رو شد. آنچه واضح است این نکته می‌باشد که در مقطع تاریخی کنونی به‌جهت محو شدن الگوهای سنتی قدرت که در پنج دهه گذشته حاکم بود، برجستگی جایگاه آمریکا و تبعات این موقعیت بیش از هر لحظه دیگری در عصر معاصر محرز است. بسیاری جایگاه کنونی ایالات متحده را برآمده از قدرت یکه‌تاز نظامی این کشور می‌دانند. برای اینان بودجه نظامی نزدیک به ۵۰۰ میلیارد دلار که بر مبنای تکنولوژی بسیار پیشرفته و تقریبا بی‌نظیر نظامی تکوین‌یافته است حیات‌بخش اصلی این جایگاه می‌باشد.

اما نگاهی دقیق‌تر و فرهیختگی تحلیلی بیانگر این خواهد بود که برتری و تفوقی که این کشور از آن لذت می‌برد تنها به این لحاظ نمی‌باشد که حجم قدرت نظامی حسادت‌برانگیز است. برای فهم تحلیلی این مهم کافی است به بحران مالی که آمریکا از اواخر سپتامبر با آن روبه‌رو شد توجه شود. زمانی که این معضل برای آمریکا پیش آمد، بسیاری در کشورهای خارج از جهان غرب اعلام کردند که نباید هراسی از این موضوع داشت چرا که این مسئله‌ای است که برخاسته از مکانیسم‌های درونی و ماهیت ذاتی نظام سرمایه‌داری است و هزینه‌های آن را نیز خودشان خواهند پرداخت.

اما پیامدهای بعدی نشان داد که تا چه میزان این درک ناصواب و برخاسته از فقر فکری بوده است. کشورهای اروپایی سریعا مواجه با بحران‌های مالی در جوامع خود شدند، چرا که اقتصاد این جوامع به‌شدت تنیده در اقتصاد ایالات متحده است. بزرگ‌ترین شرکای تجاری اروپا، کشور آمریکا و مهم‌ترین شریک تجار آمریکا نیز اعضای اتحادیه اروپا می‌باشند. بنابراین تعجبی نداشت که این کشورها نیز به‌خاطر وابستگی متقابل اقتصادی متاثر از واقعیت داخلی آمریکا شوند. بحران از آ‌مریکا سریعا به اروپا منتقل شد چرا که این جوامع به‌شدت وابسته به آمریکا هستند. این وابستگی به جهت ساختار قدرت اقتصادی و تولید ناخالص ۱۴ تریلیون‌دلاری است که آمریکا از آن برخوردار است. سلامت اقتصادی و بقای مطلوب در این زمینه برای اروپا کاملا متکی به چگونگی عملکرد معادلات اقتصادی در آمریکا است.

اما شاید بهترین و واضح‌ترین شاخص برای درک جایگاه آمریکا در صحنه جهانی پیامدهای بحران مالی این کشور در آسیا است. قیمت نفت به تقریبا نصف تقلیل یافت و به قیمت‌هایی بین ۶۰ تا ۷۰ دلار رسید. اما بحران مالی آمریکا چه ارتباطی به قیمت نفت دارد؟ ما آگاه هستیم که علت افزایش شدید قیمت نفت در سال‌های اخیر به خاطر رشد بالای اقتصادی در دو کشور چین و هندوستان است. چین در این رابطه البته جایگاه مهمتری دارد. چین بیشترین میزان فروش و سود را از بازار آمریکا می‌برد. چرا؟ تعداد جمعیت در کشورهای آسیایی خیلی بیشتر از آمریکا است اما سوال این است که چرا بازار آمریکا برای چین مهم است. مصرف‌کننده آمریکایی از قدرت خرید بالا برخوردار است. یک خانواده متوسط آمریکا بین ۳۵ هزار دلار تا ۴۲ هزار دلار درآمد دارد. بنابراین وقتی او به بازار برای خرید می‌رود از ظرفیت‌ بالایی برای خرید برخوردار است. وقتی جامعه آمریکا با بحران مالی روبه‌رو می‌شود، اولین واکنش مصرف‌کنندگان کاهش خرید است. این منجر به این شد که کالاهای چینی که به بازار آمریکا برای فروش صادر شده بود به فروش نرسد.

در نتیجه کارخانه‌های مستقر در چین باید از تولید کم‌کنند. این به معنای آن است که سوخت کمتری نیاز است. در نتیجه پایین رفتن خرید مصرف‌کننده آمریکایی و به تبع آن کاهش تولید در چین نیاز کمتری به سوخت در این کشور و کشورهایی مانند هندوستان است. این واقعیت بود که به یکباره قیمت‌ها در بازار انرژی را به نصف تقلیل داد. جایگاه آمریکا ناشی از مولفه‌های متفاوتی است که این نمایانگر چندبعدی بودن قدرت این کشور است. اما محققا باید توجه فراوان به این نکته شود که اقتصاد آمریکا محرک و موتور اصلی قدرت این کشور می‌باشد. جایگاه آمریکا تا حدود فراوانی بازتاب ظرفیت‌های اقتصادی این کشور است.

قدرت اقتصادی آمریکا سبب شده است که هر گونه نابسامانی در این جامعه، جوامع دیگر را با توجه به میزان تنیدگی اقتصادی متاثر کند همان‌طور که سوابق اقتصادی در این جامعه به‌طور اتوماتیک سبب‌ساز رشد اقتصادی در دیگر شورهای می‌شود. محوریت آمریکا در صحنه بین‌الملل غیرقابل انکار است.

جدا از اینکه این کشور چه نوع سیاستی را دنبال می‌کند و بدون توجه به اینکه چه کشورهایی دوست و دشمن آمریکا می‌باشند، کیفیت حیات در آمریکا و عملکرد این کشور در صحنه بین‌المللی تمامی گیتی را به شکل‌ها و میزان‌های متفاوت متاثر می‌سازد.

دکتر حسین دهشیار