بچه های آسمان

«سرآمدن بودن» ویژگی است كه هر شخص در هر سنی كه باشد طالب آن است, اما از منظر كودكی تیزهوش یا سرآمد این ویژگی زمینه ساز جدایی او از جمع است كودكان تیزهوش بی این كه كودكی كنند, بزرگ می شوند, چرا كه والدین به آنها القاء می كنند كه «كودكی كردن» نشانه بی خردی است

«سرآمدن بودن» ویژگی است كه هر شخص در هر سنی كه باشد طالب آن است، اما از منظر كودكی تیزهوش یا سرآمد این ویژگی زمینه ساز جدایی او از جمع است.كودكان تیزهوش بی این كه كودكی كنند، بزرگ می شوند، چرا كه والدین به آنها القاء می كنند كه «كودكی كردن» نشانه بی خردی است. آنها بزرگ می شوند، بی این كه لحظه ای به شیطنت و بازی اندیشیده باشند؛ چون ذهن آنها دایماً درگیر فراگیری بیش از توان شان بوده است؛ و بدون آن كه بدانند كی و چگونه از جمع فاصله می گیرند، از كودكی خود یا خاطره ای ندارند و یا هر چه دارند گنگ و نامفهوم و آمیخته با هیجان و استرس آموزش و بازخواست است.

اما هستند كودكان تیزهوشی كه والدین آنها به جهت آگاهی شان، كودكی را از فرزندشان دریغ نمی كنند و اجازه می دهند او كودكی شاد باشد تا بزرگسالی سرآمد، اما افسرده. آنها همواره از فرزندشان به قدر نیاز خواسته اند. آنچه در پی می خوانید شناسایی كودكان تیزهوش، ویژگی ها و رفتارهای آنها و راهكارهای مناسب جهت آموزش و پرورش صحیح كودكان تیزهوش یا سرآمد است.

كودكان ویژه

از منظری می توان همه كودكان را ویژه دانست، چرا كه هر یك به جهت ویژگی های ذاتی و رفتاری خویش متفاوت از دیگری هستند؛ اما علاوه بر خصوصیات ذاتی و رفتاری، كودكان از جهت ویژگی های دیگری چون نژاد، ملیت، فرهنگ و آداب و رسوم و... و یا ویژگی های اختصاصی تری چون رنگ چهره، مو، چشم و... نیز متفاوتند.اما در بحث روانشناسی، ویژگی، تعریفی جدا از تعاریف یاد شده دارد. از دیدگاه روانشناسان، كودكان ویژه تنها دو گروه، شامل: كودكان معلول یا ناتوان و «كودكان تیزهوش یا سرآمد» هستند.در تعریف كودكان معلول یا ناتوان آمده است: كودك معلول یا ناتوان كودكی است كه به هر شكل دچار محدودیت بوده و از بروز احساسات، عواطف و خواسته های خود به جهت عقب ماندگی ذهنی ناتوان است. اما نوع دیگری از معلولیت، معلولیتی است كه شخص، بدون آن كه عقب مانده ذهنی باشد، در انجام یكی از امور چون خواندن، نوشتن، راه رفتن، شنیدن و تكلم به جهت نقص عضو ناتوان باشد.اما در تعریف كودكان تیزهوش یا سرآمد، چنین می خوانیم: كودك تیزهوش، كودكی است كه در یك یا چند مهارت چون ورزش، درس و تحصیل، موسیقی، نقاشی و... سرآمده بوده و این امور را برتر از آن چه از سن او انتظار می رود، انجام دهد. این برتری باید ابتدا بدون آموزش و تنها به جهت علاقه كودك و استعداد ذاتی او دیده شده و سپس تحت تعلیم قرار بگیرد.

كودكان ویژه مانند دیگر كودكان، نیازمند برآورده شدن چهار نیاز اصلی خود شامل نیازهای فیزیكی، نیازهای آموزشی، نیازهای عاطفی- روانی و نیازهای اجتماعی- تفریحی هستند.

۱- نیازهای فیزیكی؛ به معنی فراهم كردن زمینه مناسب برای رشد ذهنی- جسمی، رشد ماهیچه ها، استخوان ها و بخش های مختلف بدن است.

۲- نیازهای آموزشی؛ شامل فراهم كردن شرایط مناسب برای آموزش مهارت های درسی و غیردرسی چون امور هنری و... است.

۳- نیازهای عاطفی- روانی؛ به معنای برآوردن نیازهای عاطفی- روانی این كودكان در حد معقول است؛ به طوری كه رفتار والدین و اولیاء مدرسه (مدارس استثنایی و مدارس ویژه كودكان تیزهوش یا استعدادهای درخشان) نباید كم اهمیتی یا بی اهمیتی و یا توجه بیش از حد را در ذهن كودكان ایجاد كند.

۴- نیازهای اجتماعی- تفریحی؛ به مفهوم برآوردن نیازهایی مانند نیاز ارتباط با اجتماع و همسالان، بازی و سرگرمی، بازدید از مراكز آموزشی، تفریحی، علمی و... است.در این بحث، به طور اختصاصی به بررسی كودكان «تیزهوش یا سرآمد» می پردازیم.

علائم تیزهوشی

به عقیده روانشناسان، ظرافت رفتار با كودكان تیزهوش، از آن جهت مهم است كه این كودكان به جهت بهره هوشی بالا از سطح شعور و آگاهی بالاتری نسبت به همسالان خود بهره مند بوده و درك و فهم بالایی از مسایل اجتماعی داشته و زیر و بم های رفتاری دیگران را به خوبی درك می كنند.تا مدت ها می پنداشتند فقط كودكانی در زمره كودكان تیزهوش قرارمی گیرند كه از جهت درسی و آموزشی موفق بوده و در كلاس سرآمد دیگران باشند. اما اكنون معتقدند كودكانی كه در هر مهارتی سرآمد بوده و آن مهارت را برتر از همسالان خود انجام می دهند، می توانند در زمره كودكان تیزهوش قرار بگیرند. به عبارت دیگر،كودكی كه از جهت فعالیت های هنری یا ورزشی سرآمد است؛ تیزهوش محسوب می شود.روانشناسان چند ویژگی را، نشانه تیزهوشی می دانند. در بعضی كودكان همگی ویژگی یا نشانه و در بعضی دیگر تعداد كمتری از این ویژگی ها دیده می شود، اما حداقل باید ۳ نشانه در كودك دیده شود تا كودك در زمره كودكان تیزهوش قرار بگیرد. این ویژگی ها عبارتنداز:

۱- شروع فعالیت های فیزیكی و بلوغ زودرس عقلی بسیار زودتر از همسالان خود؛ كودك تیزهوش بسیار زودتر از زمان مقرر راه رفتن، صحبت كردن، گوش كردن به رادیو و تلویزیون و واكنش نشان دادن به كارتون ها یا برنامه های ویژه خردسالان و مطالعه كتاب و... را آغاز می كند. توجه كنید در شروع این فعالیت ها نباید اجباری به كار گرفته شده باشد.

۲- برانگیخته شدن سریع حس كنجكاوی و توجه ویژه به مسایل و اتفاقات اطراف؛ كودكان تیزهوش درك و فهم دقیقی از مسایل داشته و زودتر از همسالان خود به مسایل و موضوعات حساسیت نشان می دهند. مثلاً تنها با تغییر لحن والدین ناراحت یا خوشحال می شوند؛ این ویژگی حتی در دوران نوزادی نیز دیده می شود.

۳- علاقه شدید به مطالعه كتاب، به ویژه كتاب های مرجع چون دایره المعارف ها، اطلس ها، زندگینامه اشخاص (بیوگرافی) داشته و از فرهنگ لغت برای یافتن معنی كلمه ها چه به زبان مادری و چه به زبان دوم به كرات استفاده می كنند.

۴- علاقه شدید به نوشتن یا سراییدن شعر؛ این كودكان مهارت ویژه ای در نوشتن متون ادبی یا سراییدن شعر دارند.

۵- فراگیری سریع؛ این كودكان به سرعت هر چه را كه به آنها بیاموزید، فرا می گیرند.

۶- مهارت در برقراری ارتباط با دیگران؛ كودكان تیزهوش اجتماعی بوده و اغلب بزرگ تر از سن خود رفتار كرده و صحبت می كنند.

---