چاقی علل روانی هم دارد

۵ ۱۴ درصد مردان و ۳۰ درصد زنان کشور چاق هستند در همین حال ۱۷ درصد کودکان کشور نیز افزایش وزن دارند که این افزایش وزن می تواند به بیماری هایی نظیر دیابت, بیماری های قلبی, عروقی و فشارخون در بزرگسالی منجر شود

۵/۱۴ درصد مردان و ۳۰ درصد زنان کشور چاق هستند در همین حال ۱۷ درصد کودکان کشور نیز افزایش وزن دارند که این افزایش وزن می تواند به بیماری هایی نظیر دیابت، بیماری های قلبی، عروقی و فشارخون در بزرگسالی منجر شود. تقریبا در همه جای دنیا مردم به استثنای مردم جنوب و شرق آسیا در حال چاق تر شدن هستند. محققان هشدار می دهند اگر با روند چاقی در جهان مبارزه نشود، چاقی می تواند به معضل شماره یک جهان تبدیل شود.

در کشور ما به گفته کارشناسان ۲۰ سال پیش سوءتغذیه شدید چالش اصلی سلامت مردم بود اما این مشکل اکنون کاهش یافته و چاقی مشکل اصلی در زمینه سلامت مردم کشور شده است. اگر فکر می کنید افراد چاق در اثر پرخوری چاق شده اند بهتر است این تصور غلط را فراموش کنید؛ زیرا سال هاست محققان دریافته اند چاقی علل روانی هم دارد و همین علل روان شناختی یکی از مهم ترین مشکلات کاهش وزن در افراد چاق نیز هست.

● علل چاقی

چاقی در واقع یک اختلال متابولیسم در بدن است. یعنی تجمع چربی در بدن بیش از مقدار مورد نیاز. طبق استانداردهای بین المللی براساس قد و سن یک وزن متعادل در نظر گرفته شده که وقتی وزن از این حد فراتر رود، می گوییم فرد دچار اضافه وزن و چاقی شده است. یکی از مهم ترین عوامل چاقی ژنتیک است. اما ژنتیک ۳۵ درصد در ابتلا به چاقی نقش دارد و ۶۵ درصد بقیه به عوامل محیطی برمی گردد.

چنان که دکتر ابراهیمی مقدم به سلامت نیوز در این باره می گوید: تردیدی نیست که عوامل روان شناختی نظیر یادگیری مشاهده ای، استرس، حالات عاطفی و هیجانی به چاقی کمک می کند. در دنیای امروز آگهی های تبلیغاتی تلویزیون، فست فودها، در دسترس بودن غذا، هیجان های منفی مثل استرس و اضطراب همگی در چاق تر شدن نقش دارند. برای برخی افراد پرخوری به وسیله ای برای مقابله با مسائل هیجانی تبدیل می شود.

همه ما اطرافیان چاقی داریم که می گویند چاره ای جز چاق شدن ندارند زیرا حتی با مصرف کم حجم ترین غذا چاق می شوند و یا به اصطلاح اگر آب بخورند، چاق می شوند. اما تحقیقات نشان داده این باور آن ها غلط است و علل روان شناختی یکی از مهم ترین موانع افراد چاق در رسیدن به وزن ایده آل است. به نوشته مجله فیزورگ، محققان طی تحقیقات خود درباره چاقی دریافتند والدین به ویژه مادر و جمع دوستان در گرایش افراد به پرخوری نقش موثری ایفا می کنند. آن ها می گویند مردم معمولا روی وزن خود براساس وزن دیگران قضاوت می کنند و در این میان افرادی که فقط اضافه وزن دارند، خود را در میان افراد چاق برنده احساس می کنند.هم چنین دوستان چاق تاثیر زیادی بر چاق شدن افراد دارند ابتدایی ترین دلیل آن نیز می تواند تغییر تصویر فرد از وزن طبیعی باشد.

● روان درمانی چاقی

طبیعی است که وقتی از عوامل روانی در بروز چاقی سخن می گوییم در واقع مسیر جدیدی برای مبارزه با چاقی گشوده ایم و از نقش این عوامل در کاهش وزن پرده برداشته ایم. دکتر علی پژوهنده روان شناس و مشاور درباره این عوامل به خراسان می گوید: طبق مشاهدات در اکثریت موارد چاقی، دلایل روانی دخیل هستند که اگر اصلی ترین دلیل بروز چاقی نباشد تداوم دهنده و نگه دارنده چاقی است. به عبارتی ممکن است اصلی ترین دلیل چاقی یک فرد ژنتیک باشد یعنی تعداد سلول های چربی اش به طور طبیعی بیشتر از دیگران باشد اما دلایل روانی نیز در تداوم چاقی فرد نقش جدی دارد و کنترل عوامل روانی نقش مهمی در کاهش وزن افراد چاق دارد.می توان با استفاده از این شیوه به افراد چاق برای کاهش وزن ثابت کمک کرد چنان که در مطالعاتی که در‌باره تغذیه انجام شده، افراد چاق توانسته اند با کنترل عوامل روانی کاهش وزن پیدا کنند.دکتر پژوهنده درباره محورهای اصلی کنترل روانی افراد چاق توضیح می دهد: عزت نفس یکی از مهم ترین و بنیادی ترین پایه های خودپنداری است. یعنی پنداشت و باوری که از محیط اطراف دریافت کرده ایم. بازخورد تصویر ما که از دیگران رسیده درونی می شود و سپس با آن به قضاوت خود می پردازیم.

در شکل گیری عزت نفس، تصویر تن (Body Image) نیز نقش دارد. ثابت شده وقتی این تصویر بیش از اندازه در ذهن معیوب باشد، به طور مستقیم عزت نفس فرد را تحت تاثیر قرار می دهد. کسانی که تصویر معیوبی از خود در ذهن دارند، معمولا به سرزنش خود اقدام می کنند، احساس حقارت می کنند و از حضور در مجامعی که ممکن است راجع به آن ها قضاوت بشود، پرهیز می کنند. اغلب خجالت زده و شرمگین هستند و همین رفتارها به افزایش استرس در آن ها می انجامد. هم چنین کسی که دچار عزت نفس پایین است و از طرفی چاق هم هست پس از حضور در یک میهمانی، نگران تایید دیگران نسبت به رفتارها، بدن و خودش است. این نگرانی معمولا باعث می شود فرد به پرخوری روبیاورد و یا با عجله بخورد که همین ها باز به اضافه وزن بیشتر او منجر می شود.

دقت کنید کسانی که عزت نفس پایینی دارند، توانایی نه گفتن ندارند و احترام کمتری برای خود قایل هستند بنابراین به سرعت اسیر وسوسه های دیگران می شوند. بسیار زود و راحت رژیم غذایی خود را زیر پا می گذارند و به تعارف دیگران برای خوردن به سرعت پاسخ مثبت می دهند، زود تسلیم می شوند و تصمیمات جدی را که برای کاهش وزن گرفته اند کنار می گذارند.

آن ها به علت نبود عزت نفس از نه گفتن به دیگران می ترسند و نگرانند که ذهنیت دیگران درباره آن ها خراب شود. معمولا با جمع برای خوردن غذاها همراه می شوند زیرا تصور می کنند اگر غیر از این انجام بدهند، تصویر خود را در ذهن دیگران مخدوش کرده اند. بنابراین مبارزه با این مشکل روانی کلید حل مشکل چاقی بسیاری از این افراد است.

در جلسات گروه درمانی تلاش می شود که موقعیت مشابه برای آن ها فراهم شود تا دریابند مورد تایید قرار گرفتن از سوی دیگران یا رد شدن از سوی آن ها به واقع چه اندازه اهمیت دارد.آن ها اغلب تایید دیگران را مساوی با واقعیت می دانند و تصور می کنند هر کاری غیر از این غیرواقعی است. آن ها ارزشمندی خود را از دیگران می گیرند بنابراین همواره می ترسند به خاطر خوردن یا نخوردن ارزش خود را نزد دیگران از دست بدهند.بازگرداندن احساس عزت نفس به افراد چاق یک گام مهم برای مبارزه با چاقی است عزت نفس به آن ها این اجازه را می دهد که دریابند برای آن چه هستند احساس ارزشمندی داشته باشند و این احساس را وابسته به تایید یا رد دیگران ندانند آن ها در جلسات گروه درمانی آموزش می بینند که با آن چه در جمع و اطرافیان می ترسیدند، روبه رو شوند و دریابند که تصورات آن ها درباره نظر دیگران اشتباه است.

در واقع ما تلاش می کنیم فرض های آزمون نشده را از ذهن این افراد بیرون بکشیم و به آن ها اشتباه بودن آن ها را ثابت کنیم. به طور مثال بسیاری از افراد چاق از این مسئله شکایت می کنند که نمی توانند رژیم غذایی خود را به سرانجام برسانند، آن ها خوب شروع می کنند اما هرگز نتیجه ای که می خواهند از آن نمی گیرند دلیل این اتفاق این است که مهم ترین علت مشکلات روانی، ارتباطات معیوب است. یعنی در هر مشکلی می توان اثری از ارتباطات نامعیوب دید.ما انسان ها خود را در جمع دیگران می شناسیم و به تنهایی تصویری از خود نداریم و از اطلاعاتی که از دیگران می گیریم، خود را می شناسیم.

حال وقتی این اطلاعات غیرواقعی باشد، یعنی با افرادی روبه رو شویم که اطلاعات بدی به ما می دهند این امر باعث می شود کم کم احساس بدی راجع به خودمان پیدا کنیم و از طرفی رابطه معیوبی با دیگران پیدا می کنیم و به استفاده از عادت های مخرب از جمله سرزنش کردن، شکایت کردن و... گرایش پیدا می کنیم. از این رو تغییر ذهنیت فرد درباره تصویر خودش و اصلاح پندارهای او درباره نظر دیگران و رفع مشکلاتی که در ارتباط نامعیوب با دیگران می تواند به او کمک کند باعث می‌شود که او بهتر با مشکل چاقی خود کنار بیاید و آن را حل کند.