مراسم آخرین چهارشنبه‌سال

در سرزمین آذربایجان به دلیل وجود تنوع فرهنگی، آداب و رسوم مختلفی پایه‌گذاری شده است که بیشتر این رسوم در طول چند هزار سال سینه به سینه حفظ شده و امروزه میان مردمان منطقه به …

در سرزمین آذربایجان به دلیل وجود تنوع فرهنگی، آداب و رسوم مختلفی پایه‌گذاری شده است که بیشتر این رسوم در طول چند هزار سال سینه به سینه حفظ شده و امروزه میان مردمان منطقه به یادگار گذاشته شده است.یکی از این میراث‌های ماندگار آیین چهارشنبه آخر سال چهارشنبه سوری است.

فلسفه چهارشنبه‌سوری

به اعتقاد قدما، عدد ۴ اصل و ریشه طبیعت جاودانه است، لذا اولین چهارشنبه را منسوب به باد می‌دانستند و اعتقاد داشتند در آن روز باد خواهد وزید، دومین چهارشنبه منسوب به خاک، سومین آتش و چهارمین آب بود که در این زمان از یخ بستن خاک کاسته می‌شد و زمین نفس می‌کشید.

در هر چهارشنبه اسفند ماه، مراسم ویژه‌ای اجرا می‌شد که مفصل‌ترین آنها مربوط به چهارشنبه آخر سال بوده است. در چهارشنبه آخر سال مردم با روشن کردن آتش در کوچه و محله‌ها شادی و سرور می‌کردند و دختران دم‌بخت با پریدن از روی آتش اشعار خاصی می‌خواندند. به اعتقاد آنان آتش پلیدی‌ها و مرض‌ها را از میان می‌برد و شیطان را دور می‌کند.

پسران جوان دم‌بخت نیز به پشت‌بام‌ها می‌رفتند و شال کمر خود را از پشت‌بام‌ها به پایین آویزان می‌کردند و صاحبخانه‌ها نیز به عنوان تبرک تنقلات و هدایایی به شال آنان می‌بستند؛ اما وقتی پسری خاطرخواه دختری بود، تنقلات آن خانه را رد می‌کرد تا این‌که سیب سرخی از طرف خانواده دختر هدیه بگیرد.

گرفتن سیب سرخ نشانه رضایت آنان به این وصلت بود که فرد مورد نظر را نیز از روی شال کمرش شناسایی می‌کردند.

یکی دیگر از مراسم در چهارشنبه سوری فرستادن خنچه‌ای از هدایا همراه نقل و شیرینی و آینه برای تازه عروس‌ها بوده است. از دیگر مراسم چهارشنبه آخر سال خطه آذربایجان این بوده است که صبح روز چهارشنبه در نخستین لحظات طلوع خورشید دختران و پسران دم‌بخت آراسته و با لباس‌های محلی نو به کنار آب رودخانه می‌رفتند و دختران دم‌بخت هر کدام به سلیقه و ذوق خود کوزه‌ای را تزیین کرده و پارچه یا روبان قرمزی را دور کوزه می‌بستند و کوزه را پر از آب می‌کردند.

در کنار آب پسری که خاطرخواه دختری بود سعی می‌کرد روبان قرمز دختر مورد نظرش را با ترفندی برباید.

تمامی آیین‌ها و یادمان‌هایی که مردم در فصول گوناگون بر پا می‌دارند و بخشی از آنها همچنان در فرهنگ این سرزمین پایدار است، با منش، اخلاق و خرد نیاکان ما در آمیخته و در همه آنها، اعتقاد به پروردگار، امید به زندگی، نبرد با اهریمنان و بدسگالان و مرگ‌پرستان، در قالب نمادها، نمایش‌ها و آیین‌های گوناگون نمایشی گنجانده شده است.

رفتار خشونت‌آمیز و مغایر با عرف و منش جامعه، در هیچ‌کدام از این آیین‌ها دیده نمی‌شود.

ملیحه برقی