زنان و بار سنگین مسوولیت

نوشتاری به مناسبت هفته زن

یک بار دیگر هفته زن فرا رسید و گذشت هفته‌ای که آغاز آن مصادف است با تولد حضرت زهرای اطهر.

رخدادی که امسال به این مناسبت رنگ دیگری گرفت، نزدیک بودن آن به انتخابات دوره دهم ریاست جمهوری.

مجموعه سخنانی که در چند ماهه اخیر پیرامون مسائل زنان چه از سوی نامزدها و چه هواداران آنها مطرح شد و همچنین فعالیت‌های آنان بهانه‌ای شد برای نوشتن این یادداشت.

متاسفانه پس از گذشت ۳ دهه از وقوع انقلاب اسلامی و با توجه به تحول عظیمی که نوع نگرش امام خمینی(ره)‌ در حیات فردی و اجتماعی زن ایرانی ایجاد کرد، هنوز هم حتی در مرحله درک صحیح این دگرگونی، موقعیت مطلوبی نداریم.

از ابتدای انقلاب ۴ جریان فکری مشخص درخصوص موضوعات و مسائل مربوط به زنان در کشور شکل گرفته است.

۱) جریانی که قوانین جمهوری اسلامی را زن ستیز می‌داند و با کلیت نظام مشکل دارد. این گروه با انتشار مجله، کتاب، ‌تجمعات و هر وسیله‌ای که امکان داشته باشد مخالفت و ضدیت خود را آشکار می‌کنند و طی سا‌ل‌ها بسیار فعال بوده و در راه نشر اندیشه و عقاید خود تلاش زیادی کرده است.

۲) جریانی مذهبی که خصوصا پس از دوم خرداد خواسته و ناخواسته به برخی مواضع جریان اول نزدیک شد. تحلیل فعالیت‌های دفتر امور زنان و دیگر مراجعی که در خصوص مسائل زنان در دولت قبل فعال بودند، این ادعا را به اثبات می‌رساند.

۳) جریانی مذهبی که مسائل زنان را خیلی جدی نمی‌‌داند و پرداختن به آن را در زمره اولویت‌ها به شمار نمی‌آورد.

۴) طیف دیگری از جریان مذهبی که عمده آنان را زنان فعال و تحصیلکرده‌ای تشکیل می‌دهد که در جایگاه‌های مختلف اجتماعی و فرهنگی مشغول فعالیت هستند و پرداختن به مسائل زنان را ضروری می‌‌دانند.

روی سخن من در این نوشتار با گروه سوم و چهارم است.

نقش امام خمینی‌(ره)‌ در تجدید حیات فردی و اجتماعی بانوان ایرانی و ایجاد تحول در آن نکته‌ای نیست که بر اهل تحقیق پوشیده باشد. بررسی بیانات امام خمینی پیرامون مسائل زنان خطوط کلی جایگاه آنان و جهت نگرش به مسائل مربوط به زنان را بروشنی ترسیم می‌کند. آیت‌الله خامنه‌‌ای نیز در دسته‌بندی‌های مشخص‌تر نظر اسلام درخصوص زنان را در ۳ عرصه تکامل و رشد معنوی زنان، فعالیت‌های اجتماعی و خانواده بسیار دقیق و شفاف بیان کرده‌اند.

تحلیل نظریات این ۲ بزرگوار مشخص می‌کند که جایگاه بسیار مهمی برای زنان قائلند و نقش آنان را در صلاح جامعه بسیار تعیین‌کننده می‌دانند.

قرآن کریم وقتی می‌خواهد نمونه‌ای برای انسان‌های باایمان ذکر کند، از میان زنان مثال می‌زند: و ضرب الله مثلا للذین امنو امراه فرعون... در صحنه انسانیت و تکامل معنوی نیز خدای متعال وقتی می‌خواهد نمونه ممتازی بیان کند از ۲ زن سخن می‌گوید.

یکی آسیه همسر فرعون، زنی در مقام مبارزه با قدرت طاغوتی شوهرش، زنی با استقلال کامل که شوهر نمی‌‌تواند گمراهی را بر او تحمیل کند؛ آزاد است، به خدا ایمان می‌آورد و راه حق را انتخاب می‌کند؛ لذا به عنوان یک انسان برجسته و الگو نه فقط از میان زنان بلکه از میان همه نوع بشر انتخاب می‌شود.

زن دیگر مریم مادر عیسی و دختر عمران است. زنی جوان که در مقابل تهمت و سوءظن همه مردم مثل کوه می‌ایستد و کلمه‌الله را که خدای متعال با قدرت کامله خود در دامان پاک او گذاشته است روی دست می‌گیرد و نور فرزند خود را بر دنیای تاریک آن دوران می‌تاباند.(۱)

زن امروز دنیا الگو می‌خواهد. اگر الگوی او زینب و فاطمه زهرا باشد، کارش عبارت است از فهم درست، هوشیاری در درک موقعیت‌ها، انتخاب بهترین کارها ولو با فداکاری و ایستادن پای همه چیز برای انجام تکلیف بزرگی که خدا بر دوش انسان‌ها گذاشته است این راه را رفتن به معنای دور شدن از دانش و معرفت و بینش جهانی و روشنفکری و معلومات و آداب نیست. زن اسلامی زنی است که راه را درست می‌رود، هدف را درست تشخیص می‌دهد و در این راه حاضر به فداکاری است و چنین زنی عظمت می‌آفریند.

زن‌ها باید بدانند که سنگربان ارزش‌های اسلامی هستند. زن‌ها باید پرورش اسلامی پیدا کنند. در علم، در فرهنگ، در سیاست و در همه میدان‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی پیشتاز باشند؛ اما ملعبه دست این و آن نشوند، این هدف ماست.

امروز این راهی که ملت اسلام و خصوصا ملت ایران در پیش گرفته است. راه تحقق آرمان‌های اسلامی، راه نجات انسان‌ها، راه رفع ظلم، راه شکستن بت‌های زر و زور و قدرت در دنیاست. این راه را باید درست شناخت و از آن پاسداری کرد. احتیاج به اراده‌های قوی هست، به دل‌های محکم و ظرفیت‌های بالا، این جز با تربیت الهی و انسانی مرد و زن ما امکان‌پذیر نیست و اصلاح زنان در جامعه به دنبال خود اصلاح مردان را می‌آورد. نقش زنان در این مورد جزو نقش‌های برجسته و شاید نقش اول است.(۲)

توجه به همین نقش اساسی و زیربنایی زنان باعث می‌شود ایشان کاستی‌ها و نقاط ضعف را نیز بسیار دقیق‌تر از دیگران ببینند و خاطرنشان کنند. زن در جامعه ایرانی ما نه از لحاظ حقوق اجتماعی، نه از لحاظ تمکن و قدرت تصرف فردی، نه از لحاظ قوانینی که به او ربط پیدا می‌کند، هنوز در آن حد وسطی که اسلام خواسته قرار ندارد.

ایشان به طور دقیق کلیدهای رفع مشکلات زنان را در همه عرصه‌ها بیان می‌کنند و برای رسیدن به وضعیت مطلوب، خود زنان را مکلف می‌دانند.

زن‌ها باید پرورش اسلامی پیدا کنند. در علم، در فرهنگ، در سیاست و در همه میدان‌های اجتماعی اقتصادی و سیاسی پیشتاز باشند؛ اما ملعبه دست این و آن نشوند این هدف ماستخواهر عزیز من اعتقادم این است که اگر در بخشی از جامعه اسلامی چه در ایران و چه در کشورهای دیگر درخصوص زن مسلمان کوتاهی‌هایی صورت می‌گیرد، مقداری تقصیر مردان و مقداری تقصیر خود بانوان است چون آن کسی که باید شان اسلامی زن را بشناسد و از آن دفاع کند، در درجه اول خود بانوان هستند.

ایشان در پایان سخنانی که با اعضای شورای فرهنگی اجتماعی زنان در تاریخ ۱۴/۸/۷۵ داشته‌اند به نقش مستقیم بانوان در رفع مشکلات اشاره می‌کنند.

اگر در این زمینه مقتضی باشد که از اینجا کاری انجام بگیرد، ما حرفی نداریم. من سال‌هاست به بعضی خانم‌هایی که گاهی می‌آمدند و راجع به این قضیه صحبت می‌کردند نکاتی از این موضوع را گفته‌ام. متاسفانه دنبال نمی‌شود. البته اگر جسارت به خانم‌ها نباشد، مقداری تقصیر خانم‌‌‌های برجسته ماست، یعنی همین خانم‌هایی که از لحاظ فکر و فرهنگ به آن سطح رسیده‌‌اند که آنها را به دنبال‌گیری این قضیه وادار کند. در بعضی موارد کوتاهی می‌کنند، یعنی کاری را که باید انجام بدهند، نمی‌دهند؛ یعنی کار را به پیشامد محول می‌کنند و البته که با این روال کار پیش نخواهد رفت.

در ادامه ایشان کار درخصوص بانوان را به ۳ نوع تقسیم می‌کنند:

۱) ستایش و تعریف و تمجید و گزارش از آنچه هست.

۲) تبیین نظرات اسلام در قلمروهای مختلف

۳) بیان مشکلات و جستجو و دنبال کردن راه‌حل آنها

از نظر من این نوع سوم از همه اساسی‌تر مهم‌تر و کارگشاتر است.

اکنون با گذشت ۳ دهه از انقلاب اسلامی شاهد آنیم که کار درخصوص موضوعات مربوط به زنان خصوصا فعالیت از نوع سوم به آن میزانی که ضرورت داشته پیش نرفته است.

باید همت کنیم و با پشتوانه فکر و نظری که درسخنان امام(ره)‌ و رهبر معظم‌ انقلاب درباره آحاد مسائل زنان وجود دارد، به شناخت و برنامه‌ریزی‌های دقیق و عملیاتی در حیطه مشکلات زنان بپردازیم.

زنان در جامعه امروز ما درگیر معضلات زیادی هستند. فقر فرهنگی و مادی، بیکاری، دورشدن از هویت ایرانی و اسلامی مشکلات درون خانواده‌ها و ده‌ها معضل دیگر که باید در وهله اول آنها را دید و شناخت و سپس به رفع آنها پرداخت. به هر حال من بر این باورم که مسوولیت ما زنان مسلمان ایرانی در این مقطع از تاریخ بسیار سنگین، دشوار و در عین حال تعیین کننده است.

و این در حالی است که ما باید دیدگاه‌ها، مواضع و راهکارهای خود را از سویی با تفکرات غلط و متحجرانه و از سوی دیگر با تفکرات وارداتی که حل مشکلات ما را در پیروی و الگوگیری از روش‌های غربی می‌دانند کاملا متمایز و مشخص کنیم.

در پایان یک‌بار دیگر جمله رهبر معظم‌انقلاب را درخصوص معنای الگو بودن حضرت زهرا و دیگر بانوان اهل بیت ذکر می‌کنم با این امید که همه ما توفیق بهره‌گیری از این نمونه‌ها را داشته باشیم.

زن امروز دنیا الگو می‌خواهد: اگر الگوی او زینب و فاطمه زهرا باشد، کارش عبارت است از فهم درست، هوشیاری در درک موقعیت‌ها و انتخاب بهترین کارها ولو با فداکاری و ایستادن پای همه‌چیز.

منابع:

۱- از بیانات رهبرانقلا‌ب در اجتماع زنان خوزستان ۳۰/۱۲/۷۵

۲- از بیانات رهبر در روز پرستار ۲۲/۹/۷۰

۳- حدیث ولا‌یت ج۶

فرخنده کیهانی یزدی