علم و دانش امام ع

بدون شك بعد علمی و آگاهی گسترده ائمه علیهم السلام در همه زمینه ها از پایه های اساسی امامت در طول حیات آن به شمار رفته و به عنوان یكی از معیارهای مطمئن و روشن كه در دسترس همگان قرار داشت برای تشخیص امام برگزیده از سوی خدا, از مدعی امامت, در جامعه اسلامی شناخته شده بود

بدون شك بعد علمی و آگاهی گسترده ائمه علیهم السلام در همه زمینه‏ها از پایه‏های اساسی امامت در طول حیات آن به شمار رفته و به عنوان یكی از معیارهای مطمئن و روشن - كه در دسترس همگان قرار داشت - برای تشخیص امام برگزیده از سوی خدا، از مدعی امامت، در جامعه اسلامی شناخته شده بود.

حاكمان ستمگر اموی و عباسی در رویارویی با پیشوایان حق به هر اقدامی - كه به گونه‏ای در تثبیت موقعیت آنان و تضعیف موقعیت امامان شیعه مؤثر بود - دست زدند، و حتی موفق شدند چهره‏های وابسته و مزدوری را در لباس عالمان دین و فقیهان شریعت‏ به مسلمانان تحمیل كنند، ولی هیچ گاه نتوانستند در میدان علم و دانش بر پیشوایان معصوم پیشی گیرند، و حتی نتوانستند در یك مورد و برای یك بار آنان را محكوم كنند، با آنكه برخی از آنان - مانند مامون - برای دستیابی به این هدف تلاشهای فراوانی كرده و سرمایه‏های زیادی صرف نمودند.

اساسی‏ترین ویژگی علوم ائمه علیهم السلام، خدادادی بودن آن است. آنان در هیچ مكتب و نزد هیچ فردی درس نخواندند، بلكه در پرتو شایستگی‏ها و لیاقتهایی كه داشتند خداوند چشمه‏سارهای زلال دانش و معرفت را در قلب پاكشان به جریان و جوشش انداخت و وجود مباركشان را - به تعبیر امام هادی(ع) - گنجینه‏های علم و جایگاههای معرفت‏خویش (۱) قرار داد.

امام هادی علیه السلام در سخنی به این دانش گسترده اشاره نموده می‏فرماید:

«اسم اعظم خدا ۷۳ حرف است و نزد آصف (بن برخیا) تنها یك حرف آن بود كه چون خدا را بدان خواند، زمین - حد فاصل بین او و (پادشاه) سبا - برای او درهم پیچیده شد. آصف تخت ‏بلقیس را برداشت و آن را نزد سلیمان برد، سپس زمین كشیده (منبسط) شد (و به حال نخست ‏بازگشت). تمام اینها در كمتر از یك چشم بر هم زدن صورت گرفت.

ولی نزد ما از اسم اعظم الهی ۷۲ حرف است و یك حرف آن نزد خداست كه آن را در (خزانه) علم غیب به خود اختصاص داده است‏». (۲)

بزرگترین خیانت زمامداران غاصب اموی و عباسی معاصر ائمه علیهم السلام به بشریت ، ‏به ویژه مسلمانان؛ این است كه با مشكلات و محدودیتهایی كه برای امامان علیهم السلام به وجود آوردند، مانع نشر و گسترش علوم آنان در جامعه شده و مردم را از آن فیض بزرگ محروم ساختند.

این محدودیت درباره همه پیشوایان اعمال می‏شد، ولی نسبت‏ به عسكریین (پیشوای دهم و یازدهم) علیهما السلام با شدت بیشتر، به گونه‏ای كه بخش اعظم دوران امامت امام هادی و تمامی دوران امامت امام عسكری علیهما السلام در «سامرا» - كه عنوان پادگان نظامی را داشت - تحت نظارت دقیق نیروهای امنیتی دستگاه سپری شد و برای مردم امكان دسترسی به آنان و استفاده از محضرشان وجود نداشت.

با این حال، امام هادی از هر فرصتی استفاده كرده و با افاضه شمه‏ای از علوم خدادادی خود به صورت كتبی یا شفاهی، در قالب سخن گفتن با افراد مختلف به زبان خود آنان، پیشگویی نسبت‏ به حوادث آینده، خبر دادن از نیت افراد و. . . انسانها را از فروغ دانش خود بهره‏مند کرده و بدین وسیله آنان را به شاهراه حق، رهنمون می‏ساخت. (۳)

سلاح علم ویژه امامت و به كارگیری آن در قالبها و پوششهای یاد شده، كار سازترین، كوبنده‏ترین و در عین حال بی‏خطرترین سلاحی بود كه در شرایط حاكمیت جو خفقان آن روز، در اختیار پیشوای دهم(ع) قرار داشت و حكومت، هیچ راه و بهانه‏ای برای مبارزه با آن نداشت.

پی‏نوشت‏ها:

(۱) السلام علیكم یا اهل بیت النبوهٔ. . . و خزان العلم. . . السلام علی محال معرفهٔ الله. . . «زیارت جامعه‏».

(۲) ر. ك. مناقب، ج ۴، ص ۴۰۶، الكافی، ج ۱، ص ۲۳۰، حدیث ۳ و دلائل الامامهٔ، طبری، ص ۲۱۹.

(۳) در مباحث آینده بخش فعالیتهای علمی امام هادی(ع) - به نمونه‏هایی از این اقدامها اشاره خواهیم كرد.