منشور پرهیز از اسراف

اصلاح الگوی مصرف از منظر مقام معظم رهبری

همه ساله هنگام تحویل سال نو، ملت ایران اسلامی پای سفره های هفت سین بی صبرانه منتظر شنیدن پیام های دلنشین محبوب دلشان، رهبر عزیز انقلاب اسلامی هستند، تا سال نو را با شنیدن پیام نو ایشان آغاز کنند، و چراغ فروزانی را که رهبر آگاه و بیدارشان فرا راه آنان روشن نموده، و آنچه را که باید در سال جدید مدنظر قرار دهند، بشنوند و بکار بندند. مقام عظمای ولایت باتوجه به اشراف و اطلاع گسترده و عمیق شان نسبت به امور جامعه، اعم از مسائل اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی و امور جاری بین المللی، توصیه های لازم را به مسئولین و مردم بیان می فرمایند؛ به نقاط ضعف و قوت جامعه اشاره فرموده، نقشه های دشمنان داخلی و خارجی را گوشزد نموده، و راههای برون رفت از بحران ها و مشکلات را مشخص می کنند، و آن سال جدید را به عنوان الگوی رفتاری و شعار عملی جامعه به نامی و شعاری موسوم می نمایند، تا همه ی آحاد جامعه، اعم از مسئولین و مردم، آن را سرلوحه رفتارها و برنامه های خود قرار دهند، از سردرگمی و ندانم کاری پرهیز نموده و به سوی عزت و استقلال و رفاه عمومی پیش روند.

این سنت حسنأ پیام های نوروزی از زمان امام راحل در زمان حیات شریفشان در طول یازده سال رهبری انقلاب اسلامی بوده و پس از ایشان، در طول بیست سال تاکنون توسط خلف صالح ایشان و نائب بر حق امام زمان(عج) ادامه یافته و ان شاءالله تا ظهور منجی عالم بشریت حضرت مهدی(عج) ادامه خواهد داشت، به امید روزی که پیام های نوروزی را از زبان مبارک آن حضرت و آن گل بهاری عالم وجود، بشنویم و ببینیم. این مجموعه نوشتاری حاضر، به بهانه سال ۱۳۸۸ که از طرف رهبر عزیزمان، سال «اصلاح الگوی مصرف در همه زمینه ها» نام گرفته، بر آن شدم که در میان پیام های نوروزی آن رهبر فرزانه آنچه را که درباره این موضوع بسیار مهم، تذکر داده اند، جمع آوری نموده، تا معلوم شود که چقدر این موضوع برای ایشان حائز اهمیت بوده است و بتوانیم یک قدمی در راه عملی شدن این توصیه مهم، برداریم.

مضافاً بر این که ایشان در فرمایشات و سخنرانی های دیگر (غیر از پیام های نوروزی) به مسئله پرهیز از اسراف و توجه به قناعت (نه ریاضت) بارها تأکید فرموده اند، که ما آنها را در این نوشتار نیاوردیم. و صد البته واضح و روشن است که شعار و نام هر سال، مختص به همان سال نیست، بلکه باید همه ساله به آنها توجه کرد. لکن در آن سال مورد نظر، توجه مضاعف را می طلبد، تا از حالت غفلت و بی اعتنایی نسبت به آن موضوع، بیرون آمده و برنامه ها و رفتارهای خود را براساس آن پایه ریزی کنیم. امیدواریم که بتوانیم در راه اطاعت از فرامین مقام عظمای ولایت، برای دستیابی بیشتر به عزت و اقتدار و سربلندی ایران اسلامی، نهایت تلاش و توان خود را بکار بندیم.

بطور کلی اصلاح الگوی مصرف در پیام های نوروزی مقام معظم رهبری در سال های ۱۳۷۱، ۱۳۷۴، ۱۳۷۵، ۱۳۷۶، ۱۳۷۷ و ۱۳۸۸ به خوبی مشاهده می شود که به چند نمونه از آن می پردازیم.

● سال ۱۳۷۱ جلوگیری از اسراف

« من به خصوص توصیه می کنم که مردم از اسراف، چه در ایام عید و چه در طول سال آینده، و به ویژه در مراسمی که معمولا در آنها دچار اسراف می شوند، خودداری کنند. مصرف بی رویه و زیاد، قاعدتاً از سوی قشرهای مرفه انجام می گیرد. چون قشرهای ضعیف قادر نیستند که زیاد مصرف کنند. مصرفی که از سوی یک قشر انجام می گیرد به زیان کشور است، یعنی هم زیان اقتصادی، هم زیان اجتماعی و هم زیان روانی و اخلاقی دارد. من مکرر عرض کرده ام، باز هم می گویم و خواهش می کنم که مصرف گرایی را رها کنند. مصرف باید به اندازه باشد، نه به حد اسراف و زیاده روی. این اندازه در هر زمان متفاوت است. امروز بسیاری از قشرهای مردم و خانواده ها دچار مشکل و زحمت اند و هنوز اثرات و ثمرات بازسازی کشور، خودش را به طور کامل نشان نداده و خیرات و برکاتش به همه نرسیده است. اندازه، عبارت است از این که انسان خودش را هرچه می تواند به این قشرها نزدیک کند. مسئولین عزیز کشور، اعم از دولتی و قضایی و سایرین، به خصوص باید این اصل را بیش از دیگران رعایت کنند.»

● سال ۱۳۷۴ سال انضباط اقتصادی و مالی

مقام معظم رهبری ضمن تأکید بر لزوم پیگیری مجدانه وجدان کاری و انضباط اجتماعی به عنوان دو اصل ضروری برای تحقق آبادانی و سازندگی در کشور از مردم و مسئولین خواستند تا با رعایت انضباط اقتصادی و مالی از ریخت و پاش، اسراف و زیاده روی در مصرف به طور جدی جلوگیری کنند. ایشان با اشاره به اهمیت مسئلأ انضباط اقتصادی و مالی در جامعه فرمودند. «انضباط اقتصادی و مالی به مفهوم مقابله با ریخت و پاش مالی و زیاده روی و اسراف در مصرف است.

کسانی که بیخود خرج می کنند و مصرف آنها زیاده از حد است، موجودی جامعه را به لحاظ امکانات اقتصادی رعایت نمی کنند، آنها بی انضباط اقتصادی و مالی هستند و این جانب از آحاد ملت، مسئولین کشور و مامورین دولت می خواهم که انضباط اقتصادی و مالی را جدی بگیرند و تمامی افراد جامعه به ویژه کسانی که اموال عمومی را مصرف می کنند، تنها باید به قدر رفع نیاز و حاجت خرج کنند.»

● اصلاح الگوی مصرف در پیام نوروزی سال ۱۳۷۵

«من همه را به رعایت منابع مالی کشور توصیه می کنم. کشور ما، کشور ثروتمندی است و می تواند خود را به خوبی اداره کند و بسازد. حتی می تواند به غیر از زمان حال، زمان آینده را هم پایه ریزی کند و تضمین و تامین نماید، اما مشروط به این که موارد ثروت، به شکل صحیحی مورد ملاحظه قرار گیرد و در آن، اسراف و زیاده روی نشود. اسراف بد است و از نظر شرعی، گناه و حرام محسوب می شود. از نظر منطق عقلانی و اداره کشور هم، یک کار ممنوع و زشت است و مخصوص کسان خاصی نیست. همه موظفند اسراف نکنند. هم مسئولان و کارگزاران و کسانی که مأمور انجام کارهایی در دولت هستند و هم آحاد مردم. بنابراین، اگر ما توصیه می کنیم از اسراف جلوگیری شود و به تعبیر بهتر، با اسراف مبارزه شود، مخاطب ما همه- هم مسئولان و هم آحاد مردم- هستند. اسراف در ثروت عمومی و موجودی های این کشور و منابع طبیعی و نیز در آنچه که با زحمت زیاد به دست می آید و اسراف در نان و آب و انرژی و نیروی انسانی، همه اینها بد است. اسراف، نقطه مقابل آن توصیه ای است که ما در سال گذشته و سالهای قبل از آن عرض کردیم که عبارت از انضباط است. اگر بخواهیم با اسراف مبارزه کنیم باید برای این کار برنامه ریزی انجام گیرد و آن را مسئولان دولتی انجام دهند. بنابراین، توصیه اول من، مبارزه با اسراف و زیاده روی و نابود کردن اموال عمومی و اموال شخصی است، چون اموال شخصی هم، به نحوی به اموال عمومی برمی گردد.»

● پیام اصلاح الگوی مصرف در پیام نوروزی سال ۱۳۷۶

«در جامعه یی که تلاش و بد عمل کردن نسبت به محرومان و بی اعتنا بودن نسبت به آنان همراه نباشد، مال مردم خوردن وجود نداشته باشد،... نسبت به سرنوشت جامعه قناعت وجود داشته باشد، زیاده روی و اسراف و ریخت و پاش و این چیزها نباشد، اگر حرص و افزون طلبی در امور مادی نباشد، این جامعه به بهشت و گلستان تبدیل می شود. گرفتاری امروز مردم دنیا، حتی کشورهای ثروتمند و پیشرفته این چیزهاست. تهیدستی از اخلاقیات است که انسانیت را امروز در دنیا پریشان کرده است...

من امسال می خواهم مثل سالهای قبل، به همه مردم یک سفارش بکنم. بحمدالله سفارش هایی که شده، مورد توجه قرار گرفته است، هم مردم توجه کردند و هم مسئولان. و من توقعم از هر دو است هم از مردم و هم از مسئولان. من می خواهم به مردم عزیزمان عرض بکنم که امسال همه سعی کنند اسراف را کنار بگذارند. متاسفانه در زندگی های ما اسراف وجود دارد. اسراف، یعنی تضییع نعمت الهی. یعنی نشناختن قدر نعمت الهی. البته بیشتر مخاطب ما در این سخن، افراد متمکنند. افرادی که تهیدست یا متوسطند، به نظر می رسد که اینها کمتر اسراف می کنند، اگرچه در بین اینها هم بعضاً اسراف هست. کنار گذاشتن اسراف در چیزهایی که به نظر کوچک می آید؛ مثل اسراف در مصرف بی رویه آب. حالا امسال قدری بارندگی کمتر بوده است که اقتضا می کند صرفه جویی بیشتری بشود.

البته بحمدالله آینده بدی در انتظار ما نیست. همه چیز بحمدالله و به فضل الهی بر طبق مصلحت ملت ایران پیش خواهد رفت. لیکن ما وظیفه داریم که خود را بر طبق آنچه که دین از ما خواسته است و عقل سلیم از ما می طلبد، آن طور تنظیم کنیم. اسراف در آب، اسراف در نان، اسراف در مواد غذایی، اسراف در وسایل زندگی، زیاده روی، زیاد خریدن، زیاد مصرف کردن، دور ریختن چیزهایی که قابل استفاده است، اینها تضییع نعمت خداست. در آمارها می خوانیم، همه ی شما هم حتماًاطلاع دارید که بخش عظیمی از این گندمی که با این همه زحمت و مرارت دهقان و کشاورز ایرانی به وجود می آید و خریداری می گردد و بعد آرد می شود و از آن نان تهیه می گردد، متاسفانه دور ریخته می شود، ذکر می کنند. این فقط یک مثال است. اما در همه امور، ما باید به صرفه جویی عادت بکنیم. صرفه جویی، یعنی آن چیزی را که قابل استفاده است و می توانیم از آن استفاده کنیم، استفاده کنیم. نسبت به امکانات، باهوس رفتار نکنیم. دائماً چیزهای ماندگار را نو کردن، چیزهای ضایع نشدنی را دور ریختن، روش درستی نیست. به نظر من باید مسئولان کشور، راه صرفه جویی و مقابله با اسراف را به مردم یاد بدهند. من به صورت کلی این را عرض می کنم. خود مسئولان دولتی هم باید اسراف نکنند. اسراف مسئولان دولتی از اسراف مردم عادی مضرتر است، زیرا که این اسراف در بیت المال است. بنابراین مسئولان، فهرستی از مثال های صرفه جویی و اجتناب از اسراف را ردیف کنند و آن را به مردم بگویند و تعلیم بدهند که چگونه می شود صرفه جویی کرد».

● اصلاح الگوی مصرف در پیام نوروزی سال ۱۳۷۷

«من آنچه را که می خواهم در این برهه عرض کنم. این است که ملت عزیز، جداً از اسراف و زیاده روی، پرهیز کنند. ما حق نداریم به عنوان یک ملت، مصالح بزرگ و ملی و دورنگر، بلکه مصالح نقد مهم و کنونی خود را به خاطر خواسته های شخصی خودمان که ما را به اسراف و بی بند و باری در مصرف می کشاند فدا کنیم و آنها را ندیده بگیریم. همه باید مساله صرفه جویی را جدی بگیرند. امسال توصیه مهم من عبارت است از صرفه جویی، دولت هم باید صرفه جویی بکند. ملت هم باید بکند. دولت، علاوه بر صرفه جویی، بایستی راههای صرفه جویی را هم به مردم تعلیم بدهد. تا وقت نگذشته است، تا ماه های اول سال، سپری نشده است، بایستی فهرستی از انواع صرفه جوییهایی را که مردم می توانند بکنند، در آب، نان، بنزین و در مصارف گوناگون و همه چیزهایی که برای صرف آنها ما مجبوریم از سرمایه های کشور و نفت مصرف بکنیم، و

● اصلاح الگوی مصرف در پیام نوروزی سال ۱۳۷۷

«راههای صرفه جویی در آنها را به مردم تعلیم و نشان بدهند. مردم هم جداً سعی کنند که صرفه جویی کنند. عزیزان من! ملت ایران را به ریاضت دعوت نمی کنم. بحمدالله ما احتیاجی به این نداریم که ملت خودمان را به ریاضت دعوت کنیم. فضای غم آلود ریاضت، از زندگی این مردم، دور باد! من مردم را به قناعت دعوت می کنم. قناعت سرافرازانه، قناعت انسان عاقل و خردمندی که می داند آینده خود را با قناعت تامین می کند، و زندگی و روال اقتصادی کشور را تسهیل، و به مسئولین کمک می کند که بتوانند تدابیر صحیح را در کار اداره مملکت، اعمال کنند.»

● سال۱۳۸۸اصلاح الگوی مصرف در همه زمینه ها

ایشان در تشریح زمینه هایی که نیازمند تغییر و تحول جدی است به موضوع اسراف های شخصی وعمومی و مصرف بی رویه منابع مختلف کشور اشاره کردند و افزودند: «اسلام عزیز و همه عقلای عالم بر این نکته تاکید می کنند که مصرف باید مدبرانه و عاقلانه مدیریت شود. ایشان تأکید فرمودند: همه ما به خصوص مسئولان قوای سه گانه، شخصیت های اجتماعی و آحاد مردم باید در سال جدید در مسیر تحقق این شعار مهم حیاتی و اساسی یعنی: «اصلاح الگوی مصرف در همه زمینه ها» برنامه ریزی و حرکت کنیم تا با استفاده صحیح و مدبرانه از منابع کشور، مصداق برجسته ای از تبدیل احوال ملت به نیکوترین حال ها، ظهور و بروز یابد.