کپی کردن از کپی ممنوع

جهان فناوری اطلاعات از تعدادی دستگاه کامپیوتر و شبکه های غول پیکر تشکیل شده اما تمامی این شبکه ها و دستگاه های موجود در آن به وسیله ماده سیالی به نام محتوا معنا پیدا می کند

جهان فناوری اطلاعات از تعدادی دستگاه کامپیوتر و شبکه های غول پیکر تشکیل شده اما تمامی این شبکه ها و دستگاه های موجود در آن به وسیله ماده سیالی به نام محتوا معنا پیدا می کند. درواقع محتوا همان چیزی است که با ابزارهای گوناگون ارتباطی مانند کتاب، مجله، تلویزیون، ویدئو و ماهواره نیز تطبیق یافته و به وسیله این ابزارها در سطح جامعه جهانی جاری می شود. بحث بر سر محتوا و مالکیت آن از دیرباز به عنوان یکی از موضوعات مهم جهان امروز به شمار می رفته و جدل های قانونی و حقوقی بسیاری نیز بر سر چگونگی انجام و اجرای آن صورت گرفته است. هرچند برای بسیاری در ایران کپی رایت و حقوق معنوی حداقل از سطح نوشتاری بالاتر نیامده، اما امروزه کمتر محتوایی در جهان بدون داشتن حقوق معنوی خاص ارائه می شود. کاربران ایرانی که بدون قوانین حق مالکیت معنوی با جهان تکنولوژی اطلاعات خو گرفته اند درواقع از معدود کاربران جهان هستند که آزادانه می توانند هر محتوایی را از روی شبکه ها برداشت کرده و مورد استفاده قرار دهند، برای کاربران ایرانی حتی محدودیتی برای استفاده از نرم افزار نیز وجود ندارد و سال ها است کاربران این مرز و بوم با نرم افزارهایی سروکار دارند که با قفل های شکسته و یا به همراه نرم افزار های کرک (قفل شکن) به آنها عرضه شده است. در چنین بازار به هم ریخته ای از قضا حالا می توان شرکت هایی را یافت که کار آنها فقط کپی و بسته بندی نرم افزارهای قفل شکسته است و بسیاری از آنان از طریق این کپی کاری و بدون پرداخت یک دلار بابت حق لیسانس استفاده و کپی این دسته از نرم افزارها به نان و نوایی رسیده اند و اسمی به هم زده اند. بسیاری از این دسته از شرکت ها روی محصولات سراسر کپی خود این جمله را با تاکید نوشته اند که هرگونه کپی و فروش مجدد از نرم افزارهای این بسته نرم افزاری ممنوع است. درواقع در اینجا حداقل اگر کپی ممنوع نیست فعلاً کپی کردن از کپی ممنوع شده است.

● کپی رایت و ایجاد ضابطه

حدود یک سال قبل حکم محکومیت هشت نفر از تکثیرکنندگان غیرمجاز یک نرم افزار مترجم صادر شد و متهمان تنها به پرداخت جزای نقدی محکوم شدند. این شاید یکی از معدود پیگیری های حقوقی در زمینه مالکیت معنوی در فضای دیجیتالی در ایران بود که آن هم با پیگیری های شرکت ایرانی تولید کننده نرم افزار مترجم و پس از مدت ها به نتیجه حداقلی رسید. هرچند مشخص نشد میزان ضرر و زیانی که کپی کاران محترم از این طریق به شرکت مزبور وارد ساخته اند واقعاً جبران شد یا نه. این پرونده از تیرماه سال ۸۳ و با شکایت تولید کننده نرم افزار مترجمی آغاز شد که قادر بود متون تخصصی را به ۴۴ رشته گوناگون ترجمه کند. پس از آنکه این پرونده برای رعایت کار تخصصی به شعبه هفت بازپرسی کارکنان دولت ارجاع شد با هماهنگی اداره عملیات ویژه آگاهی و همچنین کمیته مبارزه با جرایم رایانه ای قوه قضائیه پیگیری های سازمان یافته ای در خصوص کشف نرم افزارهای تقلبی و شناسایی متهمان به عمل آمد و پس از بررسی های لازم طی چند عملیات اداره آگاهی موفق به دستگیری متهمان به همراه سی دی های قفل شکسته شد و پس از آن با انتقال متهمان و سی دی های مکشوفه به دادسرا رسیدگی قضایی این پرونده آغاز شد. دادگاه سرانجام با توجه به دلایل موجود در پرونده هشت نفر را به خاطر نقض حقوق پدیدآورندگان نرم افزار مجرم دانسته رای به محکومیت کپی کنندگان داد ولی با توجه به رعایت حال مرتکبین که سن کم و شرایط خاص جرم عنوان شد حکم محکومیت آنها به جزای نقدی تخفیف یافت هرچند گفته شد در صورت تکرار برابر با ماده ۱۳ قانون حمایت از پدیدآورندگان نرم افزارهای رایانه ای مجازات زندان در انتظار آنها خواهد بود. نمونه پرونده هایی از این دست را عمدتاً با شکایت برخی تولید کنندگان نرم افزار ایرانی می توان در دادگاه های ایران پیدا کرد، محکومیت تعدادی از کسانی که مرتکب چنین کپی کاری هایی شده اند نیز نشان می دهد که حداقل از نظر قانونی در این زمینه خلأ وجود ندارد. اما امروزه به راحتی می توان نرم افزارهای غیرایرانی را در بازارهای نرم افزار پیدا کرد که چندین برابر ارزان تر از قیمت واقعی آنها به فروش می روند. به واقع به نظر می رسد که قانون پدیدآورندگان نرم افزار و جرایم آن صرفاً در مورد مواردی است که نرم افزار در داخل کشور تولید شده است چراکه نرم افزارهای خارجی به شکل علنی و واضح و درواقع پشت ویترین به فروش می رسند.

هرچند آئین نامه هایی از قبیل حمایت از پدیدآورندگان نرم افزار هم اکنون در کشور شکل اجرایی به خود گرفته اما بسیاری از کارشناسان اعتقاد دارند که نپیوستن به سازمان های مالکیت معنوی مانند سازمان کپی رایت جهانی عملاً اجرای چنین آئین نامه هایی را به صورت فقط یک تمرین کپی رایت درآورده است.

سهیل مظلوم رئیس انجمن شرکت های انفورماتیک که خود در تدوین آئین نامه حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم افزار همکاری داشته در این زمینه می گوید: با تدوین این آئین نامه تمام طرف های درگیر در تولید و ایجاد یک نرم افزار اعم از پدیدآورنده، مالک و ثبت کنندگان تکلیف خود را دانستند و حقوق مادی و معنوی آنها مشخص شد تا هنگام اجرای عملی دچار ابهام نشوند و با تدوین این آئین نامه حد فاصل میان نرم افزار و سخت افزار منتفی شد.

با این حال حتی مظلوم هم تاکید می کند که این آئین نامه صرفاً در حیطه داخل قابلیت اجرا دارد و صرفاً می تواند تمرینی باشد تا در آینده و در صورت پیوستن به کپی رایت جهانی با مشکلات نرم افزاری کمتری در داخل کشور مواجه شویم.

با این حال حتی خوشبین ترین کارشناسان نیز معتقدند که باید برای اجرای چنین آئین نامه ای یک متولی مشخص وجود داشته باشد. تا پیش از این صحبت از شورای عالی انفورماتیک بود اما از چند سال قبل و با مشخص شدن طرح ایجاد سازمان نظام صنفی رایانه ای این موضوع به آن نهاد سپرده شد. هرچند هنوز از سوی سازمان نظام صنفی رایانه ای در زمینه قوانین مربوط به کپی رایت و حق مالکیت معنوی فعالیت بیرونی مشخصی دیده نشده اما به نظر می رسد موجه ترین مرجع برای پیگیری این دسته از موضوعات و اجرای آئین نامه مذکور همین سازمان باشد.

محمدامین شهرستانی رئیس مجمع ناشران الکترونیکی نیز اخیراً در یک مصاحبه اینگونه اظهارنظر می کند که کپی رایت باید در اولویت کاری کمیته قرارگیرد، زیرا کار با محتوا مرتبط است و تا زمانی که امنیت سرمایه گذاری در بخش محتوا نداشته باشیم، هیچ حرکت دیگری نتیجه نخواهد داشت، به گونه ای که اطلاعات محصولات تولیدی در مسیر دستبرد حقوقی متخلفان قرار می گیرد.به گفته شهرستانی کپی رایت همچنان مهمترین مشکل این صنف است. او تاکید می کند : ما صنف را به عنوان ایجاد ضابطه می خواستیم، به گونه ای که قبل از تشکیل دادگاه برای رسیدگی به مشکلات تولید کنندگان داخلی با اخطارهای کتبی به واحدهای متخلف مقابله کند، همچنین سازمان با شناسایی فروشگاه های مجاز برای فروش نرم افزار آنها را به استفاده از نرم افزار اصلی متعهد کند، از طرفی حرکت کپی سی دی ضابطه مند باشد و نظارت بر کارخانه های تکثیر سی دی وجود داشته باشد. به اعتقاد وی سازمان نظام صنفی باید قادر باشد کمتر از۲۴ ساعت واحدهای متخلف را شناسایی کند و با دادن اخطار آنها را جریمه و یا تعطیل کند تا تولیدکننده ها اسیر سیکل چندساله دادگاه ها نشوند.

● خلاء قانونی

موضوع کپی رایت در حوزه دیجیتال هرچند با حضور و گسترش استفاده از کامپیوتر و اینترنت شکل جدی تری به خود گرفته اما سال ها است در جهان به عنوان یک بحث پیاده شده شکل و قالب اصلی خود را پیدا کرده است. به رغم اینکه کپی رایت در این حوزه در جهان به صورت نسبتاً یکسانی اعمال می شود، اما تغییرات سریع تکنولوژی عملاً ریسک استفاده های غیرقانونی از محتوا را روی ابزارهای دیجیتالی افزایش داده است. مشهورترین مورد در این زمینه جنجال هایی بود که سایتی با عنوان «نپستر» خلق کرد. این سایت به کاربران اینترنتی اجازه می داد با دانلود کردن یک نرم افزار خاص به آهنگ های مورد علاقه خود گوش بدهند. هرچند نپستر هزینه یک بار استفاده از این آهنگ ها را پرداخته بود اما به دلیل آنکه این آهنگ ها را در اختیار میلیون ها کاربر اینترنتی قرار داد از سوی صنعت موسیقی تحت تعقیب قرار گرفته و درست در زمانی که این سایت به اوج محبوبیت خود رسیده بود، دادگاه حکم به تعطیلی آن داد. نپستر درواقع از خلاء قانونی در زمینه ارائه موسیقی روی اینترنت استفاده کرد. اما به نظر می رسید آنها حداقل هوشمندی مدیران شرکت کازا را نداشتند.

کازا به دنبال نپستر پا به میدان گذاشت و نرم افزاری را روی سایت خود ارائه داد که کاربران می توانستند از طریق آن به جست وجوی فایل های مورد علاقه خود ( از جمله فایل های موسیقی) بپردازند. در این میان کازا برای آنکه اسیر شکایت های خرد کننده صنعت موسیقی قرار نگیرد نرم افزار خود را به گونه ای طراحی کرد که کاربران موسیقی ها را نه از سایت این شرکت بلکه از کامپیوتر دیگر کاربران دانلود کرده و استفاده کنند. کازا با این کار عملاً قدرت مانور تکنولوژی را در مقابل قوانین سنتی به رخ کشید هرچند صنعت موسیقی هم بیکار ننشست و این بار کاربرانی را هدف قرار داد که با استفاده از نرم افزار کازا به دانلود غیرقانونی موسیقی می پرداختند.

اما موسیقی همه موضوعات مربوط به حقوق معنوی را در اینترنت تحت تاثیر قرار نداده است.

گوگل به عنوان شرکتی که همواره در فکر توسعه و کسب سهم بیشتر از فضای دیجیتالی است یکی دیگر از شرکت هایی است که در معرض چنین اقدامات قانونی قرار داشته است. چند ماه قبل درست پس از آنکه این شرکت اعلام کرد قصد دیجیتالی کردن کلیه کتاب های موجود در کتابخانه های بزرگ جهان را دارد بنگاه های انتشاراتی بزرگ جهان اعلام کردند که تصمیم دارند علیه این اقدام گوگل اعلام جرم کنند. گوگل البته می گوید تمامی تلاش خود را به کار خواهد گرفت تا با ارائه بهترین و منطقی ترین خدمات، منافع شرکایش را در این پروژه حفظ کند. اگرچه مقامات ارشد گوگل حاضر نشده اند توضیح دهند چطور قصد دارند با آن لاین کردن کتب منافع خود، ناشران و نویسندگان کتاب را حفظ کنند اما آدام اسمیت مدیر ارشد تولید تجاری گوگل اعتقاد دارد که گوگل بر مبنای تعامل با سایرین و اصل خودداری از به مخاطره انداختن منابع سایرین پا به عرصه حیات گذاشت.

غول جست وجوگر اینترنت حاضر نیست به شکایاتی که تا این مقطع دریافت کرده، اشاره کند. یکی از سخنگو های گوگل گفته بود شرکت متبوعش ناشران را از طرف های ذی نفع در پروژه های دیجیتالی کردن کتابخانه ها می داند اما حاضر به ارائه توضیحات بیشتری در این زمینه نشده بود. این در حالی است که تا پیش از اعلام برنامه گوگل بسیاری از ناشران مشارکت در زمینه انتشار آن لاین کتب برروی شبکه جهانی وب را فرصتی طلایی برای خود می پنداشتند اما امروز ورود این غول را به عرصه نشر و کتاب خطری جدی برای خود تلقی می کنند. با این حال مقامات گوگل قصد ندارند با گذاشتن کل یک کتاب روی سایت خود عملاً این شرکت را در معرض هزاران شکایت قرار دهند. شیوه کار گوگل نیز مشابه کازا به نوعی منفعت بردن از این قضیه با توجه به محدودیت های قانونی است. پیشنهاد گوگل این است که وقتی کتابی به روی بانک کتب این پورتال قرار می گیرد کاربر تنها می تواند چند صفحه از آن را مطالعه کند اما در صورتی که تمایل داشته باشد کتاب را به طور کامل مطالعه کند به لینکی ارجاع داده می شود که او را به سایت ناشر و عرضه کننده کتاب ارجاع می دهد. اگر قرار باشد کتاب با پرداخت وجهی در اختیار شخص قرار گیرد گوگل از محل قراردادن آگهی بر روی وب سایت ناشران منافعی به دست می آورد که بخشی از آن به مالکان سایت ها تعلق می گیرد.

آنچنان که مدیران گوگل می گویند آنان مانند سایر خدمات متعارف گوگل بابت جست وجوی کتب و معرفی ناشران هزینه ای دریافت نمی کنند و عواید آنها از بابت دریافت پورسانت فروش هم ناچیز است. همین مسئله باعث شد که بسیاری از ناشران حاضر شوند در پروژه آزمایشی گوگل مشارکت کنند. آنچه مایه ناخرسندی ناشران شد گسترش برنامه گوگل بود که براساس آن حیطه ارائه کتب به کتابخانه های بزرگ نیز رسید و این پورتال از تصمیم خود برای دیجیتالی کردن کتاب های موجود در کتابخانه های بزرگی چون آکسفورد و نیویورک خبر داد. گوگل می گوید صرفاً آن دسته کتب موجود در این کتابخانه ها دیجیتالی می شوند که کپی رایت ندارند اما این نیز لطمه ای به کار ناشران خواهد بود.

فضای دیجیتالی تعاریف جدیدی را به وجود آورده و ضرورت های جدیدی را می طلبد. موضوع محتوا و مالکیت معنوی آن از جمله مباحث بحث برانگیزی است که احتمالاً با فراگیر شدن و گسترش شبکه های ارتباطی در داخل کشور ما شکل جدی تری به خود خواهد گرفت. به رغم این

بحث هایی از این دست همچنان نیز در جهان وجود دارد ولی مشکل کشور ما این است که همچنان در بحث کپی رایت جدا از سایر جهان پیش می رود. این در حالی است که اینترنت و فناوری های مبتنی بر آن فضاهای مرزگونه را شکسته اند و عملاً ما را در یک مجموعه جهانی قرار داده اند. به طور طبیعی در چنین مجموعه جهانی بدون رعایت قوانین عملاً زندگی ممکن نیست و وفق دادن هرچه سریع تر با این زندگی می تواند هزینه های کمتری را در آینده به ما تحمیل کند.

منبع: مینومومنی

پایگاه اطلاع رسانی ITanalyze

http://www.erfanifar.blogsky.com