چرا مردان قیّم زنانند

در قرآن آمده که زن و مرد مکمل هم هستند و هیچ فردی بر فردی برتری نداره مگر به تقوا چرا مدیریت خانواده با مرد است و با زن نیست

در قرآن آمده که زن و مرد مکمل هم هستند و هیچ فردی بر فردی برتری نداره مگر به تقوا چرا مدیریت خانواده با مرد است و با زن نیست؟ در صورتیکه از جهت توانمندیهای مدیریتی و علم و تجربه کارهای اجتماعی زنان امروزه چیزی از مردان کم ندارند .

برای پاسخ به این سؤال شما باید به مقدماتی توجه کنیم :

با توجه به خصوصیات فیزیولوژیکی زن ، الزام و وجوب بعضی از کارها از دوش او برداشته شده البته در حد رخصت نه عزیمت . ۱ مثلا تأمین معاش خانواده و مدیریت بر خانواده که به معنی عزیمت او در این مسأله نیست بلکه رخصت است یعنی بر زن واجب نیست معاش خانواده را تأمین کند یا بر خانواده مدیریت داشته باشد اما بدین معنا نیست که اجازه این کار را نیز نداشته باشد و بر او حرام باشد . ۲

و اما بخش دیگر سوال شما مربوط به عدم فضیلت - و یا تساوی - مردان بر زنان در امور مدیریتی است در این زمینه با توجه به آیه ۳۴ سوره مبارکه نساء : الرجال قوامون علی النساء بما فضل الله بعضهم علی بعض

آیت الله جوادی آملی در خصوص قیمومت مرد بر زن و فضل مرد بر زن می فرمایند :

"قیم بودن رجال ، به معنای شوهر و زن است ، نه مرد و زن تا دلالت کند که جنس مرد قیم جنس زن است ۳

تغییرعبارت از ( فضلهم علیها – علیهن- ) به عبارت ( بما فضل الله بعضهم علی بعض ) دلیل رجحان فی الجمله است نه بالجمله یعنی بعضی از مردها بر بعضی از زنها فضیلت دارند و چون درمقام تحدید است مفهوم دارد و مفهوم آن این است که بعضی از مردها نسبت به بعضی از زنها فضیلت ندارند.

این فضیلت نداشتن دو صورت دارد ؛یکی تساوی بعضی مردها با بعضی زنها و دیگری فضیلت بعضی از زنها از بعضی مردها»۴

بااین توضیح و تفسیر ، پاسخ برخی سؤالات و شبهات نیز داده می شود شبهاتی که در مورد فاضل نبودن برخی مردان از برخی زنان مطرح شده و این آیه شریفه را در استناد به فضل علی الاطلاق مرد بر زن از دیدگاه قرآن کریم ارائه می کنند ، اما با توجه به توضیح فوق مشخص می شود که نه مردان بطور کلی بر زنان قیمومت دارند و نه فضل علی الاطلاق ، بلکه قیمومت تنها در حوزه مسأله زوجیت و همسری است و درخصوص فضل هم مطالب و شقوق مختلف آن بیان شد که تعبیر خاص (فضل الله بعضهم علی بعض ) دلالت بر سه مفهوم دارد :

معنای قیم بودن شوهر نسبت به زن ، یک امر حقوقی تخلف ناپذیر یا اختلاف ناپذیر نیست ، زیرا در صورتی که زن استقلال اقتصادی و صلاحیت اداره ، تدبیر ، نگهبانی و نگهداری حیثیت خویش را داشته باشد ، میتواند در متن عقد نکاح محدوده آن قیمومیت را با توافق شوهر تعیین نماید تا به هیچ وجه به استقلال و کیان وجودی او آسیبی نرسد

برخی مردان بر برخی زنان فضل دارند

برخی مردان بر برخی زنان فضل ندارند

برخی مردان با برخی زنان در فضل ،برابرند

ایشان همچنین در خصوص تعیین محدوده مدیریتی و یا تعیین مدیر در خانواده معتقدند که :

معنای قیم بودن شوهر نسبت به زن، یک امر حقوقی تخلف ناپذیر یا اختلاف ناپذیر نیست، زیرا در صورتی که زن استقلال اقتصادی و صلاحیت اداره ، تدبیر ، نگهبانی و نگهداری حیثیت خویش را داشته باشد ، میتواند در متن عقد نکاح محدوده آن قیمومیت را با توافق شوهر تعیین نماید تا به هیچ وجه به استقلال و کیان وجودی او آسیبی نرسد .

بحث تمکین غریزی غیر از قیمومیت خانگی است زیرا قیام به اداره زندگی حق مستقلی است که قلمرو آن میتواند با تعهد متقابل مشخص شود ۵

سرپرست باید به اصول مدیریت آگاه باشد و نیز در اجرای آنها عادل و معتدل باشد. ۶

اصولا مردان به دلیل ساختار فیزیولوژیکی متفاوت از زنان و نیز به دلیل توانی که در اداره مالی خانواده و نیز حمایت و دفاع و نگهبانی از خانواده دارند همچنین به دلیل کسب مهارتهای اجتماعی بیشتر نسبت به زنان ، به عنوان سرپرست خانواده تعیین شده و میتوان گفت رخصت یافته اند اما اگر در هر شرایطی - چه در اعصار گذشته و چه اکنون که این مهارتهای اجتماعی و در آمدهای اقتصادی توسط زنان هم کسب شده - زن توان سرپرستی و مدیریت خانواده را دارا باشد جهت پیشگیری از هرج و مرج و بی قانونی در نظام خانواده میتواند در عقد نکاح این مسأله را عنوان نماید و با توافق همسرش در محدوده تعیین شده - مالی یا مدیریت داخلی یا خارجی خانواده و ... بجز مسأله تمکین غریزی - مدیریت خانواده را عهده دار شود و از این جهت هیچ محذوری در شرع و قانون وجود ندارد . ۷

پی نوشت ها:

۱- عزیمت یعنی اگر بر چیزی نهی وارد شد کسی حق انجام آنرا ندارد و اگر به چیزی امر شد ، چاره ای جز انجام آن نیست اصلاحا به این باید و نباید ها عزیمت می گویند .

اما رخصت برداشته شدن وجوب از عملی است بدون تحریم آن ، مثلا اینکه نماز جمعه بر زن نیست یعنی بر زن واجب نیست که حتما حضور پیدا کندنه اینکه حضورش مقبول یا صحیح نیست یا فضیلت ندارد

۲- ر. ک : زن در آیینه جلال و جمال ، عبدالله جوادی آملی ، ص۳۱۲

۳- حق و تکلیف در اسلام ، عبدلله جوادی آملی، ص ۳۱۴

۴- همان

۵- زن در آیینه جلال و جمال ، ص ۳۲۷

۶- همان ص ۳۲۸

۷- همان ،ص ۳۲۷

منبع :پرسمان قرآن