گندم اسلحه برتر

مسئله گرسنگی در کشورهای در حال توسعه و بالاخص در قاره آفریقا غوغا می کند چون ضمن کمبود موادغذائی, اثرات شوم آن در جسم و جان بشر اثر می گذارد و آنها را از کار و فعالیت روزانه باز می دارد

از سال‌ها پیش و به‌ویژه پس از جنگ جهانی دوم مسئله گرسنگی و کمبود موادغذایی از یک طرف و افزایش جمعیت کره زمین از طرف دیگر توجه دانشمندان و کارشناسان جهان را به خود معطوف داشته است. در سال‌های اخیر مطبوعات جهانی خطر گرسنگی را وحشتناک‌تر از هر حادثه‌ای بیان کرده‌اند خطری که می‌تواند ابرقدرت‌ها را در کسب امتیاز بیشتر حریص کند. شبحی که دنیا را به نیستی تهدید می‌کند و مشکلی که می‌تواند موجب نابودی ملت‌ها شود و برای ابرقدرت‌ها اسلحه‌ای برتر از اسلحه گرم باشد.

مسئله گرسنگی در کشورهای در حال توسعه و بالاخص در قاره آفریقا غوغا می‌کند. چون ضمن کمبود موادغذائی، اثرات شوم آن در جسم و جان بشر اثر می‌گذارد و آنها را از کار و فعالیت روزانه باز می‌دارد.

● انواع گرسنگی

هرگاه به فرد غذای کافی برای تأمین نیازهای او داده نشود، و این امر برای چند نوبت تکرار شود، فرد توان کار کردن و انجام فعالیت‌های روزمره را نخواهد داشت. در این حالت تظاهرات گرسنگی به زودی آشکار می‌شود که به آن گرسنگی آشکار گویند مانند قحطی‌هائی که تاکنون اتفاق افتاده است.

گرسنگی تنها مربوط به دریافت کالری لازم از موادغذائی نیست، بلکه جیره‌های غذائی نامناسب که یک یا چند عنصر از مواد معدنی و یا ویتامین را دارا نیستند، نیز ایجاد گرسنگی می‌کند.

این نوع گرسنگی پس از چند ماه ممکن است مشاهده شود که حتی تشخیص آن برای متخصصین تغذیه نیز دشوار است. چنین مواردی را گرسنگی پنهان نامند مانند بیماری بری‌بری bari-Beri که به‌علت کمبود ویتامین B یا Thiamine می‌باشد. و سال‌ها سرنشینان کشنتی‌ها به آن مبتلا می‌شدند تا اینکه کشف شد که به‌علت صیقل دادن و یا در واقع زدودن پوسته نازک تاریکی سطح برنج که دارای این ویتامین است، در سرنشینان کشتی به‌وجود آمده است.

عوارض این ویتامین شامل بیماری‌های عصبی، قلبی عروقی، خستگی و بی‌اشتهائی، روم‌های مغزی و پیشرفت آن موجب بیماری ”دم“ یا جمع شدن آب در زیرپوست می‌شود.

زبان‌های ناشی از گرسنگی پنهان به مراتب سنگین‌تر و وسیع‌تر از خسارات ناشی از جنگ‌ها و بیماری‌های همه‌گیر است، زیرا زبان جنگ‌ها و بیماری‌های همه‌گیر در یک فرصت دهساله جبران می‌شود، در حالی‌که زبان‌های ناشی از جیره‌های نامناسب غذائی سبب می‌شود که افراد تا پایان عمر از لحاظ جسمانی در یک حالت نامناسب به سر برند.

● مالتوس

توماس رابرت مالتوس در انگلستان در سال ۱۷۶۶ متولد شد و در سال ۱۸۳۴ درگذشت. در سال ۱۸۰۵ به سمت استاد تاریخ و اقتصاد سیاسی در کالج هیلی‌بری استخدام شد.

وی در یک مقاله که در سال ۱۷۹۸ در خصوص قاعده کلی جمعیت ارائه داد چنین اظهارنظر کرد: جمعیت جهان با تناسب هندسی و موادغذائی با تناسب عددی افزوده می‌شود، در نتیجه این امر پیوسته بر فقر و گرسنگی می‌افزاید. مگر آنکه با قحطی و جنگ درباره تعادلی پیرامون جمعیت و مواد غذائی حاصل شود، لذا باید رشد جمعیت کاهش یابد تا از خطرهای احتمالی کاسته شود.

نظریه مالتوس در طول رمان مورد بحث‌های متفاوتی قرار گرفته است. ضمن اینکه قحطی‌هائی که در آن زمان خاصه در آفریقا و آسیا رخ داد نظره او را تا حدی مستحکم ساخت (دایره‌المعارف آفریقائی)، انقلاب سبز و به نژادی گیاهان نظریه او را تضعیف نمود.

● انقلاب سبز

از جنگ جهانی دوم به این طرف اصطلاح معروف ”انقلاب سبز“ از مزارع گندم آغاز شده است. این انقلاب با کوشش دکتر ”تورمن بورلاگ“ صورت گرفت و به او جایزه صلح نوبل در سال ۱۹۷۰ اختصاص یافت.

دکتر بورلاگ وقتی از دانشگاه مینه سوتا فارغ‌التحصیل شد و در بنیاد راکفلر به‌کار مشغول شد. این بنیاد همواره کوشش خود را در جهت بهبود تولید محصولات کشاورزشی در کشورهای در حال توسعه مصروف داشت. اداره مرکزی آن در یک کلبه محقری نزدیک شهرک ”سیود آبرگنب“ در شمال غربی مکزیک قرار داشت. این منطقه مرکز تولید گندم مکزیک به‌شمار می‌آمد. آنچه بیش از هر چیز مورد نیاز بود، تولید یک نوع گندم جدید پرمحصول بود.

اولین کار بورلاگ پیدا کردن اوقاتی از گندم بود که در مقابل زنگ ساقه مقاومت داشتند.

گندم‌های بومی از نظر پروتئین غنی نبودند و طوری بلند و نازک می‌شدند که ساقه‌های آن‌ها بر روی زمین می‌خوابید و اصولاً برای جلوگیری از سیل و آبشوئی از آنها استفاده می‌شد و چون قد بلندی داشتند، کوه‌های از ته که موجب رشد و بالا بودن میزان محصول و روتئین دانه‌ها می‌شد در مورد آن‌ها قابل مصرف نمود و بر خمیدگی آنها می‌افزود.

در همین ایام دکتر «سالمون» در سفرش به ژاپن، توجهش به یک مزرعه گندم که دارای بوته‌هائی با قد کوتاه و ساقه‌های خشک بود جلب شد. او تعدادی از این گندم‌ها را به‌نام ”نورین“ جمع‌آوری کرد و برای گروهی از کارشناسان گندم آمریکا فرستاد. در بین این کارشناسان فردی به‌نام ”اورویل وگل“ بود. اورویل گندم‌های نورین را با انواع آمریکائی آمیخت و یک گندم زمستانی کوتاه قد جدید به‌نام گینز پدید آورد.

دکتر بورلاگ گندم گینز را با گندم‌های زیادی از کشورهای مختلف آمیز داد و نتیجتاً گندم جدیدی در سال ۱۹۶۲ آماده کشت کرد. این گندم همانی بود که به دنبالش می‌گشت: کوتاه ساقه کلفت و نسبتاً خشک، به‌طوری که ساقه‌ها کاملاً‌ استوار بودند و ورس نمی‌کردند و با ۱۲۰ کیلوکود از ته ۶ تن محصول در هکار می‌داد.

در نتیجه ایجاد چنین گندمی، کشور مکزیک به جای واردکننده گندم به صادرکننده گندم تبدیل شد و این گندم‌ها به کشورهای مختلف منجمله هندوستان راه یافت و جان بسیاری را از خطر قحطی نجات بخشید.

کاربورلاگ نظریات مالتوس را تضعیف کرد و نشان داد که در پرتودانش، بصیرت، عشق و ایمان می‌توان نه تنها بر میزان تولید گندم و سایر نباتان افزود، بلکه در صورت نیاز چندین میلیون هکتار زمین کاشت نشده را به زیر کشت برد.

با وجود این نباید به خواب رفت زیرا افزایش جمعیت جهان به سود تمام مردم روی زمین نیست. آنچه مسلم است جمعیت جهان در حال افزایش است، اما با طبیعت نمی‌توان جنگید. همان‌طور که در ایران بارها اتفاق افتاده گاهی دوران خشکسالی به ۷ – ۵ سال طول می‌کشد و چون زراعت خوب تابع آبیاری منظم و یا باران کافی است، در میزان تولیدنفصان های چشمگیری حاصل می‌شود.

جمعیت کره زمین در سال ۱۸۳۰ یک میلیارد نفر بود که در سال ۱۹۳۰ در میلیارد نفر شد، در سال ۱۹۶۰ به سه میلیارد نفر افزایش یافت، در سال ۱۹۷۵ به چهار میلیارد نفر، در سال ۱۹۸۷ پنج میلیارد نفر بود، در سال ۲۰۰۰ شش میلیارد نفر شد و برآورد می‌شود در سال ۲۰۵۰ به ده میلیارد نفر برسد.

بنابراین فاصله بین افزایش مواد غذایی و افزایش جمعیت مصرف‌کننده روزبه‌روز بیشتر می‌شود خطر کمبود مواد غذایی و قحطی حتی اگر تولیدگنندگان عمده غلات منصف باشند، جامعه جهانی را تهدید می‌کند. مشکلات افزایش جمعیت تنها به مسئله غذا محدود نمی‌شود، بلکه مسایل زیست محیطی و عوامل دیگری از قبیل آلودگی هوا، انقراض برخی زا گونه‌های گیاهی و جانوری، نابودی جنگل‌ها و مرتع، فرسایش خاک و... از جمله پیامدهایی است که افزایش بی‌رویه جمعیت بر کره زمین تحمیل خواهد کرد.

ناگفته نماید یکی از علل مهم گرسنگی در برخی از نقاط دنیای امروز، توزیع نامناسب موادغذائی و مصرف بیش از حد نیاز آن توسط مردم برخی کشورهای دیگر می‌باشد.

دکتر محمدرضا بهنیا

---