بارداری و زایمان چاقتان نکند

چاق شدن بعد از زایمان در خانم های ایرانی شایع است اما متخصصان تغذیه, بارداری و زایمان را دلیل موجهی برای افزایش وزن و چاقی نمی دانند و تاکید می کنند خانم ها بعد از زایمان و در دوران شیردهی به وزن مطلوب برسند و خودشان را از شر چربی های اضافه خلاص کنند

چاق شدن بعد از زایمان در خانم‌های ایرانی شایع است اما متخصصان تغذیه، بارداری و زایمان را دلیل موجهی برای افزایش وزن و چاقی نمی‌دانند و تاکید می‌کنند خانم‌ها بعد از زایمان و در دوران شیردهی به وزن مطلوب برسند و خودشان را از شر چربی‌های اضافه خلاص کنند...

نسرین بحیره‌ای هم که از خوانندگان «سلامت» در نهاوند استان همدان است، بعد از زایمان چاق شده‌ و حالا بعد از سال‌ها تصمیم گرفته‌ وزنش را کم کند. این خانم ۳۹ ساله با قد ۱۵۳ سانتی‌متر، وزن ۸۰ کیلوگرم و شاخص توده بدنی ۳۴ از چاقی، به‌خصوص چاقی شکمی، ‌شکایت دارد و از متخصصان «سلامت» برای کاهش وزن راهنمایی خواسته است.

خانم بحیره‌ای که از اضافه وزنش شکایت دارد، می‌گوید:

وزنم بعد از زایمان زیاد شد

▪ از کی چاق شدید؟

من در بارداری‌ها و بعد از زایمان چاق شدم. ۳ بار سزارین کرده‌ام. فاصله ۲ زایمان اولم یک سال و زایمان سوم ۱۳ سال بعد بوده است. بعد از ۲ زایمان اول، وزنم زیاد شد و به ۷۴ کیلوگرم رسید. ۱۲ سال روی همین وزن مانده بودم اما درست بعد از سومین جراحی، شکمم بیش از حد چاق شده و ۶ سال است وزنم ۸۰ کیلوگرم مانده‌ است.

▪ مشکل و بیماری خاصی ندارید؟

کم‌خونی دارم. به خاطر حالت‌های سرگیجه، بی‌حالی، خستگی و ریزش موی شدید به پزشک متخصص مراجعه کردم که تشخیص دادند فقرآهن شدید دارم. ۳ ماه دارو خوردم و قرار شد بعد از ۶ ماه دوباره به پزشک مراجعه کنم. در مدتی که دارو می‌خوردم، بهتر بودم اما الان که یک ماه است دارو نمی‌خورم، همان حالت‌ها دوباره برگشته‌اند. با مصرف قرص آهن ریزش مویم کمتر شده است. در ضمن فشارم همیشه پایین و روی ۸ و ۹ است و بالا نمی‌رود. تپش قلب هم دارم که وقتی اضطراب دارم، شدیدتر می‌شود.

▪ برای کنترل اضطراب به پزشک مراجعه کرده‌اید؟

یک بار به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کردم که گفتند اضطراب شدید و افسردگی خفیف دارم. ایشان دارویی به من دادند که خیلی اذیتم می‌کرد. ۲ بار این دارو را خوردم اما به دلیل اینکه دچار حالت تهوع و گیجی شدم، نتوانستم آن را ادامه دهم. الان شبی یک قرص «پرومتازین» می‌خورم.

▪ تا به حال وزن کم کرده‌اید؟

نه،‌ تا به حال رژیم نگرفته‌ام اما قصد دارم وزن کم کنم و رژیم بگیرم. از عوارض چاقی می‌ترسم و می‌ترسم کمردرد بگیرم.

▪ زیاد غذا می‌خورید؟

تنقلات، قند و چربی نمی‌خورم اما زیاد غذا می‌خورم.

▪ اشتهایتان زیاد است؟

نه،‌ اتفاقا اول که سر سفره می‌نشینم زیاد اشتها ندارم اما وقتی شروع می‌کنم، دیر سیر می‌شوم و آنقدر می‌خورم که نمی‌توانم بلند شوم.

▪ میان‌وعده نمی‌خورید؟

نه، ساعت ۱۰ صبح صبحانه، ساعت ۲ بعدازظهر ناهار و ساعت ۹ شب شام می‌خورم.

▪ ورزش می‌کنید؟

نه، فقط کارهای خانه را انجام می‌دهم و گاهی حدود ۲۰ دقیقه پیاده‌روی دارم.

نگاه متخصص تغذیه

توصیه های دکتر مسعود کیمیاگر به سوژه «میزگرد تغذیه»

در بارداری۲ برابر نخورید

▪ وزن مناسب برای خانم بحیره‌ای چقدر است؟

وزن ایشان با توجه به قدشان باید ۴۸ کیلوگرم باشد و ۳۲ کیلوگرم اضافه وزن دارند بنابراین مشخص است چاقی ایشان فقط چاقی شکمی ‌نیست بلکه بخش کوچکی از چاقی‌شان مربوط به چاقی شکمی ‌است.

▪ ایشان برای کاهش وزن راهنمایی خواسته‌اند. چطور می‌توانند این کار را انجام دهند؟

با توجه به قدشان و با توجه به اینکه تحرکشان کم است، تنها توصیه‌ای که می‌توان به ایشان داشت این است که کم بخورند. صبح یک کف دست نان، ظهر ۶ قاشق غذاخوری برنج و شب یک کف دست نان میل کنند. روزانه ۳ سهم گوشت (۲ سهم ظهر و یک سهم شب)، یک و نیم تا ۲ سهم لبنیات و ۲ واحد میوه بخورند.

بهتر است به متخصص تغذیه مراجعه کنند تا این مقدار را با توجه به عادت‌های غذایی‌شان برایشان تنظیم و راهنمایی‌شان کند تا به روش صحیح وزن کم کنند تا دچار مشکل نشوند. در ضمن ایشان برای اینکه بتوانند وزن کم کنند، ممکن است به مشاوره روانی هم نیاز داشته باشند.

▪ این خانم اضطراب زیادی دارند. توصیه شما برای کنترل و کاهش اضطراب چیست؟

باید اضطرابشان را در قدم اول با مراجعه به پزشک متخصص و مصرف دارو کنترل و در کنار آن از غذاهای آرامش‌بخش مانند شیر، دوغ، کاهو و ریحان نیز استفاده کنند.

▪ خانم بحیره‌ای مبتلا به فقرآهن هستند. با توجه به این موضوع آیا لازم است ملاحظه تغذیه‌ای خاصی داشته باشند؟

باید دید فقرآهنشان چقدر شدید است. مقدار دارو با نظر پزشک متخصص تعیین می‌شود. به هر حال برای تامین آهن مورد نیاز بدن لازم است از مکمل استفاده کنند. کم‌خونی معمولا با مکمل درمان می‌شود. اگر بخواهیم از طریق غذا آهن موردنیاز بدنشان را تامین کنیم، باید مقدار زیادی گوشت بخورند که ممکن است نتوانند چنین کاری انجام دهند. البته از طریق سبزی‌هایی که ویتامینC دارند هم می‌توان جذب آهن گیاهی را افزایش داد اما بهتر است نیاز بدن به مواد خونساز از طریق مکمل‌ها برطرف شود. درواقع، کم‌خونی تنها موردی است که در آن مصرف مکمل توصیه می‌شود.

▪ ایشان بعد از بارداری و زایمان چاق شده‌اند، اتفاقی که برای خیلی از خانم‌ها می‌افتد. اضافه وزن در دوران بارداری طبیعی است اما چطور می‌توان پس از زایمان، اضافه وزن دوران بارداری را از بین برد؟

اضافه‌وزن دوران بارداری کاملا طبیعی است. خداوند چند کیلوگرم چربی اضافه را در بدن مادر به ودیعه قرار می‌دهد تا وقتی بچه به دنیا آمد، در شیردهی خرج شود. اگر تغذیه مادر در دوران شیردهی درست باشد و به توصیه‌های اشتباه دیگران گوش ندهد، قطعا می‌تواند در این دوران هم وزن کم کند.

نیاز کالری خانمی ‌که نیاز روزانه کالری‌اش ۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰ کیلوکالری بوده است، در دوران شیردهی به ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ کیلوکالری می‌رسد و ممکن است به دلیل نداشتن اشتها، نتواند این کالری را دریافت کند. در این صورت بخشی از کالری مورد نیازش از چربی‌های ذخیره شده برداشت می‌شود.

توصیه اشتباهی که به خانم‌های باردار و شیرده می‌شود، این است که به آنها می‌گویند باید به اندازه ۲ نفر غذا بخورند. در حالی که نیاز کالری یک خانم در دوران شیردهی فقط ۲۵ درصد و در دوران بارداری ۱۵ درصد بیشتر می‌شود. یعنی یک خانم در دوران بارداری فقط به ۳۰۰ کیلوکالری و در دوران شیردهی فقط به ۵۰۰ کیلوکالری بیشتر از نیاز روزانه?اش نیاز دارد اما چون اغلب خانم‌ها توجهی به این موضوع ندارند و بیشتر از نیازشان غذا می‌خورند، چاق می‌شوند.

اشتباه رایج دیگر که باعث چاقی در دوران شیردهی می‌شود مصرف بیش از حد شیر است. وقتی گفته می‌شود مادر به ۴ واحد شیر نیاز دارد ماست، پنیر و دوغی که مصرف می‌کند هم باید محاسبه شود. نباید خانم‌ها را مجبور کرد بدون علاقه ۴ لیوان شیر بخورند. علاوه بر این، ۴ لیوان شیر ۶۰۰ کیلوکالری دارد و ممکن است باعث دریافت کالری اضافه و چاقی شود. همین توصیه‌های اشتباه و بی‌توجهی خانم‌ها باعث اضافه‌وزن و چاقی‌شان می‌شود. متاسفانه بیشتر دخترانی که با اندام خوب ازدواج می‌کنند، بعد از یک یا دو زایمان به افرادی چاق تبدیل می‌شوند.

▪ حرف یا توصیه آخر؟

در کنار مراجعه به متخصص تغذیه و دریافت رژیم غذایی مناسب تحرک و فعالیت بدنی‌شان را بیشتر کنند و ورزش را در برنامه روزانه‌شان قرار دهند. ورزش علاوه بر اینکه کاهش وزن را آسان می‌کند، کمک می‌کند زودتر و بهتر به وزن مطلوب برسند و باعث تقویت عضلات، شادابی و نشاط بیشتر و حفظ و ارتقای سلامت می‌شود.

● نگاه متخصص قلب و عروق

رابطه چاقی شکمی و سکته قلبی

دکتر منوچهر قارونی

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران

توصیه من به خانم بحیره‌ای این است که حتما وزن کم کنند. چاقی شکمی، ‌چاقی نامتناسبی است و خطر سکته قلبی هم در افرادی که مبتلا به این نوع چاقی هستند، بیشتر است، بنابراین باید توجه داشته باشند که چاقی شکمی ‌خطرناک است و حتما باید آن را برطرف کرد اما پایین بودن فشارخون اشکالی ندارد و مشکل خاصی ایجاد نمی‌کند. فقط کافی است بیشتر نمک بخورند. کم‌خونی‌شان هم به احتمال زیاد به خاطر خونریزی زیاد ماهانه است و باید در دوران عادت ماهانه قرص آهن بخورند.

● نگاه فوق‌تخصص هماتولوژی

علت زمینه‌ای فقرآهن باید مشخص شود

دکتر فریده موسوی

عضو هیات علمی ‌دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

شایع‌ترین سن ابتلا به کم‌خونی فقرآهن، ۹ ماهگی تا ۲ سالگی است که به دلیل نوع تغذیه و ناکافی بودن آهن در غذاهایی که کودک مصرف می‌کند، ایجاد می‌شود. اگر فقر آهن در سنین بالاتر ایجاد شود، قاعدتا باید علت زمینه‌ای داشته باشد. در مورد این خانم هم باید علت زمینه‌ای شناخته شود. در خانم‌ها در زایمان و بعد از آن ممکن است به علت خونریزی فقرآهن ایجاد شود که معمولا پزشک زنان قرص آهن تجویز می‌کند. خونریزی‌های زیاد ماهانه نیز می‌تواند باعث فقر آهن شود. گاهی وجود فیبروم یا میوم هم افزایش خونریزی و درنتیجه فقر آهن را در پی دارد. با توجه به اینکه خانم بحیره‌ای ۳ ماه دارو مصرف کرده‌اند، در مرحله اول باید بررسی شوند تا مشخص شود هنوز فقرآهن دارند یا نه. اگر مشخص شد با وجود اینکه درمان لازم را انجام داده‌اند هنوز دچار فقرآهن هستند، باید علت زمینه‌ای آن مشخص شود تا همزمان با درمان فقرآهن علت زمینه‌ای هم درمان شود چون تا زمانی که علت زمینه‌ای شناسایی و برطرف نشود، فقرآهن با وجود درمان دوباره عود خواهد کرد.

● نگاه متخصص بیماری‌های زنان

علاج واقعه قبل از وقوع باید کرد

دکتر طاهره افتخار

عضو هیات علمی‌دانشگاه علوم پزشکی تهران

چاقی ایشان ربطی به جراحی سزارین ندارد بلکه خودشان رعایت نکرده‌اند و چاق شده‌اند. چاقی شکمی، ‌بدترین نوع چاقی است و باعث می‌شود چربی‌های بد مانند ال‌دی‌ال بالا برود و احتمال ابتلا به بیماری قلبی و دیابت افزایش یابد. ایشان باید شیوه زندگی‌‌شان را تغییر دهند. به این ترتیب که زیر نظر متخصص تغذیه فرهنگ غذایی‌شان را تغییر دهند و رژیم غذایی مناسب داشته باشند. غذاهای چرب و پرکالری نخورند. تنقلات مضر مانند بستنی و شیرینی را از برنامه غذایی‌شان حذف کنند. تحرکشان را افزایش دهند و فعالیت فیزیکی منظم داشته باشند. ایشان باید بدانند اگر به همین رویه ادامه دهند، اضافه وزنشان از این بیشتر می‌شود و دردسرهای زیادی برایشان ایجاد خواهد شد. آن وقت است که باید زانو و قلبشان را جراحی و عوارض و بیماری‌های ناشی از چاقی و شیوه زندگی نادرست را یکی‌یکی درمان کنند.

● نگاه متخصص پوست

آهسته وزن کم کنید تا مویتان نریزد!

دکتر امیرهوشنگ احسانی

عضو هیات علمی‌دانشگاه علوم پزشکی تهران

همه افرادی که رژیم‌های سفت و سخت می‌گیرند و در مدت کوتاه مقدار زیادی وزن کم می‌کنند، دچار ریزش مو می‌شوند. علت این موضوع این است که در محدودیت‌های غذایی، ریزمغذی‌هایی که برای رشد مو لازم است، تامین نمی‌شود. این اتفاق در مورد ناخن نیز می‌افتد. برای پیشگیری از این مشکل، توصیه می‌شود افراد برنامه غذایی مناسبی داشته باشند و به سرعت وزن کم نکنند مثلا به جای ۱۰کیلوگرم کاهش وزن در ۲ ماه، ماهی یک و نیم تا ۲ کیلوگرم وزن کم کنند تا مو و ناخن‌هایشان دچار آسیب نشود. ایشان برای درمان ریزش مو باید از مکمل‌هایی که برای مو لازم و حاوی بیوتین، روی، آهن و سلنیوم است، استفاده کنند.

فرزانه فولادبند

«میزگرد تغذیه» درباره اضافه وزن خانم نسرین بحیره‌ای با حضور دکتر مسعود کیمیاگر متخصص تغذیه دکتر فریده موسوی فوق‌تخصص هماتولوژی

دکتر طاهره افتخار متخصص زنان دکتر منوچهر قارونی متخصص قلب و عروق

دکتر امیرهوشنگ احسانی متخصص پوست